Πόσο εύκολο είναι να μιλήσουμε στα παιδιά για αυτό και να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν έννοιες όπως τα αέρια του θερμοκηπίου, η ενέργεια και το κλίμα; Είναι στο χέρι του καθενός από εμάς να φτιάξει έναν κόσμο με πιο ανθρώπινο πρόσωπο όπου όχι μόνο θα σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους, αλλά και τον ίδιο μας τον πλανήτη; Μήπως τελικά στον κόσμο μας έχουμε χάσει την ισορροπία και πώς μπορούμε να γίνουμε «μαχητές» και να υπερασπιστούμε αυτήν την χαμένη ισορροπία στον πλανήτη; Μπορεί η αλλαγή για ένα καλύτερο αύριο να ξεκινήσει από εμάς; Ποια μικρά βήματα είναι απαραίτητο να κάνει ο καθένας σε ατομικό επίπεδο; Η Ελένη Ανδρεάδη απαντά στις ερωτήσεις μας.
Κλιματική αλλαγή. Ένα ζήτημα που μας αφορά όλους. Πόσο εύκολο είναι να μιλήσουμε στα παιδιά για αυτό και να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν έννοιες όπως τα αέρια του θερμοκηπίου, η ενέργεια και το κλίμα;
Πρόσφατα βρέθηκα σε ένα σχολείο στην πυρόπληκτη Βόρεια Εύβοια. Όπου κοίταζε κανείς, μαύρα, καμένα δέντρα. Πώς μιλάς σε αυτά τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή, όταν την έχουν δει με τα μάτια τους; Ήμουν διστακτική. Κι όμως γνώριζαν πολλά. Γνώριζαν ότι για την κλιματική αλλαγή ευθύνεται το ότι καίμε πετρέλαιο, λιγνίτη και φυσικό αέριο. Ότι φέρνει ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως ξηρασία και πυρκαγιές, σαν αυτά που είδαν. Γνώριζαν ότι είχαν πλημμύρες στην περιοχή τους γιατί το δάσος γύρω τους κάηκε. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τι συμβαίνει. Η ηθική διάσταση όσων γίνονται είναι πιο δύσκολο να παρουσιαστεί και να δικαιολογηθεί. «Μα καλά, αφού ξέρουμε από τις αρχές τις δεκαετίας του 90 ότι τρελαίνουμε το κλίμα μας, γιατί δεν αλλάζουμε;» ρωτούν. Σε αυτό, είναι αλήθεια δύσκολο να απαντήσεις, διότι μόνο κάποιος τρελός θα συμπεριφερόταν τόσο παράλογα.
Πιστεύετε ότι είναι στο χέρι του καθενός από εμάς να φτιάξει έναν κόσμο με πιο ανθρώπινο πρόσωπο όπου όχι μόνο θα σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους, αλλά και τον ίδιο μας τον πλανήτη;
Είμαι μεγάλη υποστηρίκτρια της ατομικής πρωτοβουλίας και αυτό μεταφέρω σε όλα μου τα βιβλία. Όλα ξεκινούν από εμάς. Μπορούμε να είμαστε πρωταγωνιστές. Η αλήθεια είναι πως είμαστε ήδη στο σπίτι μας, ως καταναλωτές, ως ψηφοφόροι αλλά και γονείς, στον σύλλογο γονέων και στην καθημερινή δουλειά μας εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων μας. Η βιωσιμότητα δεν αφορά μακρινά όντα όπως την πολική αρκούδα μόνο, αλλά εμάς, τον άνθρωπο. Ένας βιώσιμος κόσμος είναι ένας καλύτερος κόσμος, πιο δίκαιος, με ισότητα και σεβασμό, όπου είμαστε πιο κοντά στη φύση και το φαγητό μας. Τα περιθώρια χρόνου για να δράσουμε έχουν εξαντληθεί. Πρέπει ο κάθε ένας από εμάς να κινητοποιηθεί και να απαιτήσει από οργανισμούς, εταιρείες, Πολιτεία.
Πιστεύετε ότι στον κόσμο μας έχουμε χάσει την ισορροπία;
Δυστυχώς, ναι. Τα στοιχεία το λένε, σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα. Έχουμε χάσει πάνω από το μισό πληθυσμό των ζώων και φυτών του πλανήτη τα τελευταία 50 χρόνια, ενώ το 2050 θα έχουμε περισσότερο πλαστικό στη θάλασσα από ψάρια. Το πρώτο βιβλίο της νέας σειράς, Οι Μαχητές του Ντάο, έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή, την μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Δυο παιδιά στην Αθήνα, υπό την καθοδήγηση του παππού τους, του Σίφου, αναλαμβάνουν να φέρουν την ισορροπία στον πλανήτη εκεί που έχει χαθεί, με κινήσεις Τάι Τσι, διαλογισμό και δράση. Τα αέρια του θερμοκηπίου – μικρή ποσότητα των οποίων χρειαζόμαστε στην ατμόσφαιρα ώστε να συγκρατεί λίγη ζέστη και να ανθίζει η ζωή στον πλανήτη μας – επειδή καίμε ορυκτά καύσιμα, όπως πετρέλαιο, λιγνίτη και φυσικό αέριο, έχουν πλέον γίνει τόσα πολλά σε ποσότητα που συγκρατούν περισσότερη ζέστη από αυτή που θέλουμε στην Γη και την υπερθερμαίνουν. Η θερμοκρασία έχει ανέβει πάνω από 1.1. βαθμούς Κελσίου από την προ-βιομηχανική εποχή. Δεν ακούγεται πολύ, αλλά οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αν η αύξηση υπερβεί τον 1.5 βαθμό, δεν ξέρουμε τι θα συμβεί. Οι συνέπειες που βλέπουμε ήδη, είναι μεταξύ άλλων, ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασία, πλημμύρες, άνοδος της στάθμης της θάλασσας και εξαφάνιση της βιοποικιλότητας. Τα παιδιά, ο Του και η Ντι, βλέπουν πως έχει χαθεί η ισορροπία πάνω στην οποία βασίστηκε η δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού και αποφασίζουν να λάβουν δράση για να φέρουν την αρμονία.
Μπορούμε να γίνουμε «μαχητές» και να υπερασπιστούμε την ισορροπία στον πλανήτη;
Φυσικά και μπορούμε, αλλά και πρέπει. Μικρά καθημερινά πράγματα, όπως το να τρώμε λιγότερο κρέας ή να παράγουμε λιγότερα σκουπίδια κάνουν διαφορά. Πάνω από όλα να ενημερωθούμε, να αλλάξουμε και να απαιτήσουμε αλλαγή από τους άλλους, οργανισμούς, εταιρείες, Πολιτεία. Θα σας αναφέρω μια ιστορία για την οποία μίλησα και στην ομιλία που έδωσα στο περασμένο TEDxAthens. Σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Ινδίας, ο Jadav Payeng, από το 1979 φυτεύει ένα δέντρο κάθε μέρα. Σήμερα, έχει φτιάξει ένα τεράστιο δάσος το μέγεθος του Central Park στην Νέα Υόρκη. Η ατομική πρωτοβουλία έχει σημασία. Κανείς δεν είναι τέλειος, αλλά δεν χρειαζόμαστε την τελειότητα από κανέναν, παρά τους πολλούς να προσπαθούν και να γίνονται καλύτεροι. Σας προτείνω να ακούστε και το τραγούδι που έγραψε η αδερφή μου, η τραγουδοποιός Αθηνά Ανδρεάδη, για το βιβλίο, και να δείτε το βίντεο κλιπ μέσω QR Code στο τέλος του βιβλίου. Λέγεται Η Δύναμη, Εσύ, και πραγματεύεται ακριβώς αυτό το θέμα.
Αν κάτι μας έμαθε η πανδημία είναι να μην θεωρούμε τίποτα δεδομένο. Πόσο σημαντικό είναι να εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας για όλα όσα έχουμε και για όσα μας προσφέρει η Γη;
Το βιβλίο εστιάζει πολύ σε αυτό. Η ευγνωμοσύνη είναι ένα τεράστιο εργαλείο ευτυχίας. Στο τέλος του βιβλίου προτείνω κάποιες δράσεις, και μια από αυτές είναι το βάζο ευγνωμοσύνης. Κάθε μέρα να σκεφτόμαστε τρία πράγματα, όχι υλικά, που μας έφεραν χαρά την ημέρα που πέρασε. Η αγκαλιά της μαμάς και του μπαμπά, η μαγειρική που κάναμε με την γιαγιά, η βόλτα στο πάρκο… Ανοίγοντας το βάζο όταν το χρειαζόμαστε, θα αισθανθούμε πόσο πλούσιοι πραγματικά είμαστε. Ο διαλογισμός επίσης βοηθάει στην ευγνωμοσύνη, καθώς μας ωθεί να ζούμε όχι στο άγχος του αύριο ή την μετάνοια του χθες, αλλά στο τώρα. Στο βιβλίο οι πρωταγωνιστές ξεκινούν την δράση τους με διαλογισμό, ενώ στο παράρτημα του βιβλίου υπάρχουν ασκήσεις διαλογισμού για παιδιά.
Μπορεί η αλλαγή για ένα καλύτερο αύριο να ξεκινήσει από εμάς; Ποια μικρά βήματα είναι απαραίτητο να κάνει ο καθένας σε ατομικό επίπεδο;
Μετά από είκοσι χρόνια ενασχόλησης στον κλάδο της βιωσιμότητας, γυρνάω σε κάποια βασικά πράγματα. Η σειρά, που εμπνέεται από την φιλοσοφία του Ντάο, εστιάζει στα στοιχεία καλοσύνης, σεβασμού και ευγνωμοσύνης – αξίες που έχουμε αμελήσει και οδηγούν στην απληστία, στον υπερκαταναλωτισμό, στην καταστροφή της άγριας φύσης και έλλειψη συμπόνιας για τους πιο ευάλωτους συνανθρώπους μας. Οπότε, πιστεύω, πρέπει να ξεκινήσουμε κοιτώντας μέσα μας.
«Ο πλανήτης μας δυστυχώς έχει πυρετό» λέει ο παππούς στεναχωρημένος. Πόσο φταίει ο τρόπος που ζούμε για αυτό;
Ο τρόπος που ζούμε φταίει, και οι επιστήμονες φωνάζουν εκκωφαντικά τριάντα χρόνια. Όσα έχουν πει για την κλιματική αλλαγή, έχουν συμβεί. Το αισιόδοξο είναι ότι οι λύσεις υπάρχουν. Στο χέρι μας είναι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό για να σώσουμε τον τρόπο ζωής μας, την υγεία και ευημερία τους είδους μας.
