Πού είναι αφιερωμένη η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας; Πόσο επιβάρυνε η πανδημία την ψυχική μας υγεία και ποιες ηλικιακές ομάδες επιβαρύνθηκαν περισσότερο; Ποια ήταν η συμβολή του Υπουργείου Υγείας στην υποστήριξη των εργαζομένων και ποιες δράσεις υλοποιούνται αναφορικά με την ψυχική υγεία των παιδιών και των οικογενειών τους; Πώς συνδέονται ο ύπνος, η σωστή διατροφή, η άσκηση και η αυτοφροντίδα με την ψυχική μας υγεία και τι πρέπει να κάνουμε για να την θωρακίσουμε, να την διασφαλίσουμε και να την προστατεύουμε σε όλη την διάρκεια της ζωής μας; Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στην παροχή υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας; Η Υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη, απαντά στις ερωτήσεις μας.
Το 1994 η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεσμοθέτησαν την 10 Οκτωβρίου ως ημέρα της Ψυχικής Υγείας. Πού είναι αφιερωμένη η φετινή Παγκόσμια Ημέρα;
Ο στόχος για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας για το 2022 είναι να «Κάνουμε την Ψυχική Υγεία και Ευημερία Όλων, Παγκόσμια». Σήμερα, είναι κοινώς αποδεκτό ότι η ψυχική υγεία δεν σχετίζεται μόνο με την ψυχική ασθένεια. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ολιστική υγεία και την ευημερία του ατόμου, αλλά και της κοινωνίας στο σύνολό της.
Τα τελευταία δύο χρόνια της πανδημίας, μας υπενθύμισαν πόσο πολύτιμο – και ευάλωτο – αγαθό είναι η ψυχική μας υγεία. Γι’ αυτό πρέπει να την διασφαλίζουμε και να την προστατεύουμε σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Να διασφαλίσουμε ότι η επόμενη μέρα, μετά την πανδημία, θα είναι πιο «φωτεινή».
Είναι η στιγμή να εξέλθουμε από την κατάσταση επιβίωσης που μας επέβαλε αυτή η κρίση και να αποκαταστήσουμε την ευημερία στη ζωή μας. Η ψυχική ευημερία και ευεξία είναι θεμελιώδεις για τη συλλογική και ατομική μας ικανότητα να σκεφτόμαστε, να βιώνουμε συγκινήσεις, να αλληλεπιδρούμε, να απολαμβάνουμε τη ζωή.
Όταν αισθανόμαστε ψυχικά καλά, μπορούμε να συνειδητοποιούμε τις ικανότητές μας, να εργαζόμαστε παραγωγικά, να απολαμβάνουμε τον ελεύθερο χρόνο μας, και να συνεισφέρουμε ενεργά στις κοινότητές μας. Σε αυτή τη βάση, η προαγωγή, η προστασία και η αποκατάσταση της ψυχικής υγείας αποτελεί ζωτικό μέλημά μας.
Όταν αισθανόμαστε ψυχικά καλά, μπορούμε να συνειδητοποιούμε τις ικανότητές μας, να εργαζόμαστε παραγωγικά, να απολαμβάνουμε τον ελεύθερο χρόνο μας, και να συνεισφέρουμε ενεργά στις κοινότητές μας.
Πριν την εμφάνιση του COVID-19, 264 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάλευαν με την κατάθλιψη. Πόσο επιβάρυνε η πανδημία την Ψυχική Υγεία στη χώρα μας;
Στην περίοδο της πανδημίας, η καθημερινότητά μας άλλαξε ραγδαία και επηρεάστηκε η ζωή όλων των πληθυσμιακών ομάδων, ανεξαιρέτως, χωρίς να κάνει διακρίσεις ανάλογα με την οικονομική και την κοινωνική θέση του καθενός. Διεθνώς, η πανδημία επέφερε σημαντική έξαρση των ψυχολογικών προβλημάτων και διαταραχών και διατάραξη των συστημάτων υγείας.
Η ψυχική υγεία έχει αναχθεί σε προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως και έχει τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες της πολιτικής του για την περίοδο 2020-2025. Διεθνώς, έχει καταγραφεί ότι τα παιδιά και οι έφηβοι υπέστησαν την πιο σοβαρή ψυχική ζημία. Παρουσίασαν συναισθήματα ανασφάλειας, αίσθημα απώλειας και καθημερινό άγχος, που εκφράστηκαν με έλλειμμα προοπτικής και αισιοδοξίας.
Σύμφωνα με μελέτες του ΕΚΠΑ, οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης φτάνουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% να εκδηλώνουν σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες.
Τα αγόρια ασχολούνται κυρίως με gaming και εκδηλώνουν θυμό, βίαιες συμπεριφορές και επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια επιδίδονται σε υπερβολική χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, με εκφράσεις εσωτερίκευσης και απόσυρσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος έως και το 40% έναντι 20% προ covid-19.
Παράλληλα, οι ηλικιωμένοι βίωσαν την απομόνωση και αυξημένο φόβο για τη ζωή τους. Οι γυναίκες, επίσης, ανέλαβαν πολλαπλούς ρόλους, καθώς κλήθηκαν, σε πολλές περιπτώσεις παράλληλα με την εργασία στο σπίτι, να υποστηρίζουν τα παιδιά και την οικογένειά τους.
Για να στηρίξουμε όσους είχαν ανάγκη, δημιουργήσαμε την Δωρεάν Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία έχει λάβει μέχρι σήμερα πάνω από 450.000 κλήσεις.
Τα πιο συχνά αιτήματα αφορούσαν στον Covid-19 και τον εμβολιασμό, αλλά ζητήθηκε και βοήθεια για περιπτώσεις άγχους, μοναξιάς και ανάγκης για επικοινωνία, αϋπνίας και διαταραχών ύπνου, κατάθλιψης, πένθους.
Επίσης, αναφέρθηκαν περιπτώσεις ενδοοικογενειακών προβλημάτων και εντάσεων στο σπίτι, καθώς και προβλήματα σε διαπροσωπικές σχέσεις, όπως χωρισμοί, απιστίες και ερωτική απογοήτευση.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ (Centers for Disease Control and Prevention), τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, οι παιδίατροι έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για την Ψυχική Υγεία των παιδιών παγκοσμίως, ότι βρίσκεται σε «έκτακτη ανάγκη».
Διεθνώς, η πανδημία επέφερε σημαντική έξαρση των ψυχολογικών προβλημάτων και διαταραχών και διατάραξη των συστημάτων υγείας.
Δύο χρόνια μετά ποιες δράσεις υλοποιείτε σχετικά με την Ψυχική Υγεία των παιδιών και των οικογενειών τους;
Στο πρόγραμμα μας έχουμε εντάξει τη δημιουργία ψυχιατρικών δομών για παιδιά και εφήβους.
Eγκαινιάσαμε την Ψυχιατρική κλινική Εφήβων του Νοσοκομείου Νίκαιας – Δυτικής Αττικής «Ιωάννης Αγγελικούσης», στο πλήρως ανακαινισμένο και σύγχρονο κτίριο «Κοπανάρη», στην Αγία Βαρβάρα.
Το νέο κτίριο αποτελεί έναν χώρο κατάλληλο για την ψυχιατρική φροντίδα των νεαρών ασθενών 14-18 ετών, παρέχοντας υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Περίθαλψης.
Για την υποστήριξη της νοσοκομειακής ψυχιατρικής φροντίδας παιδιών και εφήβων αναπτύξαμε νέες παιδοψυχιατρικές κλίνες στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο της Πάτρας, στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου της Τρίπολης, στην Ψυχιατρική Κλινική του ΠΓΝΑ Αλεξανδρούπολης, καθώς και στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Ασκληπιείου Βούλας.
Δημιουργούμε νέες δομές ψυχικής υγείας, για τα παιδιά και τους εφήβους, στην Κοινότητα, με πόρους που εξασφαλίσαμε από το Ταμείο Ανάκαμψης. Συγκεκριμένα, δημιουργούμε, κινητές μονάδες, κέντρα ημέρας, και για διατροφικές διαταραχές, κέντρα για έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση, κέντρα ημέρας για αυτισμό, κέντρα ημέρας για υποστήριξη φοιτητών και ξενώνες για παραβατικούς εφήβους και πρόσφυγες.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η επαγγελματική εξουθένωση – το burnout των εργαζομένων, ιδιαίτερα στο χώρο της Υγείας, ανέβηκε κατακόρυφα λόγω του όγκου εργασίας, που έπρεπε να φέρουν εις πέρας. Ποια ήταν η συμβολή του Υπουργείου Υγείας στην υποστήριξη των εργαζομένων;
Η πανδημία επηρέασε τους εργαζόμενους στον υγειονομικό τομέα, οι οποίοι καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της υγειονομικής κρίσης έδωσαν μάχη για την προστασία της υγείας όλων μας. Κλήθηκαν να εργαστούν σε άκρως απαιτητικά ωράρια και δύσκολες συνθήκες, καθώς η εργασία συνοδευόταν από το άγχος της μόλυνσης των ίδιων ή των οικογενειών τους από τον ιό.
Σε έκθεση του Medscape για το 2022 σχετικά με την επαγγελματική εξουθένωση του υγειονομικού προσωπικού, στις ΗΠΑ καταγράφηκε αύξηση κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες της εξουθένωσης των ιατρών στα επείγοντα, από 42% το 2020 σε 47% το 2021, με το 54% να δείχνει σοβαρό αντίκτυπο στις περισσότερες πτυχές της ζωής τους.
Σε έρευνα που έγινε στη χώρα μας, το φαινόμενο της «εξουθένωσης» στο υγειονομικό προσωπικό μας, εμφανίζει υψηλά ποσοστά: κόπωση 67,9% και επαγγελματική εξουθένωση 42,9%.
Στο Υπουργείο Υγείας αναπτύσσουμε μια σειρά δράσεων, με έμφαση στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη των εργαζομένων που υποφέρουν από εργασιακό στρες και εξουθένωση, όπως οι υγειονομικοί μας, οι εργαζόμενες μητέρες, κλπ. Δημιουργούμε κοινοτικές δομές, δράσεις και προγράμματα. Με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, εξάλλου, προχωράμε σε ανάπτυξη κέντρων ημέρας ειδικά για εργαζόμενους, καθώς και προγραμμάτων για την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ψυχοεκπαίδευσης των εργαζομένων.
Σε έρευνα που έγινε στη χώρα μας, το φαινόμενο της «εξουθένωσης» στο υγειονομικό προσωπικό μας, εμφανίζει υψηλά ποσοστά: κόπωση 67,9% και επαγγελματική εξουθένωση 42,9%.
Πολλές φορές, λόγω του φορτωμένου μας προγράμματος, πέρα από την φροντίδα του εαυτού μας, παραμελούμε την διατροφή, τον ύπνο μας και δεν γυμναζόμαστε. Κατά την περίοδο της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση και των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Πιστεύετε ότι όλα αυτά έχουν αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία;
Είναι γνωστό ότι τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά που έχουμε απέναντι στο φαγητό. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν χρόνιες ψυχιατρικές διαταραχές, με πιο συχνή την ψυχογενή ανορεξία που έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. Αποτελούν πλέον, σύμφωνα με τους ειδικούς, «συχνές» διαταραχές, καθώς πλήττουν περίπου το 8% του γενικού πληθυσμού. Για να αντιμετωπίσουμε τις διαταραχές αυτές, και συγκεκριμένα το πρόβλημα της νευρικής ανορεξίας, που αντιμετωπίζουν πολλοί έφηβοι, προχωρήσαμε στη λειτουργία Μονάδας Ψυχογενούς Ανορεξίας για Ενήλικες, στο Σισμανόγλειο. Πρόκειται για την πρώτη Μονάδα του είδους, που ανήκει στο ΕΣΥ. Έχει δυναμικότητα 6 κλινών με προοπτική επέκτασης. Με την υποστήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης αναπτύσσουμε 2 Κέντρα Ημέρας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στόχος είναι η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών, όπως είναι και οι διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Κατά την περίοδο του lockdown η Τεχνολογία αναμφισβήτητα αποτέλεσε έναν από τους καλύτερους συμμάχους μας σε ό,τι αφορά στην επικοινωνία με τους φίλους, την οικογένειά μας, αλλά και τους συναδέλφους μας, επιτρέποντάς μας να δουλεύουμε από το σπίτι. Βοήθησε η τεχνολογία και στην παροχή υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας;
Η πανδημία, όπως όλοι γνωρίζουμε, ανέδειξε την ανάγκη χρήσης ψηφιακών μέσων και εργαλείων για την εξ αποστάσεως παροχή υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό προχωρήσαμε στη δημιουργία Μονάδων Τηλεψυχιατρικής στη Σύμη και το Καστελόριζο, για την κάλυψη, μέσω διαδικτύου, των αναγκών ψυχικής υγείας σε ενήλικες, παιδιά και εφήβους και συνεχίζουμε.
Για την υποστήριξη της Τρίτης Ηλικίας δημιουργήσαμε την Τηλεφωνική Γραμμή Βοήθειας για την Άνοια 1102, τόσο για τους ασθενείς, όσο και για τους φροντιστές τους. Από τον Φεβρουάριο 2021 η Γραμμή έχει δεχθεί περισσότερα από 21.000 τηλεφωνήματα.
Επιπλέον, έχουμε ξεκινήσει Πρόγραμμα Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης, σε συνεργασία με το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την πρόληψη ψυχικών διαταραχών, και κυρίως της κατάθλιψης που αποτελεί σημαντικό παράγοντα κίνδυνου για την εμφάνιση της άνοιας. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε περιοχές της χώρας με διαφορετικά χαρακτηριστικά, και συγκεκριμένα: σε νησιωτικές περιοχές, (όπως η Τήνος, η Σύρος και η Άνδρος), σε ακριτικές περιοχές, (όπως η Ξάνθη, η Αλεξανδρούπολη και το Σουφλί), αλλά και στην ενδοχώρα της Δυτικής Ελλάδας, (όπως η Χαλανδρίτσα, τα Καλάβρυτα και η Ερυμάνθεια).
Η Φιλοσοφία της Thrive βασίζεται στα μικρά βήματα – τα Μικροβήματα – που αποτελούν τα κλειδί για τις μεγάλες αλλαγές. Υπάρχει κάποιο ή και περισσότερα Μικροβήματα που σας βοηθούν να ευημερείτε σε μία από τις παρακάτω πτυχές της ζωής σας: ύπνος, αποφόρτιση και αναζωογόνηση, συγκέντρωση και προτεραιοποίηση, σύνδεση με τον εαυτό σας και τους γύρω σας, άσκηση ή διατροφή;
Το καθημερινό μου πρόγραμμα είναι εξαιρετικά απαιτητικό, όμως, όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι κι εγώ, πρέπει να βρίσκουμε χρόνο για τον εαυτό μας και κυρίως για την υγεία μας, εσωτερικά και εξωτερικά. Προσπαθώ, λοιπόν, μέσα στην εβδομάδα, να εντάξω, έστω δυο φορές, ένα γρήγορο πρόγραμμα γυμναστικής και βέβαια να διατηρώ μια ισορροπημένη διατροφή. Αυτά τα δυο μαζί, αποτελούν τα μικρά βήματα, όπως λέτε κι εσείς, που βοηθούν στην καθημερινότητά ενός ανθρώπου.
Η Ζωή Ράπτη είναι αριστούχος απόφοιτος της σχολής Μωραΐτη. Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έλαβε τον τίτλο του Master of Laws (LLM with honours) in International Commercial Law στο University of Kent at Canterbury της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω. Έχει 16ετή θητεία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου διετέλεσε: Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου και Αντιδήμαρχος του Δήμου Ψυχικού, μέλος της Γ.Σ. της ΚΕΔΕ, μέλος της Πολιτικής Επιτροπής του Council of European Municipalities and Regions (CEMR) και Πρόεδρος του Συνδέσμου (ΣΛΑΠ) για την Προστασία και Ανάπλαση των Τουρκοβουνίων. Ως Νομική Σύμβουλος της Γενικής Γραμματείας Ολυμπιακών Αγώνων του Υπουργείου Πολιτισμού, συνεργάστηκε στην επεξεργασία του νομοσχεδίου για την βιώσιμη ανάπτυξη και κοινωνική αξιοποίηση των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων. (ΝΟΜΟΣ 3342/2005-ΦΕΚ 131/Α’ /6.6.2005). Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής Προμηθειών Υγείας του Υπουργείου Υγείας, την περίοδο 2013-2015. Διετέλεσε Γραμματέας Σχέσεων Κοινωνίας – Κόμματος (2016- 2019) και σήμερα είναι μέλος των Τομέων Υγείας και Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Νέας Δημοκρατίας. Ορκίστηκε Βουλευτής Β’ Αθηνών της Νέας Δημοκρατίας στις 6/5/2019 λόγω της παραίτησης του Βαγγέλη Μεϊμαράκη. Στις 7/7/2019 εξελέγη για δεύτερη φορά Βουλευτής Β1 Βορείου Τομέα Αθηνών και ανέλαβε καθήκοντα Αναπληρώτριας Κοινοβουλευτικής Εκπροσώπου της Νέας Δημοκρατίας. Ορίστηκε μέλος της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, μέλος της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, μέλος της Ειδικής Προανακριτικής Επιτροπής της Βουλής του άρθρου 86 παρ. 3 του Συντάγματος, μέλος της Ειδικής Διαρκούς Επιτροπής για την παρακολούθηση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και μέλος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Σωφρονιστικού Συστήματος και λοιπών δομών Εγκλεισμού Κρατουμένων. Τον Αύγουστο 2020 ορκίστηκε Υφυπουργός Υγείας με αρμοδιότητες την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις.