Τι είναι το STEAM και ποια είναι τα οφέλη του στα παιδιά; Μπορούμε να περάσουμε δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά μας στο σπίτι, κάνοντας πρωτότυπες δραστηριότητες; Ποιες είναι οι δεξιότητες που πρέπει να έχει ένα παιδί τον 21 ο αιώνα και πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε να τις καλλιεργήσει; Είναι το παιχνίδι ένας τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να εξερευνήσουν, να ανακαλύψουν, να μάθουν, να πειραματιστούν, να αποτύχουν και να γίνουν.. μικροί επιστήμονες; Ποια είναι τα “λάθη” που ενδεχομένως πρέπει να αποφεύγουν οι γονείς σε ό,τι αφορά στην ανατροφή των παιδιών τους και αντίστοιχα πώς μπορούν να τους καλλιεργήσουμε τη νοοτροπία της ανάπτυξης; Η Μαριλίζα Ποντικού – Λιγνού μιλάει για το STEAM και τις δεξιότητες που θα χρειαστεί να κατέχουν τα παιδιά μας ως ενήλικες.
Αρχικά να ξεκινήσουμε με το STEAM. Θέλω να μας πείτε λίγα λόγια για το τι είναι το STEAM και ποια είναι τα οφέλη του στα παιδιά;
Το S.T.E.A.M. είναι το ακρωνύμιο για: Science (Επιστήμες), Technology (Τεχνολογία), Engineering (Μηχανική), Arts (Τέχνες), Mathematics (Μαθηματικά) και αφορά έναν τρόπο βιωματικής διδασκαλίας. Όταν μία δραστηριότητα περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις από τους παραπάνω τομείς τότε θεωρείται STEAM.
Ο λόγος που επιλέγουμε δραστηριότητες STEAM είναι γιατί φέρνουν τα παιδιά πιο κοντά στον τρόπο σκέψης και στην κατάκτηση δεξιοτήτων του μέλλοντος. Αυτό αφορά σε παιδιά όλων των ηλικιών (από βρέφη έως εφήβους).
Μιλήσατε για τις “δεξιοτήτων του μέλλοντος”. Ποιες δεξιότητες πιστεύετε ότι πρέπει να έχει ένα παιδί τον 21 ο αιώνα και πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε να τις καλλιεργήσει;
Τα παιδιά μας θα κληθούν να χρησιμοποιήσουν κάποιες δεξιότητες σαν ενήλικες τις οποίες από όσο πιο μικρή ηλικία τις καλλιεργήσουν τόσο πιο καλά θα τις κατακτήσουν. Οι δεξιότητες αυτές αφορούν τόσο σε κοινωνικoύς όσο και σε γνωστικούς παράγοντες. Ο τεχνολογικός εγγραμματισμός, η καλή γνώση αγγλικών και η καταγραφή κώδικα είναι μερικά από τα βασικά hard skills που θα χρειαστεί να κατέχουν τα παιδιά μας ως ενήλικες. Αυτά, όμως δεν αρκούν. Τι να κάνουμε έναν διευθυντή που ξέρει καλά την αγορά του, χειρίζεται την τεχνολογία, ξέρει πώς να ηγηθεί μίας ομάδας αλλά δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με την ομάδα του;
Οι δεξιότητες του 21ου αιώνα εστιάζουν πολύ και στα κοινωνικά μέσα που χρειάζεται να διαθέτουμε, τα soft skills. Όπως τεχνικές επικοινωνίας, διαχείριση της αποτυχίας, συναισθηματική νοημοσύνη, ευελιξία, δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και κριτική σκέψη.
Μέσω του S.T.E.A.M. (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics), λοιπόν, δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να καλλιεργήσουν αυτές ακριβώς τις δεξιότητες με ευχάριστο και παιγνιώδη τρόπο, κατάλληλο για την ηλικία τους.
Επομένως πιστεύετε ότι είναι το παιχνίδι ένας τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να εξερευνήσουν, να ανακαλύψουν, να μάθουν, να πειραματιστούν, να αποτύχουν και να γίνουν.. μικροί επιστήμονες;
Κυρίως το παιχνίδι χρησιμοποιούμε σαν εργαλείο μας. Το παιχνίδι είναι το μέσο με το οποίο μαθαίνουμε στα παιδιά τον τρόπο να σκέφτονται, να συνεργάζονται, να μοιράζονται, να είναι καλοί φίλοι, αλλά και να αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες. Πιο πετυχημένη μέθοδος εκμάθησης από το παιχνίδι δεν έχει επινοηθεί μέχρι στιγμής. Το παιχνίδι λόγω της βιωματικότητας βοηθάει ώστε πολύ γρήγορα να ενεργοποιούνται οι νευρώνες του εγκεφάλου και να ‘’κλειδώνουν’’ οι συνάψεις. Έτσι, αποτυπώνεται εύκολα και γρήγορα το καθετί.
Αντίστοιχα, υπάρχουν μικρά βήματα μέσα από τα οποία μπορούμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά τη νοοτροπία της ανάπτυξης;
Βέβαια! Για να καλλιεργήσουμε στα παιδιά τις δεξιότητες του 21ου αιώνα και κατά συνέπεια τη νοοτροπία της εξέλιξης, γίνεται σταδιακά ανάλογα με την ηλικία. Στην αρχή μέσα από το παιχνίδι, μετά μέσα από project ρομποτικής, μηχανικής, αυτοματισμών ή πειραμάτων αρχίζει το παιδί να θέτει ερωτήματα και να ψάχνει για απαντήσεις. Αν όλο αυτό συμβαίνει σε μία ομάδα παιδιών, τότε καλούνται να συνεργαστούν και έτσι χτίζεται και καλλιεργείται ο τρόπος σκέψης της εξέλιξης.
Μέσα από την ενίσχυση των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, στόχος μας είναι τα παιδιά να μπορούν να αντιμετωπίσουν τόσο την προσωπική όσο και την επαγγελματική τους ζωή με σθένος και επιτυχία.
Πόσο εύκολο είναι να ενισχύσουμε την δημιουργικότητα και την αυτοπεποίθησή τους και να βοηθήσουμε να εξελιχθούν και να ωριμάσουν;
Όπως αναφέρουν οι ψυχολόγοι «δεν γεννιόμαστε δημιουργικοί αλλά γινόμαστε»! Αυτό, μας δίνει την πολύτιμη δυνατότητα να μάθουμε στα παιδιά μας τον τρόπο που μπορούν να είναι δημιουργικά. Μέσα από απλές δραστηριότητες, θετικό λεξιλόγιο και δείχνοντας κατανόηση και εμπιστοσύνη στα παιδιά μας, από πολύ μικρή ηλικία, από βρέφη κι όλας, μπορούμε να τονώσουμε την αυτοπεποίθησή τους. Η αυτοπεποίθηση τονώνεται και μέσα από δραστηριότητες STEAM. Για παράδειγμα, όταν το πείραμα που κάνω δεν πετυχαίνει με την πρώτη φορά, αλλά τελικά καταφέρνω να βρω τρόπο να πετύχει, τότε ικανοποιούμαι και νιώθω επιτυχία μετά τη ματαίωση. Ο ενήλικας μπορεί να βοηθήσει κάνοντας πολλές ερωτήσεις στο παιδί, ώστε από μόνο του να βρει τη λύση. Όταν μάθω τον τρόπο να κάνω μόνος ερωτήσεις στον εαυτό μου, τότε έχω περισσότερες πιθανότητες να βρω την καλύτερη δυνατή λύση και έτσι επέρχεται η εξέλιξη και τελικά η ωριμότητα της σκέψης.
Ο χρόνος που αφιερώνουμε στα παιδιά μας, όσο λίγος ή πολύς κι αν είναι, να είναι ποιοτικός. Δηλαδή, τη στιγμή που αποφασίζουμε ότι θα ασχοληθούμε μαζί τους, να είμαστε μόνο εκεί και να παίζουμε χωρίς να τα αξιολογούμε ή να τα κατακρίνουμε.
Το S.T.E.A.M. μπορεί να εφαρμοστεί και στο σπίτι; Υπάρχει τρόπος να περάσουμε δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά μας στο σπίτι, κάνοντας πρωτότυπες δραστηριότητες;
Το S.T.E.A.M. μπορεί να εφαρμοστεί τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Στο εργαστήριό μας διαθέτουμε καινοτόμα και εξειδικευμένα εκπαιδευτικά ρομπότ, όμως δεν είναι απαραίτητο να έχουμε ακριβά και δυσεύρετα υλικά, για να κάνουμε STEAM. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και οι γονείς μπορούν να το εφαρμόσουν στο σπίτι και θα ενθάρρυνα κάθε γονιό να το κάνει αυτό.
Υπάρχουν πολλές δραστηριότητες εύκολες που μπορούμε να κάνουμε με τα παιδιά μας, ώστε να τους ενισχύσουμε την περιέργεια, τον πειραματισμό, την παρατήρηση. Ας προσπαθήσουμε να δίνουμε χρόνο στα παιδιά να σκεφτούν πριν δώσουμε έτοιμη την απάντηση, ας τους δίνουμε τη δυνατότητα να πειραματίζονται με υλικά και να δοκιμάζουν να δημιουργούν κατασκευές με καθημερινά – ακόμη και ανακυκλώσιμα – υλικά. Αυξάνουμε τις ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που θα πυροδοτήσουν απορίες και θα κάνουν τα παιδιά να ψάξουν για απαντήσεις. Παράδειγμα, ‘’τι πιστεύεις ότι θα συμβεί αν…,’’ ή ‘’πώς να το λύσουμε αυτό…;’’.
Στα βιβλία μου ‘’Μικροί Επιστήμονες’’ από τις εκδόσεις Καστανιώτη θα βρείτε πολλές ιδέες για STEAM στο σπίτι.
Και μία τελευταία ερώτηση! Υπάρχουν κάποια “λάθη” που ενδεχομένως πρέπει να αποφεύγουν οι γονείς σε ό,τι αφορά στην ανατροφή των παιδιών τους;
Όλοι οι γονείς προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για τα παιδιά μας. Λάθη πάντα γίνονται. Αν μπορούσα να επισημάνω κάτι που τον τελευταίο καιρό συναντάω συχνά είναι ο χρόνος που αφιερώνουμε στα παιδιά μας, όσο λίγος ή πολύς κι αν είναι, να είναι ποιοτικός. Δηλαδή, τη στιγμή που αποφασίζουμε ότι θα ασχοληθούμε μαζί τους, να είμαστε μόνο εκεί και να παίζουμε χωρίς να τα αξιολογούμε ή να τα κατακρίνουμε.
Μία ωραία ιδέα, είναι να κάνουμε μία κατασκευή ενός κτιρίου και να συνεργαστούμε για βρούμε τα υλικά, για τον τρόπο που θα τα κολλήσουμε, πώς θα τα στερεώσουμε, τι χρώματα θα διαλέξουμε. Αυτό είναι STEAM, ενισχύει την αυτοπεποίθηση, δίνει εμπειρία και πάνω απ΄όλα ενώνει μυαλά και καρδιές.
Η Μαριλίζα Ποντικού – Λιγνού σπούδασε στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Ιωαννίνων και στη συνέχεια στο Institute of Education, UCL, όπου ειδικεύθηκε στην Εκπαίδευτική Τεχνολογία (Educational Technology). Η διπλωματική της εργασία με τίτλο «New Technologies and Blended Learning in Education” διακρίθηκε ως πρότυπη. Η αναζήτηση καινοτόμων τρόπων διδασκαλίας την οδήγησαν στη Σουηδία και τη Ν.Κορέα όπου έκανε πρακτική σε νηπιαγωγείο. Έρευνα που πραγματοποιήσε στη Ν. Κορέα της έδωσε τη δυνατότητα να μπει στο πρότυπο νηπιαγωγείο της Samsung και να μελετήσει την ένταξη τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εργάστηκε ως παιδαγωγός κι έπειτα αφιερώθηκε στην εφαρμογή της μεθόδου S.T.E.A.M. μέσω της διδασκαλίας, αλλά και μέσω επιστημονικών άρθρων και εισηγήσεων. Είναι ιδρύτρια της εταιρίας MIT kids και συγγραφέας των πρώτων ελληνικών βιβλίων STEAM από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Είναι μέλος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρίας STEM.