Μπορούν τα παιδιά να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο για τις επόμενες γενιές και ποια εφόδια μπορούν να τους παρέχουν οι γονείς ή και οι καθηγητές τους για να καταφέρουν κάτι τέτοιο; Πόσο σημαντικό ότι είναι να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά από μικρή ηλικία σε θέματα όπως η προστασία και η φροντίδα του περιβάλλοντος και να τους μεταλαμπαδεύουμε αξίες που θα κουβαλούν στην ενήλικη ζωή τους; Είναι το παιχνίδι ένα αποτελεσματικό είδος μάθησης; Με αφορμή το νέο της βιβλίο, η Μάνια Ζηρίδη απαντά στις ερωτήσεις μας.

Στο σημείωμά σας στην αρχή του βιβλίου αναφέρεστε στη φύση. Πόσο σημαντική πιστεύετε ότι είναι για την ψυχική υγεία των παιδιών και όχι μόνο; 

Η φύση είναι μεγάλος Δάσκαλος… όχι μόνο για τα παιδιά μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους. Κάνοντας μια βόλτα στη φύση, ήσυχοι, χωρίς να μιλάμε, θα παρατηρήσουμε ήχους, μυρωδιές, λουλούδια, φυτά, αποτυπώματα και άλλα ενδιαφέροντα «πράγματα». Η φύση έχει τους δικούς της ρυθμούς, άσχετα από το τι συμβαίνει στην κοινωνία μας, και λειτουργεί ως καθησυχαστικός παράγοντας, ειδικά σε περιόδους κρίσης και αναστάτωσης. Υπάρχει ένα ρητό που λέει «Πέρνα μια ώρα την ημέρα ήσυχος, παρατηρώντας τη φύση. Αν είσαι πολύ αγχωμένος… πέρνα δύο ώρες την ημέρα στη φύση!». Η φύση μάς βοηθά να αποτοξινωθούμε, να ηρεμήσουμε, να συνδεθούμε με τον εαυτό μας, να αποβάλουμε τα άγχη μας, να νιώσουμε ευγνωμοσύνη, να θαυμάσουμε όλα τα υπέροχα μικρά και καθημερινά θαύματα που συντελούνται σε αυτή!

Πόσο σημαντικό πιστεύετε ότι είναι να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά από μικρή ηλικία σε θέματα όπως η προστασία και η φροντίδα του περιβάλλοντος και να τους μεταλαμπαδεύουμε αξίες που θα κουβαλούν στην ενήλικη ζωή τους;

Τα παιδιά μπορούν να δράσουν καταλυτικά και έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν την οικογένεια, τους φίλους και τους συμμαθητές τους. Οι αξίες όπως ο σεβασμός και η συμπόνια διδάσκονται από τις μικρές ηλικίες μέσα από το παράδειγμά μας και τη μίμηση και, όπως όλα τα μαθήματα ζωής, παραμένουν στην ψυχή των παιδιών για πάντα. Είναι πολύ σημαντικό να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για διάφορες κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις του πλανήτη μας, μέσα από αληθινές ιστορίες και παραδείγματα, ταινίες, ντοκιμαντέρ, συζητήσεις και τροφή για σκέψη.

Πιστεύετε ότι τα παιδιά μπορούν να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο για τις επόμενες γενιές;

Τα παιδιά σαφώς μπορούν να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο από αυτόν που τους αφήσαμε, αρκεί εμείς να τα ευαισθητοποιούμε, να τα καθοδηγούμε, να τα ενημερώνουμε, να τα προτρέπουμε και να τους δίνουμε την ελευθερία να πάρουν πρωτοβουλίες όσο μικρά και αν είναι, π.χ. δημιουργία γωνιάς ανακύκλωσης στο σπίτι, «μαγαζιού» όπου πουλάνε αντικείμενα για να συγκεντρώσουν χρήματα για τα αδέσποτα, παρουσίαση σε μικρότερα παιδιά για ένα σημαντικό περιβαλλοντικό θέμα.

Τι εφόδια μπορούν να τους παρέχουν οι γονείς ή και οι καθηγητές τους για να καταφέρουν κάτι τέτοιο;

Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και το περιβάλλον ενός παιδιού είναι οι βασικές πηγές μάθησής του σύμφωνα με το πρότυπο ιταλικό μοντέλο εκπαίδευσης Ρέτζιο Εμίλια. Μπορούμε να δημιουργήσουμε συνθήκες, γωνιές, ερεθίσματα ώστε να ενεργοποιούμε την περιέργεια, να μοιραστούμε ενδιαφέρουσες ιστορίες και πηγές πληροφορίας, βιβλία ως πηγή γνώσης, να μεταδώσουμε αγάπη για τη μάθηση και την εξέλιξη, να φροντίσουμε για έκθεση σε νέες δραστηριότητες και ερεθίσματα, όπως είναι η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός, καθώς και να αναπτύξουμε ένα περιβάλλον που αγκαλιάζει το λάθος και την αποτυχία και αποδέχεται το παιδί.

Πόσο αποτελεσματικό είναι το παιχνίδι σαν ένα είδος μάθησης;

Το παιχνίδι είναι ένα πολύ αποτελεσματικό είδος μάθησης καθώς είναι στη φύση των παιδιών, όπως και η περιέργεια. Το παιχνίδι περιέχει σύνδεση, συνεργασία, πειραματισμό, ανακάλυψη, χρήση αισθήσεων, επίλυση προβλήματος και πολλές άλλες χρήσιμες για τη ζωή δεξιότητες.

Είναι τα βιβλία ένα μέσο για να εξηγήσουμε στα παιδιά έννοιες όπως η συνεργασία, η ομαδικότητα και η ευγνωμοσύνη;

Σαφώς και είναι, καθώς, μέσα από τις ιστορίες και τις περιπέτειες των ηρώων, ταξιδεύουν έμμεσα τον αναγνώστη στον ρόλο του παρατηρητή. Στο πίσω μέρος του βιβλίου μας υπάρχουν παιχνίδια που μπορούμε να παίξουμε μαζί με τα παιδιά μας, ώστε να μάθουμε τις αξίες μέσα από βιωματικό και παιγνιώδη τρόπο.

Πόσο εύκολο είναι να τους εξηγούμε και να τους μιλάμε για πιο πολύπλοκα ζητήματα;

Τα παιδιά επιζητούν την αλήθεια, ώστε να αναπτύξουν κριτική σκέψη και ψυχική ανθεκτικότητα. Εμείς μπορούμε να τα ενδυναμώσουμε και να τα ενθαρρύνουμε ώστε να αποκτήσουν θάρρος και δεξιότητες και να αντιληφθούν ότι μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης ενός προβλήματος.

Πόσο σημαντικό είναι να καταλάβουν τα παιδιά την αξία των συναισθημάτων και να μην φοβούνται να τα εκφράσουν;

Αντίθετα από τους ενήλικες, τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήματά τους χωρίς ντροπή και ταμπού από μικρή ηλικία… πολύ πριν καν μιλήσουν. Κατεβάζουν τα φρύδια τους, σφίγγουν τα χέρια τους μπροστά από το στήθος και με ήχους εκδηλώνουν πώς νιώθουν. Ο ρόλος μας ως γονείς είναι να αποδεχόμαστε τη συναισθηματική τους κατάσταση και να τους δίνουμε χρόνο και χώρο ώστε να ηρεμήσουν. Μπορούμε επίσης να ανακαλύψουμε μαζί τεχνικές διαχείρισης έντονων συναισθημάτων, όπως αυτές που βρίσκονται στο πίσω μέρος του βιβλίου μας.

Η Μάνια Ζηρίδη συνδυάζει μεταπτυχιακές σπουδές και εργασιακή εμπειρία στην Ψυχολογία της Εκπαίδευσης, τη Διοίκηση Επιχειρήσεων και την Παγκόσμια Υγεία. Μέσα από ανθρωπιστική αποστολή στην Τανζανία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ταξίδια σε όλο τον κόσμο για να μάθει βέλτιστες πρακτικές στην εκπαίδευση και συνεργασία με πολυπολιτισμικές ομάδες, έχει αναπτύξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις παγκόσμιες προκλήσεις, τη βιωσιμότητα και την ενδυνάμωση διαφόρων ομάδων. Είναι παθιασμένη με την ανθρωπιστική βοήθεια, την ειρήνη, την επείγουσα εκπαίδευση, την κλιματική αλλαγή και τα SDGs, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα, τις αξίες, τις δεξιότητες ζωής και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Η δέσμευση, η θετική ενέργεια, η συμπόνια και η προσαρμοστικότητά της είναι η κινητήριος δύναμή της για την ενδυνάμωση και την έμπνευση νέων και μεγαλύτερων μυαλών ώστε να γίνουν ενεργοί καταλύτες αλλαγής. Μέσω του σχεδιασμού και της παροχής προγραμμάτων σπουδών, εκπαιδεύσεων, σεμιναρίων, εγχειριδίων και πρότζεκτ έχει εκπαιδεύσει εκατοντάδες μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς σε θέματα που έχουν σημασία, με την ελπίδα να γίνουν συνειδητοί πολίτες για ένα βιώσιμο και ειρηνικό κόσμο.