Πώς θα αντιμετωπίζαμε άραγε τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε αυτή την στιγμή αν είχαμε αποκτήσει περιβαλλοντική παιδεία από μικροί όλοι μας; Και πόσο σημαντικό είναι να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά από μικρή ηλικία σε περιβαλλοντικά θέματα; Μπορούμε μέσα από το παιχνίδι να καλλιεργήσουμε στα παιδιά αξίες που θα τους ακολουθούν στην ενήλικη ζωή τους, να τα ενημερώσουμε και να τα ευαισθητοποιήσουμε; Και… ποιοι είναι οι πράκτορες του πλανήτη; Η Ελένη Ανδρεάδη, απαντά στις ερωτήσεις μας.
Πράκτορες του Πλανήτη: Μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές. Πόσο σημαντικό είναι πιστεύετε να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά από μικρή ηλικία σε περιβαλλοντικά θέματα;
Πολύ κρίσιμο. Εάν είχαμε αποκτήσει περιβαλλοντική παιδεία από μικροί όλοι μας, σίγουρα δεν θα αντιμετωπίζαμε τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε αυτή την στιγμή. Η αειφορία είναι ένα με τον σεβασμό προς την φύση, προς κάθε μορφή ζωής, του ενός μας για τον άλλον. Είναι θεμελιώδης αρχή και οδηγός σχετικά με το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε βιώσιμες κοινωνίες και να επιβιώσει το είδος μας σε αυτό τον πλανήτη που είναι το μοναδικό σπίτι μας. Στο τελευταίο μου βιβλίο, το Γιατί σβήσαμε το γράμμα Β, μιλάω για ένα παιδί που έχει σβήσει το γράμμα Β από το μαυροπίνακα, ενώ το αδερφάκι του αποφασίζει να καταλάβει το γιατί. Ακολουθεί ένα ταξίδι περιπέτειας στον κόσμο, μέσα από το οποίο το αδερφάκι διαπιστώνει ότι συμπεριφερόμαστε σαν να έχουμε έναν εφεδρικό πλανήτη, τον Β, που φυσικά δεν υπάρχει. Η σωτηρία του πλανήτη μας απαιτεί να το καταλάβουμε όλοι αυτό και να δράσουμε άμεσα, και όλα ξεκινούν από την ευαισθητοποίηση του κάθε ενός από εμάς.
Τα προγράμματα αυτά έχουν βραβευτεί για την καινοτομία τους από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ποιες είναι οι αντιδράσεις των παιδιών κατά την διάρκεια του προγράμματος ή και αργότερα; Έχετε λάβει μηνύματα από γονείς ή και εκπαιδευτικούς σχετικά με τις αντιδράσεις των παιδιών;
Όλα τα προγράμματα αξιολογούνται από τους εκπαιδευτικούς που τα υλοποιούν και έτσι έχουμε καλή εικόνα αντιδράσεων και εντυπώσεων. Η ανταπόκριση είναι ενθουσιώδης και αυτό οφείλεται καταρχάς στους εκπαιδευτικούς και πόσο έχουν αγκαλιάσει αυτή την προσπάθεια μας από τα πρώτα μας βήματα το 2008, αλλά και στην ομάδα που σχεδιάζει το υλικό και συμμετέχει στην υλοποίηση, για την οποία είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων. Οι γονείς μας μεταφέρουν ότι τα παιδιά φέρουν σε πέρας τις μυστικές τους αποστολές με πολλή ορμή και πάθος, και ζητούν και άλλες. Επιστρέφοντας σπίτι, ενοχλούν τους γονείς τους να έχουνε πιο βιώσιμες συνήθειες, να μην ξοδεύουν ενέργεια και νερό, να κάνουνε κομποστοποίηση, και αυτή η ενόχληση μας χαροποιεί ιδιαίτερα.
Ποιες είναι οι πιο συχνές τους απορίες;
Οι απορίες τους έχουν να κάνουνε περισσότερο με τους ήρωες των αποστολών και των βιβλίων, με το εάν είμαι εγώ πράκτορας στα αλήθεια, με το εάν υπάρχει η Περιβαλλοντοπόλ και η Διοικητής Δ, και λιγότερο με το εάν μπορούν να σώσουν τον κόσμο. Τα παιδιά έχουν την πίστη ότι κανένα εμπόδιο δεν είναι ανυπέρβλητο και μια επιμονή που οι ενήλικες χάνουμε καθώς μεγαλώνουμε. Δεν ρωτάνε εάν μπορούν να σώσουν τον πλανήτη γιατί το πιστεύουν ακράδαντα. Από αυτή την άποψη είναι οι ιδανικοί ήρωες που έχει ο κόσμος μας ανάγκη. Αυτό φάνηκε εξάλλου και από τις κινητοποιήσεις παιδιών και νέων, όπως της Γκρέτα Τούνμπεργκ, που είχε στην παρέα της παιδιά οκτώ και εννιά ετών.
Μέσα από τα βιβλία σας περνάτε σημαντικά μηνύματα στα παιδιά. Πιστεύετε είναι εύκολο να καλλιεργήσουμε στα παιδιά αξίες που θα τους ακολουθούν στην ενήλικη ζωή τους;
Απολύτως εύκολο αλλά απαιτεί και μια σοβαρή συνέπεια. Η παιδεία ξεκινάει από την οικογένεια. Το σχολείο έχει σημαντικό ρόλο να παίξει επίσης, όπως και η ευρύτερη κοινωνία. Μας λείπουν υποδομές στην χώρα μας και αυτό συχνά δεν βοηθάει στον παραδειγματισμό σε ένα παιδί που κοιτάει τριγύρω για να εντοπίσει τα κατάλληλα πρότυπα. Οπότε παρόλο που τα παιδιά είναι δεκτικά, και έχουν έμφυτη την αίσθηση του σωστού και λάθους, χρειάζεται επιμονή από τους γονείς και δασκάλους για να δυναμώσουν αυτές οι αξίες, ειδικά σε ένα περιβάλλον που συχνά δεν τις ενθαρρύνει.
Πόσο εύκολο είναι να τους εξηγούμε και να τους μιλάμε για πιο πολύπλοκα ζητήματα;
Η προσέγγιση μου είναι πως υπάρχει πάντοτε τρόπος να εξηγήσεις ακόμα και το πιο πολύπλοκο επιστημονικό ζήτημα σε ένα παιδί. Απλά πρέπει να υπάρχει η ενσυναίσθηση και συναισθηματική νοημοσύνη ώστε να μιλήσεις τη γλώσσα των παιδιών, και μια έφεση στη μέθοδο αφήγησης για να προσελκύσει και να διατηρηθεί το ενδιαφέρον τους.
Είναι το παιχνίδι ένας τρόπος για να τους περάσουμε ουσιαστικά μηνύματα, να τα ενημερώσουμε και να τα ευαισθητοποιήσουμε;
Όσο πιο βιωματική η προσέγγιση, όσες περισσότερες αισθήσεις αξιοποιεί, τόσο πιο έντονα θα αποτυπωθεί το μήνυμα. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε με την οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη, αλλά και με τα βιβλία και το υλικό που συνοδεύει όλα μου τα βιβλία. Για παράδειγμα, το τελευταίο βιβλίο συνοδεύεται από εκπαιδευτικό υλικό για γονείς και εκπαιδευτικούς, που θα οδηγήσει τα παιδιά σε κυνήγι θησαυρού σε ένα πάρκο, στο να φτιάξουν φωλιές για πουλιά, ξενοδοχεία για έντομα κ.α. ώστε να απορροφήσουν καλύτερα το μήνυμα της μοναδικότητας του πλανήτη Α που επικοινωνεί το βιβλίο. Οι δυνατότητες για παιχνίδι στην περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι ατελείωτες και ιδιαίτερα ελκυστικές, και αν μπορούν να γίνονται έξω, τότε ακόμα καλύτερα. Η φύση εξάλλου είναι το σπίτι μας και τα παιδιά δυστυχώς δεν είναι έξω όσο θα έπρεπε. Η ευεξία που νιώθουμε εμείς και τα παιδιά στην φύση, είναι ευεργετική. Βελτιώνει τις αποδόσεις μας στο σχολείο και στη δουλειά, την ευτυχία και την υγεία μας. Είναι από μόνη της δάσκαλος.
Η Ελένη Ανδρεάδη γεννήθηκε στο Λονδίνο. Έχει ταξιδέψει και δουλέψει σε πολλές χώρες πάνω στην αειφορία και στρατηγική, όπως στην Αγγλία, στη Γερμανία και στην Αμερική, και από τους ύφαλους της Ονδούρας μέχρι τους πρόποδες των Ιμαλαΐων. Στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου ειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ, πήρε ένα μάθημα στη δημιουργική γραφή και έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα. Όταν γύρισε στην Ελλάδα το 2009, ίδρυσε τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη, η οποία προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές. Τα βιωματικά περιβαλλοντικά προγράμματα της οργάνωσης υλοποιούνται σε δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα και έχουν βραβευτεί για την καινοτομία τους από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το πρώτο βιβλίο της, Γίνε Πράκτορας του Πλανήτη, απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στην κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων 2015, ενώ το δεύτερο της σειράς βρέθηκε στις βραχείες λίστες. Το εφηβικό μυθιστόρημα της για την κλιματική αλλαγή, Ο Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης τιμήθηκε στη Χρυσή Λίστα 2019 του βραβευμένου εκπαιδευτικού portal Elniplex. Τα βιβλία της μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε χώρες όπως η Αμερική, η Κίνα, η Κορέα, η Τουρκία και η Αίγυπτος. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορούν τα πέντε βιβλία της σειράς Πράκτορες του Πλανήτη, το εικονογραφημένο Ένα σύννεφο για τα γενέθλιά μου, καθώς και Ο Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης. Είναι μέλος του Ελληνικού Συμβουλίου Προσωπικοτήτων για το Διεθνές Δίκτυο Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (UN SDSN).