Πώς μπορούμε να συνδέσουμε τα κομμάτια του παζλ της ζωής μας; Τι ρόλο παίζουν στο ταξίδι της ζωής μας οι περιοριστικές μας πεποιθήσεις που ενδεχομένως μας κρατούν πίσω σε κάποιους τομείς και πώς μπορούμε να τις ξεπεράσουμε; Είναι η αποτυχία βασική προϋπόθεση για την επιτυχία; Πόσο δύσκολη είναι στις μέρες η ουσιαστική επικοινωνία και πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ουσιαστικές σχέσεις και όχι επιφανειακές, έχοντας δίπλα μας «συμμάχους στο όραμά μας και φιλικούς στον ψυχισμό μας»; Και τελικά, μπορούμε να βλέπουμε λύσεις εκεί που υπάρχουν εμπόδια; Η συγγραφέας Έφη Ανδρεουλάκου, απαντά στις ερωτήσεις μας.
Η ζωή μας μοιάζει με παζλ. Φαινομενικά ασύνδετα κομμάτια μεταξύ τους, που καλούμαστε να βρούμε ένα τρόπο να τα ενώσουμε. Πώς μπορούμε να συνδέσουμε τα κομμάτια του δικού μας παζλ;
Όλες οι καταστάσεις της ζωής μας έχουν να κάνουν με το δρω και το σχετίζομαι. Και τα δύο επηρεάζονται από τα έμφυτα προσόντα και την ανατροφή μας, αλλά και τα δύο επιδέχονται περαιτέρω καλλιέργεια, με τον εμπλουτισμό σε γνώσεις και νέες δεξιότητες.
Κάθε πεδίο της ζωής, όπως ο επαγγελματικός στίβος, η οικογενειακή ζωή, οι ερωτικές σχέσεις, οι κοινωνικές συναναστροφές που επιθυμούμε ή καλούμαστε να εμπλακούμε είναι ένας χώρος εκμάθησης και επιπλέον εξέλιξης του δίπολου δρω και σχετίζομαι.
Κάθε φαινομενικά αδιάφορη ή άσχετη πράξη ζωής, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως χώρος προπόνησης για την ολοκλήρωσή μας, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να μεταφέρουμε την εμπειρία μας και στους τομείς της ζωής, στις σχέσεις ή τις δράσεις που είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιτύχουμε.
Στην πραγματικότητα, όλες οι ευκαιρίες είναι χρήσιμες, για να μάθουμε να στεκόμαστε, όπως θα θέλαμε, όταν ζοριζόμαστε ή χωρίς να κάνουμε έκπτωση στην ποιότητά μας.
Σταδιακά, εκπαιδευόμαστε στην αυτοφροντίδα, τον αυτοέλεγχο, την αυτοπειθαρχία, την ανάληψη ευθυνών. Βάζουμε όρια στον εαυτό μας και τους άλλους, αποδεχόμαστε τις ατέλειές μας, κατανοούμε τους γύρω μας. Οι ματαιώσεις, οι απαιτήσεις συνθλίβουν το εγώ μας, με κέρδος την ανάδειξη της αντοχής, της προσαρμοστικότητάς μας, της δύναμης που κρύβουμε μέσα μας. Κάμπτεται η αντίσταση, αναδεικνύεται η αποδοχή, χωρίς να χάνεται η στόχευση, η πίστη.
Στις φάσεις που η ζωή δεν ανταποδίδει τους καρπούς των μόχθων μας, μαθαίνουμε να αντλούμε χαρά από την εσωτερική ζωή μας, καθώς εξετάζοντας το είναι μας βρίσκουμε συνειδησιακή γαλήνη.
Άλλες φορές μπορούμε να επιδιώκουμε τους στόχους μας, άλλες απλώς να αντιμετωπίζουμε αυτό που αναπάντεχα ή χωρίς τη θέλησή μας ήρθε.
Φαινομενικά διαφορετικές καταστάσεις συνδέονται στη βάση τους, ως προς την αντιμετώπισή τους, με σκοπό τη διαχείριση του εαυτού μας, την ψυχική μας εξέλιξη, τη δημιουργικότητά μας, την καλλιέργεια της αγάπης μέσα μας.
Όταν καταφέρουμε να τα συνδέσουμε όλα αυτά, θα μπορέσουμε να δούμε τον εαυτό μας μέσα από αυτό το παζλ;
Ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τη ζωή υποδηλώνει και τον βαθμό εξέλιξης του χαρακτήρα μας. Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, κάθε γενναία προσπάθεια, κάθε πολιτισμένη στάση, κάθε αξιοπρεπής παρουσία ή το αντίστροφο, αφήνουν το αποτύπωμά τους στην πορεία μας και στον ψυχισμό μας.
Ο άνθρωπος, που κατανοεί τη διαδικασία και κατορθώνει να συνδέσει τα κομμάτια της ζωής του, δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε έχει δημιουργήσει μια εντυπωσιακή ζωή ή στο μέλλον πρόκειται να αποφύγει οτιδήποτε δυσάρεστο· πάντα ρόλο παίζουν και οι εξωτερικοί παράγοντες. Σίγουρα, όμως, καταφέρνει να νοηματοδοτήσει τη ζωή του με τέτοιο τρόπο, ώστε να αντλεί από τον εαυτό του ένα αίσθημα ικανοποίησης, εσωτερικής αξίας και δύναμης.
Όλοι συναντάμε δυσκολίες στις προσπάθειές μας, που δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε και αν θα τις παρακάμψουμε. Όπως, επίσης, δεν γνωρίζουμε αν θα κολλήσουμε στο ξεκίνημα, στη διάρκεια ή πριν το τέλος μιας προσπάθειάς μας.
Σε ατομικό επίπεδο, υπάρχουν μικρά βήματα που μπορούμε να κάνουμε για να γίνουμε καλύτεροι σε αυτό;
Ο άνθρωπος διαμορφώνεται βάσει του DNA του, του οικογενειακού ιστορικού του, των προσωπικών του βιωμάτων, των τραυμάτων, των πεποιθήσεών του, του τρόπου με τον οποίο έχει σχετιστεί με τα οικεία του πρόσωπα και αυτά μεταξύ τους. Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το υλικό του ακατέργαστου εαυτού του, που χρειάζεται να αποδεχτεί, να κατανοήσει και να εξελίξει περαιτέρω.
Βασική προϋπόθεση είναι η αντοχή του στην αλήθεια. Αν υπάρχει αυτή η βάση, από νεαρή κιόλας ηλικία, ένα προσγειωμένο άτομο έχει επίγνωση ποια είναι τα δυνατά του σημεία και ποιες οι αδυναμίες του. Στην ενήλικη ζωή του, καθώς σχετίζεται, θα βρεθεί να επαναλαμβάνει σχεδόν αντανακλαστικά συμπεριφορές που έχει υιοθετήσει από το πατρικό του σπίτι, πολλές από τις οποίες είναι ακατάλληλες. Αυτές χρειάζεται να τις αντικαταστήσει με νέες δεξιότητες. Αυτό μπορεί κάποιος να το επιδιώξει μόνος του με την αυτοπαρατήρηση, τη συνεχή αυτοπειθαρχία προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, με κατάλληλα αναγνώσματα – ακούσματα ή με τη βοήθεια κάποιου ειδικού, θεραπευτικών ομάδων, σεμιναρίων. Σημασία δεν έχει ο τρόπος αλλά το αποτέλεσμα.
Αναφερθήκατε στις πεποιθήσεις. Τι ρόλο παίζουν στο ταξίδι της ζωής μας οι περιοριστικές μας πεποιθήσεις που ενδεχομένως μας κρατούν πίσω σε κάποιους τομείς και πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να τις ξεπεράσουμε;
Κατά τη διάρκεια των πρώιμων χρόνων της ζωής μας, πριν αναπτύξουμε τη λογική μας σκέψη βιώνουμε γεγονότα ή καταστάσεις που τα συνδέουμε με θετικά ή αρνητικά συναισθήματα. Αυτά τα γεγονότα που συνδέουμε με αρνητικά συναισθήματα δημιουργούν τις περιοριστικές πεποιθήσεις μας και καθώς προχωρούμε στη ζωή, κάθε φορά που βιώνουμε παρόμοια γεγονότα, τα χρωματίζουμε με τα εγγεγραμμένα συναισθήματα που συνοδεύουν τις συγκεκριμένες πεποιθήσεις μας, ανεξαρτήτως αν αυτό έχει λογική, με βάση τη ρεαλιστική παρούσα πραγματικότητα.
Ας υποθέσουμε ότι έχω την περιοριστική πεποίθηση «είμαι ανεπιθύμητος» γιατί είμαι παιδί ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, το πέμπτο παιδί μιας οικογένειας με δυσκολίες στην διαβίωση, όπου οι γονείς μου δεν είχαν τον χρόνο να ασχοληθούν μαζί μου και εισέπραξα το αίσθημα ότι τους είμαι ένα επιπλέον φορτίο για την ήδη επιβαρυμένη ζωή τους. Τότε στην ενήλικη ζωή μου, ενδέχεται κάθε φορά που δημιουργώ σχέσεις βαθιάς οικειότητας να φέρω αυτό το συναίσθημα και εν τέλει να εισπράττω από τη στάση των άλλων αυτό που νιώθω, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Για να ξεπεράσουμε τις περιοριστικές μας πεποιθήσεις, χρειάζεται αρχικά να συνειδητοποιήσουμε ότι λειτουργούμε βάσει αυτών. Ότι το εγγεγραμμένο συναίσθημά μας παράγει αυτοματοποιημένες δράσεις που επαληθεύουν τις αρχικές μας εμπειρίες, οι οποίες όμως δεν σχετίζονται με όσα βιώνουμε στο παρόν.
Ο τρόπος για να τις ξεπεράσουμε, είναι αρχικά να τις συνειδητοποιήσουμε. Με την αυτοπαρατήρηση, τον εσωτερικό διάλογο να τις αντικαταστήσουμε με υγιείς άλλες και να δρούμε αναλόγως.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μεθόδους, όπως η ψυχοθεραπεία, το coaching, ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός, ο οραματισμός ή άλλες εναλλακτικές θεραπείες.
Η αποτυχία είναι ο τρόπος για να οδηγηθούμε σε ολοένα και περισσότερες επιτυχίες.
Είναι η αποτυχία βασική προϋπόθεση για την επιτυχία;
Αν πούμε απλά ναι, τότε δημιουργούμε μια πεποίθηση που είναι η εξής: «πρέπει να αποτυγχάνω, για να επιτύχω». Δηλαδή ο μαθητής της Γ’ Λυκείου θα θεωρεί ότι την πρώτη χρονιά θα πρέπει να αποτύχει, για να επιτύχει τη δεύτερη. Όλοι συναντάμε δυσκολίες στις προσπάθειές μας, που δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε και αν θα τις παρακάμψουμε. Όπως, επίσης, δεν γνωρίζουμε αν θα κολλήσουμε στο ξεκίνημα, στη διάρκεια ή πριν το τέλος μιας προσπάθειάς μας. Συνεχίζουμε με την υπομονή, την αντοχή, την πίστη και την ελπίδα ότι θα τα καταφέρουμε. Αυτό που χρειάζεται να εμπεδωθεί και απαντά άμεσα στην ερώτησή σας είναι ότι σε όλα τα πεδία δράσεώς μας, καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής μας, θα αποτύχουμε πολλές φορές, για να μάθουμε πιο ουσιαστικά αυτό που χρειάζεται να κατανοήσουμε και αποφεύγουμε. Θα αποτύχουμε και μέσα από αυτή την αρχικά ταπεινωτική συνθήκη για τον κάθε άπειρο άνθρωπο στα περί ζωής, θα αρχίσουμε να χτίζουμε και να εξελίσσουμε όλα τα ψυχικά προσόντα και τα χαρίσματά μας. Είναι ο τρόπος για να οδηγηθούμε σε ολοένα και περισσότερες επιτυχίες.
«Οι άνθρωποι σήμερα δυσκολεύονται να εμβαθύνουν στις σχέσεις λόγω των ρυθμών της ζωής και της ψυχικής κούρασης που αυτοί επιφέρουν». Πόσο δύσκολη πιστεύετε ότι είναι στις μέρες η ουσιαστική επικοινωνία;
Στις μέρες μας, η ουσιαστική επικοινωνία είναι δύσκολη σε όλες μας τις σχέσεις, πόσο μάλλον στις προσωπικές. Ζήσαμε πολλά χρόνια που το τέλειο προβαλλόταν ως το φυσιολογικό. Τα κοινωνικά μέσα καλλιέργησαν και καλλιεργούν τέτοιου είδους εικόνες. Είμαστε εθισμένοι σε ελπιδοφόρες φαντασιώσεις ευφορικού σχετίζεσθαι. Παράλληλα, υπάρχει ένα κενό στην εκπαίδευση για το τι σημαίνει «σχετίζομαι», για τις δεξιότητες που αφορούν στις σχέσεις και για το τι να περιμένουμε από αυτές. Εκτός των άλλων, το ασαφές πλαίσιο του τύπου «μαζί και χώρια», «πάμε και βλέπουμε», που δεν επιτρέπει πολλές συναισθηματικές επενδύσεις, η έλλειψη χρόνου και το μεγάλο φορτίο που ο καθένας κουβαλάει, επιβαρύνουν και δυσκολεύουν τη γενναία απόφαση για τη μεγάλη βουτιά στην ουσία της επικοινωνίας. Επιπλέον, οι δυσλειτουργικές οικογενειακές συνθήκες της πατρικής μας οικογένειας, οι σχέσεις που ζήσαμε στην ενήλικη ζωή, των οποίων η τραυματική εμπειρία δεν έχει επουλωθεί, είναι καταστάσεις που, αν δεν τις αφομοιώσουμε και δεν τις γιατρέψουμε, εμποδίζουν την ουσιαστική επικοινωνία στις μελλοντικές μας σχέσεις. Το timing, τέλος, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την ψυχική διαθεσιμότητα που έχει κάποιος, για να εισχωρήσει στο βάθος των συναισθημάτων του άλλου και να ανοίξει το δικό του. Γενικά, όσο πιο αδούλευτοι είναι οι ψυχισμοί, τόσο πιο δύσκολη είναι η ουσιαστική επικοινωνία.
Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ουσιαστικές σχέσεις και όχι επιφανειακές;
Οι ουσιαστικές σχέσεις απαιτούν αντοχή και στην πράξη και στο συναίσθημα. Χρειάζεται να έχουμε αποφασίσει συνειδητά ότι θέλουμε να εμπλακούμε σε αυτές. Εξαιτίας των πολλών διαζυγίων τις τελευταίες δεκαετίες, ήδη νέα ζευγάρια στο εξωτερικό, ζητούν θεραπεία ζεύγους με σκοπό την πρόληψη, έτσι ώστε να κάνουν τη σχέση να πετύχει. Ζητούν να αποκτήσουν νέες δεξιότητες αντικαθιστώντας προβληματικά οικογενειακά patterns που έχουν υιοθετήσει, προτού αυτά γίνουν βλαπτικά σε ένα μακροχρόνιο σχετίζεσθαι. Αυτό είναι μια υπεύθυνη στροφή των νέων ατόμων που βρίσκονται σε μια σοβαρή δέσμευση και εύχομαι η νοοτροπία αυτή να φθάσει και στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως, όταν περνάμε στην ουσία, μπαίνουμε στην πραγματική διάσταση των πραγμάτων, με τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά μας, με τις εύκολες ή δύσκολες φάσεις της ζωής μας.Καθώς πλησιάζουμε τον άλλο, χρειάζεται να συμπαραστεκόμαστε αλλά να μην ξεφορτώνουμε πάνω του με τοξικό τρόπο το άγχος της καθημερινότητάς μας. Να δημιουργούμε οικειότητα επικοινωνώντας αυθεντικά τον εαυτό και τα συναισθήματά μας χωρίς να οικειοποιούμαστε τόσο τον άλλο, ώστε να εγκαταλείπουμε τον ερωτικό μας ρόλο. Να συνδεόμαστε χωρίς να χάνουμε τον εαυτό μας, να μοιραζόμαστε χωρίς να χάνουμε την αυτάρκειά μας.
Οι πράξεις του ενός επηρεάζουν τον άλλο. Με το σκεπτικό αυτό γίνεται κατανοητό ότι κάθε φορά που κάνουμε τον σύντροφό μας να νιώθει καλύτερα, η καλή του διάθεση τροφοδοτεί κι εμάς αργότερα. Στην πραγματικότητα η ουσιαστική σχέση έχει να κάνει με το ενδιαφέρον να ανακαλύψουμε τον άλλο άνθρωπο, με την ίδια προσήλωση που παρατηρούμε έναν πίνακα ζωγραφικής ή ακούμε ένα κομμάτι κλασικής μουσικής, με την ίδια αφοσίωση που ένα παιδί ανακαλύπτει τον κόσμο. Δεν χρειάζονται πολλά πράγματα, μια έγνοια, μια παρατηρητική ματιά που από πίσω της υπάρχει ειλικρινές ενδιαφέρον, συμπάθεια και αγάπη, πράξεις αλήθειας.
Πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δίπλα μας «συμμάχους στο όραμά μας και φιλικούς στον ψυχισμό μας»;
Είναι τόσο σημαντικό, ώστε, αν δεν έχουμε συμμάχους στα σχέδιά μας, είναι καλύτερο να μην τα μοιραζόμαστε με κανένα. Όπως ακριβώς ένα σπόρο χρειάζεται να τον προφυλάσσουμε μέχρι να δυναμώσει, έτσι και το όραμά μας χρειάζεται να το περιφρουρούμε μέχρι να το υλοποιήσουμε. Οι άνθρωποι που διαλέγουμε ως σύμμαχους στα όνειρά μας, χρειάζεται να έχουν καλή κρίση και ένα υγιές, αισιόδοξο σκεπτικό. Ακόμη και αν σε κάποιες περιπτώσεις αμφισβητήσουν το όραμα μας, δεν θα το κάνουν επειδή διακατέχονται από φόβο, απαισιοδοξία ή ζήλεια. Είναι εκείνοι που πιστεύουν σε εμάς και στις δυνάμεις μας. Μοιράζονται τον ίδιο ενθουσιασμό και ενισχύουν την προσήλωση στους στόχους και τις προσπάθειές μας.
Οι άνθρωποι που είναι φιλικοί στον ψυχισμό μας μάς ανακουφίζουν, καθώς τους συναναστρεφόμαστε. Νιώθουμε το εγγενές ενδιαφέρον τους, ανταλλάσσουμε αισθήματα συμπάθειας και αγάπης που μας αλληλοτροφοδοτούν. Οι σχέσεις μας είναι απλές, αυθεντικές, αβίαστες. Υπάρχει ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας έτσι, ώστε να μη χάνεται περιττή ενέργεια και ο οποίος προφυλάσσει από παρανοήσεις. Χωρίς να σημαίνει ότι θα αποκοπούμε από τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο, είναι σημαντικό οι στενοί άνθρωποι του περιβάλλοντός μας να μας αναπαύουν αντί να μας καταβάλλουν, να μας γεμίζουν ενέργεια αντί να μας αφαιμάζουν.
Μπορούμε να βλέπουμε λύσεις εκεί που υπάρχουν εμπόδια;
Όταν μιλάμε για λύσεις, προϋποθέτουμε ότι υπάρχει ένα πρόβλημα. Αλλιώς μιλάμε για μια πραγματεία, για μια έκθεση ιδεών. Το αν θα φωτίσουμε τις λύσεις ή τα εμπόδια εξαρτάται από την ψυχική μας κατάσταση τη δεδομένη χρονική στιγμή. Ποιες είναι οι πεποιθήσεις μας; «Είμαι ικανός ή ανίκανος να τα καταφέρω;» Αντιστεκόμαστε ; Καταστροφολογούμε; Λέμε: «είναι αδύνατον»; Άρα, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε πού τοποθετούμε τον εαυτό μας εκ των προτέρων, στους νικητές ή τους ηττημένους.
Και μια τελευταία ερώτηση. Τι συμβουλή θα δίνατε στο νεότερο εαυτό σας;
Η συμβουλή που θα έδινα στον νεότερο εαυτό μου θα ήταν να αποβάλω όσο το δυνατόν γρηγορότερα, όσο περισσότερο εγωισμό μπορώ. Θα το έκανα, για να ενισχύσω τη δύναμή μου, που είναι ένα καλό εφόδιο για κάθε εκκίνηση. Κάποιος θα έλεγε ότι το «κάμπτω τον εγωισμό μου» ταιριάζει περισσότερο με αλτρουιστικές ποιότητες και όχι τόσο με την έννοια της δύναμης. Κι όμως, ένας άνθρωπος που έχει περιορίσει τον εγωισμό του ή, ακόμα, έχει κατορθώσει να τον συνθλίψει είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του είναι του. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τον εαυτό του με όποιο τρόπο κρίνει ότι απαιτεί η περίσταση, κρατώντας το κέντρο του και παραμένοντας εσωτερικά ατάραχος. Επίσης, ενώ μπορεί να βάλλεται από εξωτερικές επιθέσεις διατηρεί την ψυχραιμία του χωρίς να χάνει τον στόχο του, περιττό χρόνο και ενέργεια.
Ας πούμε ότι λένε σε κάποιον «είσαι βλάκας». Ένας άνθρωπος χωρίς εγωισμό δεν νιώθει την ανάγκη να αποδείξει ποιος είναι. Θα απαντήσει απλά «αν έτσι νομίζεις» και θα συνεχίσει την πορεία του χωρίς αυτό που άκουσε να τον καταβάλει. Εκείνος, που, ξέρει ποιος είναι και έχει αποβάλει τον εγωισμό του, μπορεί να μεταπηδήσει με ευκολία σε διάφορους ρόλους. Επίσης, δεν γίνεται ευάλωτος στις συμπεριφορές που τροφοδοτούν ένα διογκωμένο εγώ. Αντιθέτως, ένας άνθρωπος με ισχυρό εγώ θα υψώσει ο ίδιος, άπειρα επιπλέον εμπόδια στη διαδρομή του. Πίσω από κάθε αντίσταση που εκδηλώνει με κόστος να επιβραδύνει την πορεία του, να απομακρυνθεί από τον στόχο του και να χάσει την ενέργειά του, κρύβεται ο εγωισμός του.