Υπάρχει χώρος και ευκαιρίες για γυναικεία επιχειρηματικότητα; Είναι η συλλογική δουλειά και η συνεργασία βασική προϋπόθεση για την επιτυχία; Πόσο απαραίτητη είναι η αυτοφροντίδα και πόσο δύσκολο είναι να βρει κανείς την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή; Πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε μία δουλειά που μας γεμίζει και πόσο πόσο εύκολη είναι η ουσιαστική επικοινωνία στις μέρες μας; Η Βάσω Σωτηρίου, ιδιοκτήτρια της εταιρείας Δημοσίων σχέσεων, Βάσω Σωτηρίου We Will, απαντά στις ερωτήσεις μας.
Γυναίκες και Leadership. Υπάρχει πιστεύεις χώρος και ευκαιρίες για γυναικεία επιχειρηματικότητα;
Εννοείται πως υπάρχει. Θεωρώ τις γυναίκες ικανότατες, ειδικά αν σκεφτούμε πως έχουν να διαχειριστούν οικογένεια, σπίτι, παιδιά, ίσως γονείς, δουλειά, φίλους… Είναι το κατεξοχήν φύλο που διαπρέπει στο multitasking. Μπορεί να θηλάζει, να στέλνει μέιλ, να μιλάει ταυτόχρονα στο τηλέφωνο και να σκέφτεται το πρόγραμμά της για την επόμενη ημέρα. Αν της δίνεται χώρος, είναι άλλο θέμα. Συνήθως, βλέπουμε άντρες επικεφαλής σε μεγάλες εταιρείες ή στην πολιτική εξουσία. Πιστεύω πως αυτό οφείλεται στο πώς μέχρι τώρα συνηθίζαμε να διοργανώνουμε τον πολιτικό ή επιχειρηματικό μας βίο. Ελπίζω πως θα αλλάξει σύντομα. Αν και η γυναίκα πρέπει να παλέψει πολύ γι’ αυτό μιας και δεν θεωρείται δεδομένη η θέση της στην αρχηγεία.
Πιστεύεις ότι η συλλογική δουλειά και η συνεργασία αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επιτυχία; Πόσο σημαντική είναι η έννοια της ομάδας;
Πιστεύω πως κανείς δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνος του ή αν τα καταφέρει, θα κοπιάσει πολύ. Αφήστε που είναι πολύ μοναχικό να δουλεύεις μόνος. Στην αντίθετη περίπτωση, μοιράζεσαι ιδέες, όταν απογοητεύεσαι υπάρχει δίπλα σου κάποιος που σου θυμίζει τι έχεις καταφέρει και ποιος είναι ο στόχος σου, γελάτε μαζί, κάνετε διάλειμμα μαζί, σχεδιάζετε μαζί. Πολύ σοφό το ρητό “Η ισχύς εν τη ενώσει”. Κανένας πολεμιστής δεν θα κατάφερνε κάτι μόνος του, κανένας ηθοποιός δεν θα πρόκοβε χωρίς όλη την ομάδα πίσω του, κανένας συγγραφέας δεν θα κατάφερνε το βιβλίο του να διαβαστεί παγκόσμια.
Υπάρχει μία καινούργια έννοια, εκείνη του «Μεγάλου Χωρισμού», που αναφέρεται στις γυναίκες που εγκαταλείπουν τις εταιρείες τους λόγω της επαγγελματικής εξουθένωσης. Πόσο σημαντική πιστεύεις ότι είναι η αυτοφροντίδα;
Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown που είχαμε, όταν μείναμε όλοι μέσα στα σπίτια μας για 2 μήνες και δεν κυκλοφορούσαν ούτε καν αυτοκίνητα, πήρα κι εγώ ένα μεγάλο μάθημα. Αρχικά, κοιτούσα τον υπολογιστή μου κλειστό και αναρωτιόμουν τι θα κάνω το 24ωρο μου. Μου φαινόταν αδιανόητο να μην δουλεύω. Σχεδόν τρομακτικό. Καθώς οι μέρες περνούσαν, πρόσθεσα μακρινούς περιπάτους (είδα μέρη της Αθήνας που ούτε φανταζόμουν ότι υπάρχουν), τηλεφωνήματα διαρκείας σε φίλους (πρώτη φορά μπορούσα να μιλήσω για ώρα μαζί τους χωρίς να βιάζομαι), καθάρισμα του σπιτιού μου (ανακάλυψα ότι η σκόνη μπορεί να πάει σε μέρη που ποτέ δεν είχα φανταστεί), γυμναστική στο σπίτι… Σε λίγες μέρες συνειδητοποίησα πως είναι πολύ ωραίο να ΜΗΝ δουλεύεις. Να δίνεις χρόνο στον εαυτό σου και στις ανάγκες του. Να σε ακούς και να σε νιώθεις. Κι όταν έληξε το lock down σχεδόν στενοχωρήθηκα που έπρεπε να επιστρέψουμε στις δουλειές μας. Νομίζω πως όλοι το βιώσαμε αυτό. Και ναι, λοιπόν, το πήρα το μάθημά μου. Να μην ξεχνάω το εαυτό μου και τις ανάγκες του. Κάθε μέρα, να ρωτάω τον εαυτό μου, τι είναι αυτό που θέλω να κάνω τώρα για να είμαι ευτυχισμένη; Και να το κάνω.
Πόσο δύσκολο είναι να βρει κανείς την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή; Εσύ τι κάνεις γι’ αυτό;
Σχεδόν απάντησα στην προηγούμενη ερώτηση. Πριν το lock down δούλευα 9 το πρωί με 7 το απόγευμα. Και μετά πήγαινα σε πρεμιέρες ή σε επαγγελματικά ραντεβού. Άρα, παραπάνω από το μισό του 24ωρου μου ήταν αφιερωμένο στη δουλειά μου. Μετά το lock down, προσπαθώ στις 16.00 να κλείνω τον υπολογιστή μου και να μην βάζω κανένα ραντεβού μετά. Να αφιερώνω τον υπόλοιπο χρόνο σε μένα και τους ανθρώπους μου. Στις ανάγκες μου. Είναι η πολυπόθητη ισορροπία που όλοι μας αναζητούμε και επιδιώκουμε.
Είσαι multitasker; Πιστεύεις σε αυτόν τον τρόπο διαχείρισης των υποχρεώσεων;
Χα χα. Είμαι σίγουρα. Μιλάω στο τηλέφωνο και συνεχίζω να απαντάω στα μέιλ. Μαγειρεύω και μιλάω επαγγελματικά στο τηλέφωνο. Οδηγώ και καταστρώνω σχέδια. Αν πιστεύω σ’ αυτόν τον τρόπο; Νομίζω πως οι γυναίκες είμαστε ρυθμισμένες από τη φύση μας να λειτουργούμε έτσι. Όταν μεγάλωνα το παιδί μου μόνη μου, έπρεπε να βρω λύσεις. Να τα καταφέρω σε σύντομο χρονικό διάστημα και να μην λείψει τίποτε. Θα προτιμούσα να είμαι αλλιώς. Να κάνω και να σκέφτομαι ένα πράγμα τη φορά γιατί μερικές φορές νιώθω τον εγκέφαλό μου να καίγεται. Πηγαίνω από το ένα πράγμα στο άλλο σε χρόνο μηδέν. Θαυμάζω και κοιτάζω με ζήλια τους άντρες που καταφέρνουν και κάνουν το αντίθετο. Γράφουν και είναι απερίσπαστοι. Σκέφτονται μόνο αυτό. Αν μαγειρεύουν και τους ρωτήσεις κάτι μπορεί να σου πουν «Δεν βλέπεις ότι μαγειρεύω τώρα;» Είναι το πρότυπό μου. Ζεν! Αν θα γίνω έτσι; Δύσκολο αλλά το εύχομαι.
Έχεις μικρά μυστικά που ενισχύουν την αποδοτικότητά σου;
Σίγουρα είμαι πολύ οργανωμένη και αυτό βοηθά στην αποδοτικότητά μου. Ξέρω τι έχω να κάνω από το πρωί και με ποιους από τους πελάτες μου πρέπει να ασχοληθώ. Έχω απίστευτα αρχεία που μου κάνουν τη ζωή εύκολη. Αν τα πράγματα στραβώσουν, θα σταματήσω τη δουλειά και θα κάνω βόλτα γύρω από το τετράγωνο του γραφείου μου. Μέχρι να αισθανθώ ότι με ξαναβρίσκω. Ή ξεκινάω τη μέρα μου με διαλογισμό ή και στη μέση της μέρας όταν νιώθω ότι κάτι πάει λάθος με μένα. Μερικές φορές κατεβάζω το καπάκι του υπολογιστή και μιλάω με τη συνεργάτιδά μου για να αποσυμπιεστούμε και οι δύο. Πολλές φορές καταλήγουμε να γελάμε με το πρόβλημα. Κι αυτό είναι ανακουφιστικό. Όσο για το αν σηκώνομαι από την καρέκλα μου, ναι, γιατί οι δύο γάτες μου κάτι θα χρειαστούν που θα με αναγκάσουν να σηκωθώ (γέλιο).
Πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε μία δουλειά που μας γεμίζει;
Νομίζω πως είναι το πρώτιστο. Τουλάχιστον για μένα. Θα σας περιγράψω ένα τριήμερο της ζωής μου στις αρχές του μήνα Νοέμβρη. Παρασκευή βράδυ έπρεπε να πάω στο Μέγαρο για τη συναυλία της χορωδίας String theory και του Γιώργου Πατεράκη που προωθούσα. Το Σάββατο το μεσημέρι πήγα για 4 ώρες στην Τεχνόπολη για το Athens Science Festival, μια διοργάνωση της SciCo που επίσης προωθούσα. Την Κυριακή το πρωί πήγα στο θέατρο Βέμπο για την παιδική παράσταση Πράκτορες του Πλανήτη της Ελένης Ανδρεάδη με την οποία δουλεύω χρόνια. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας στις 15.00 επέστρεψα στην Τεχνόπολη πάλι για το Athens Science Festival και παρέμεινα μέχρι τις 21.00. Δεν σας κρύβω πως αναρωτήθηκα αν μέσα σ’ αυτό το 3ημερο έκανα πράγματα για μένα ή ήταν όλο αφιερωμένο στη δουλειά μου. Είχα λίγες τύψεις γι’ αυτό. Όμως, ταυτόχρονα, η εσωτερική μου αίσθηση ήταν αυτή της ευτυχίας. Πόσο ωραία πέρασα, τι μαγικές φωνές και μουσικές άκουσα, πόσο περήφανη είμαι για τους επιστήμονες που έχει η χώρα μας, πόσο ωραίους ανθρώπους γνώρισα, τι ωραία παιδική παράσταση είδα… Είμαι πολύ τυχερή γιατί η δουλειά που κάνω, μου προσφέρει στοιχεία για την προσωπική μου ευχαρίστηση ή ανέλιξη. Και είμαι γεμάτη και χαρούμενη για την επιλογή μου.
Ουσιαστική επικοινωνία: πόσο εύκολη ή δύσκολη θεωρείς ότι είναι στις μέρες μας;
Δύσκολη για κάποιους, εύκολη για μένα. Δεν θα μπορούσα να επικοινωνώ και να μην το κάνω ουσιαστικά. Ίσως γι’ αυτό και είμαι επιτυχημένη στη δουλειά μου. Ενδιαφέρομαι γι’ αυτόν που μιλάω, θέλω να μάθω, να διεισδύσω. Να τον νιώσω. Και να ανοιχτώ, να με μάθει, να με νιώσει. Να λες αλήθειες και να μην υπάρχει απόσταση μεταξύ μας. Αυτή είναι για μένα η ουσιαστική επικοινωνία.
Τι σημαίνει για εσένα αποτυχία και πώς τη διαχειρίζεσαι;
Αποτυχία είναι να ακούς ένα “Όχι” εκεί που περίμενες “Ναι”. Δεν με φοβίζει η αποτυχία ή το όχι. Μπορώ και το διαχειρίζομαι πολύ καλά. Ακούω το όχι και το σβήνω. Το αφήνω πίσω μου, στον χρόνο. Στο χθες. Συνεχίζω το επόμενο δευτερόλεπτο σαν να μην έχει γίνει τίποτε αρνητικό. Αν το μέγεθος της αποτυχίας είναι πολύ μεγάλο – πράγμα σπάνιο – τότε θα μιλήσω με φίλους, με τη συνεργάτιδά μου ή θα κάνω διαλογισμό. Και τότε, περνάνε όλα.
Τι κάνεις πριν από μία σημαντική απόφαση;
Μιλάω με ανθρώπους που εκτιμώ και ακούω τις απόψεις τους. Και ακούω πολύ το ένστικτό μου. Αν το σώμα μου είναι σφιγμένο τότε η απόφαση που πήρα δεν είναι καλή. Αν το σώμα μου είναι χαλαρό και ήρεμο, μου δείχνει ότι η απόφασή μου είναι σωστή. Το σώμα μας είναι ο καλύτερος δείκτης. Το παρατηρώ και αποφασίζω ανάλογα.
Έχεις κάποιο μότο που ακολουθείς στη ζωή σου και σου δίνει δύναμη;
Μπορούμε να καταφέρουμε όλα όσα θέλουμε. Αρκεί να τα θέλουμε ουσιαστικά. Να μην βάζουμε τη λέξη Αν στην αρχή της πρότασης.
Και μία τελευταία ερώτηση. Ποιος είναι ο δικός σου Thrive στόχος;
Να τελειώνει η μέρα και να είμαι ευτυχισμένη και γαλήνια.
Η Βάσω Σωτηρίου είναι ιδιοκτήτρια της εταιρείας Δημοσίων σχέσεων, Βάσω Σωτηρίου We Will.