Όταν χρειάζεται να επιλέξεις άθλημα για το παιδί σου, αυτό που ίσως σου έρχεται μεταξύ άλλων στο μυαλό είναι και ο κίνδυνος τραυματισμού. Συνήθως, όμως, οι πιο πιθανοί τραυματισμοί που θα σκεφτείς είναι στραμπουλήγματα, διαστρέμματα, κατάγματα ή ακόμα και κάποιο σπασμένο δόντι. Ίσως δε γνωρίζεις επομένως ότι οι τραυματισμοί των ματιών αποτελούν την κυριότερη αιτία διαταραχής ή ακόμα και απώλειας της όρασης στα παιδιά σχολικής ηλικίας, με τους τραυματισμούς στη διάρκεια αθλημάτων να είναι οι πιο συνηθισμένοι. Όπως μάλιστα εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School: «Οι πιθανότητες τραυματισμού στο μάτι εξαρτώνται από τη δραστηριότητα, με το μπάσκετ να είναι η κύρια αιτία τραυματισμού των ματιών στην εφηβεία, ενώ πολλοί τραυματισμοί συμβαίνουν και στα αθλήματα με ρακέτες, τα αθλήματα στο νερό αλλά και το ποδόσφαιρο».
Φυσικά, σε καμία περίπτωση αυτό δε σημαίνει ότι χρειάζεται να αποκτήσεις φοβική ή υπερπροστατευτική συμπεριφορά απέναντι στο παιδί σου και για το σπορ που πιθανόν το ίδιο έχει επιλέξει. Η άθληση είναι ό,τι καλύτερο για τα παιδιά και ποτέ δε θα πρέπει να τα αποτρέπουμε από αυτήν. Εξάλλου, στο 90% των περιπτώσεων οι σοβαροί τραυματισμοί των ματιών στη διάρκεια της άθλησης μπορούν να αποφευχθούν αρκεί να ακολουθηθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.
Οι γονείς πρέπει να συμβουλεύονται έναν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο για τους τρόπους προστασίας, κυρίως όταν τα παιδιά τους πρόκειται να συμμετάσχουν σε σπορ υψηλού κινδύνου.
Ποια αθλήματα είναι υψηλού ρίσκου;
Το πρώτο που χρειάζεται να ξέρεις είναι ποια αθλήματα έχουν πιο αυξημένο ρίσκο για τραυματισμό στα μάτια. Τα αθλήματα χαμηλού κινδύνου είναι αυτά που κατά κανόνα δεν απαιτούν επαφή με άλλα άτομα, ούτε χρήση μπάλας, ρακέτας, ροπάλου ή άλλου εξοπλισμού χειρός. Παραδείγματα χαμηλού κινδύνου αθλημάτων είναι η κολύμβηση, ο χορός, η ενόργανη γυμναστική, το τρέξιμο.
Τα υψηλού κινδύνου αθλήματα συχνά χρησιμοποιούν εξοπλισμό ή μπορεί να εμπεριέχουν σωματική επαφή, έκθεση στον ήλιο ή έκθεση σε επιβλαβή αντικείμενα. Παραδείγματα τέτοιων αθλημάτων είναι το μπάσκετ, το μπέιζμπολ, το χόκεϊ, το ποδόσφαιρο, το ράγκμπι, το λακρός, κ.λπ. Η ποδηλασία σε υπαίθριους χώρους, η ξιφασκία, το τένις, το πινγκ πονγκ και τα άλλα αθλήματα με ρακέτες επίσης είναι υψηλού κινδύνου. Επιπλέον, πολύ υψηλό κίνδυνο τραυματισμού στα μάτια έχουν τα αθλήματα που περιλαμβάνουν άμεση επαφή με το πρόσωπο, όπως το μποξ, η πάλη, οι πολεμικές τέχνες κ.α.
Τι είδους τραυματισμοί μπορεί να συμβούν;
Είναι πολλοί και διαφορετικοί, αλλά πιο συχνοί είναι αυτοί που οφείλονται σε αμβλύ τραύμα, δηλαδή σε πρόσκρουση αντικειμένου με το μάτι, εξηγεί ο Δρ. Κανελλόπουλος. Τονίζει επίσης ότι υπάρχουν και οι τραυματισμοί από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου, που είναι πιο συχνοί με τις υπαίθριες δραστηριότητες, όπως η ποδηλασία, το σκι και τα άλλα αθλήματα στο νερό και στο χιόνι, το τένις κ.λπ.
Οι επιπτώσεις των τραυματισμών μπορεί να είναι από ήπιες έως πολύ σοβαρές, καθώς σε μερικές περιπτώσεις οδηγούν σε μερική ή πλήρη απώλεια της οράσεως. Επομένως, τα παιδιά και οι γονείς τους πρέπει να συμβουλεύονται έναν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο για τους τρόπους προστασίας, κυρίως όταν τα παιδιά τους πρόκειται να συμμετάσχουν σε σπορ υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου.
Οι περισσότεροι τραυματισμοί στα μάτια απαιτούν θεραπεία, η οποία εξαρτάται από το είδος και τη σοβαρότητα του τραυματισμού.
Υπάρχουν τρόποι πρόληψης;
Το πρώτο βήμα της πρόληψης είναι ο ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος πριν από την έναρξη της άθλησης, επειδή σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να συστήσει το παιδί να φορά ειδικά προστατευτικά ματιών, όταν αθλείται.
Επιπλέον, αν το παιδί πρόκειται να ασχοληθεί με υπαίθρια δραστηριότητα, έχει ζωτική σημασία να φορά ένα καλό ζευγάρι γυαλιών ηλίου.
Ωστόσο, ούτε τα γυαλιά ηλίου ούτε τα διορθωτικά γυαλιά οράσεως ή οι φακοί επαφής μπορούν να προστατεύσουν τα μάτια από τα τραύματα λόγω πρόσκρουσης ή διείσδυσης, υπογραμμίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. Αντιθέτως, μπορεί να αυξάνουν τους κινδύνους, διότι δημιουργούν ένα ψευδές αίσθημα ασφαλείας, τονίζει και εξηγεί: «Αν το παιδί χρειάζεται γυαλιά οράσεως ή φακούς επαφής, είναι απαραίτητο να φορά από πάνω τους ειδικά προστατευτικά γυαλιά. Και αυτό ισχύει ακόμα και για τα αθλήματα στα οποία θα φορά επιπροσθέτως κράνος ή μάσκα (π.χ. ράγκμπι, ξιφασκία κ.λπ.)».
Κι αν χτυπήσει;
Εάν το παιδί χτυπήσει στο μάτι κατά τη διάρκεια της άθλησης, δεν πρέπει να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το τραύμα μόνο του. Κι αυτό, διότι άλλα μπορεί να νιώθει κι άλλα να έχει. Άμεση εξέταση από τον οφθαλμίατρο απαιτείται αν μετά το κτύπημα εκδηλωθούν συμπτώματα όπως διαταραχή ή απώλεια της όρασης, έντονος πόνος, αίμα στο μάτι, εκροή πύου ή υγρού από το μάτι, εμφανές κόψιμο (στον βολβό του ματιού, το βλέφαρο ή στην περιοχή γύρω από το μάτι), αντικείμενο μέσα στο μάτι ή πρήξιμο που «κλείνει» το μάτι. «Οι περισσότεροι τραυματισμοί στα μάτια απαιτούν θεραπεία, η οποία εξαρτάται από το είδος και τη σοβαρότητα του τραυματισμού», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. Ωστόσο στις σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί ακόμα και χειρουργική επέμβαση. Σε κάθε περίπτωση, το παιδί δεν πρέπει να επιστρέψει στην άθληση, εάν δεν αποθεραπευτεί εντελώς και δεν πρέπει ποτέ να συμμετέχει στα σπορ παίρνοντας παυσίπονα ή βάζοντας τοπικά αναισθητικά. Δεν πρέπει επίσης να επιστρέψει στην άθληση, εάν έχει οποιαδήποτε διαταραχή της όρασης εξαιτίας του τραυματισμού. Και βεβαίως, μετά από την αποθεραπεία του δεν πρέπει ποτέ ούτε να προπονηθεί ή να αγωνιστεί ξανά χωρίς να φορά ειδικά προστατευτικά ματιών.