Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:
– Τι συμβαίνει στο μυαλό του εφήβου, όταν χρειάζεται να επιλέξει επάγγελμα
– Γιατί ένας έφηβος μπορεί να αποφεύγει επαγγέλματα που θα του ταίριαζαν
Λίγα χρόνια πριν, στις αρχές της εφηβείας της, η κόρη μου με έχει εκπλήξει ευχάριστα με τις πολύ καλές της επιδόσεις στα μαθήματα μουσικής. Έχει συνθέσει τις πρώτες της μελωδίες και περνά πολλές ώρες της ημέρας κολλημένη στο αρμόνιο. Κάποια στιγμή, μετά από μία ακόμα συναυλία στο ωδείο όπου με δυσκολία κρατώ τα δάκρυα συγκίνησης, τη ρωτάω: “Μήπως, αγάπη μου, θα ήθελες να γίνεις μουσικός όταν μεγαλώσεις;”. “Όχι”, μου απαντά με μια απίστευτη σιγουριά. “Μα… γιατί;” της λέω γεμάτη απορία, “αφού σου αρέσει τόσο η μουσική… “. Πριν, όμως, προλάβω να το συζητήσω μαζί της εκείνη έχει ήδη κλείσει την πόρτα της και εγώ απλά ακούω τη φωνή της να λέει: “Μου αρέσει να παίζω μουσική μόνη μου στο δωμάτιό μου κι όχι μπροστά σε κόσμο”. Φυσικά εγώ μέχρι σήμερα που την ακούω να παίζει τις υπέροχες μελωδίες της, αναρωτιέμαι μήπως έκανε λάθος που δε δεσμεύτηκε στα μαθήματα μουσικής και στο πού θα μπορούσαν αυτά να την οδηγήσουν. Λίγο καιρό, αργότερα, έμαθα ότι είχε άλλα σχέδια και όνειρα για τη ζωή της.
Και η αλήθεια είναι ότι η στιγμή που επιλέγει ένα παιδί τον κλάδο που θα ακολουθήσει ισοδυναμεί ουσιαστικά με μια «επιλογή ζωής». Και πολύ συχνά οι γονείς αγχώνονται ή προβληματίζονται σχετικά με αυτό. Πόσο εύκολο, όμως, είναι για ένα παιδί στην εφηβεία να αποφασίσει «τι θα κάνει στη ζωή του»; Και τι χρειάζεται να καταλάβει ένας γονιός που θέλει να συμβουλέψει το παιδί του σχετικά με τον επαγγελματικό του προσανατολισμό; Ιδιαίτερα όταν πλησιάζει η ώρα των σπουδών; Τι ακριβώς επικρατεί στο μυαλό ενός έφηβου σε σχέση με τον επαγγελματικό του προσανατολισμό; Πάμε να δούμε, λοιπόν.
Πώς και πότε επιλέγει επάγγελμα το παιδί;
Όπως εξηγεί η ψυχολόγος και συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου, για την επαγγελματική επιλογή των παιδιών έχουν διατυπωθεί διάφορες επιστημονικές απόψεις. Σήμερα όλα συγκλίνουν στην άποψη ότι η επιλογή επηρεάζεται σημαντικά από τα βιώματα που είχε το παιδί, ενώ καθοριστικό ρόλο έχει και η σχέση του με την οικογένεια και οι επιρροές που δέχεται από τις συντροφιές του από τη μέση εφηβεία και μετά. Επίσης, οι έφηβοι εντυπωσιάζονται από διάφορα επαγγέλματα που προβάλλονται κατά καιρούς μέσα από το ΜΜΕ όπως πχ. ηθοποιοί, τραγουδιστές, αθλητές, τελευταία και μάγειρες, σπανιότερα από επιστήμονες.
Η «ονειρική φάση» των επαγγελμάτων ουσιαστικά ξεκινά από το νηπιαγωγείο, όπου τα παιδιά φαντάζονται ότι είναι πριγκίπισσες, δασκάλες, γιατροί, μουσικοί, αστυνομικοί, χορευτές ή ήρωες. Εμπνέονται από τα παιχνίδια τους, τις σειρές που παρακολουθούν στην τηλεόραση, τους δασκάλους τους κλπ.
Καθώς μεγαλώνει το παιδί και περνά στην εφηβεία, σταδιακά αισθάνεται την ανάγκη να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς, να τους αμφισβητήσει, να πειραματιστεί, να δημιουργήσει τις πρώτες του ερωτικές σχέσεις προκειμένου να δομήσει την προσωπική του ταυτότητα. Στην πορεία αυτή η παρέα των φίλων είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία, είναι μάθημα ζωής και η συμμετοχή του σε ομάδα συνομηλίκων παιδιών είναι καθοριστικής σημασίας για τον έφηβο. Περνά από το νου του βέβαια και η πιθανή επαγγελματική του επιλογή, που ωστόσο είναι κυρίως διερευνητική και διστακτική.
Από τα 16 του χρόνια το παιδί μπαίνει στην τρίτη φάση της εφηβείας και αρχίζει να το απασχολεί πιο πολύ το επαγγελματικό ζήτημα με ρεαλιστικά κριτήρια. Αυτό που για εμάς τους ενήλικες φαίνεται απλό στα μάτια του εφήβου φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο. Συχνά δεν ξέρει τι επάγγελμα να διαλέξει ή πώς θα το επιλέξει, ούτε ποια κριτήρια πρέπει να λάβει υπόψη. Δεν είναι σπάνιο ακόμη και τελευταία στιγμή προ των εξετάσεων – αλήθεια ξέρεις τις τακτικές επιβίωσης που πρέπει να ακολουθήσεις αν το παιδί σου δίνει Πανελλήνιες; – να μην μπορεί αποφασίσει. Επιπλέον, είναι πιθανό να έχει επιλέξει ένα συγκεκριμένο επάγγελμα αλλά με βάση το εξεταστικό σύστημα να μην καταφέρει να περάσει στη σχολή που ήθελε, με αποτέλεσμα ο σχεδιασμός του να αλλάξει. Έτσι, αρκετά παιδιά έρχονται σε αυτή τη δύσκολη θέση και ακολουθούν άλλο επάγγελμα από αυτό που είχαν αποφασίσει επειδή δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα μόρια. Ή μπορεί να ισχύει και το ακριβώς αντίθετο. Κριτήριο επιλογής να αποτελούν τα μόρια και όχι τι πραγματικά θέλει ο έφηβος. Όπως στην περίπτωση ενός άριστου μαθητή που έχει συγκεντρώσει ένα υψηλό αριθμό μορίων στις εξετάσεις. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να πιεστεί να ακολουθήσει κάποιο επάγγελμα με κριτήριο το κύρος που μπορεί να διαθέτει η σχολή που περνάει, χωρίς απαραίτητα να του αρέσει το αντικείμενο που θα πρέπει να σπουδάσει τα επόμενα χρόνια.
Το καλύτερο, επομένως, που μπορεί να κάνει ένας γονιός, για να υποστηρίξει το παιδί του σε αυτή την απόφαση, είναι να στέκεται δίπλα του, να επικοινωνεί με ενδιαφέρον μαζί του για τα θέματα που το απασχολούν και να το συμβουλεύει διακριτικά. Ορίστε τι άλλο μπορεί να βοηθήσει, σύμφωνα με την κυρία Καππάτου.
Πώς θα βοηθήσετε το παιδί σας να διαλέξει επάγγελμα
1.Μην το πιέζετε να αποφασίσει
Είναι φυσικό ένα παιδί στην εφηβεία να ταλαντεύεται όσον αφορά στο επάγγελμα που θέλει να ακολουθήσει ως ενήλικας. Αποφύγετε ερωτήσεις όπως “τι θες να γίνεις”, “έχεις αποφασίσει με ποιο επάγγελμα θέλεις να ασχοληθείς”. Εστιάστε στα θετικά και δυνατά του σημεία όσον αφορά στις επιδόσεις του. Διερευνήστε το επαγγελματικό προσανατολισμό του με βάση τις προτιμήσεις που έχει σε τομείς που του αρέσουν είτε στα μαθήματα είτε στις υπόλοιπες εξωσχολικές δραστηριότητες. Αν για παράδειγμα είναι ικανό στα Μαθηματικά, μπορείτε απλά να το ρωτήσετε: “Θα σου άρεσε να γίνεις μαθηματικός”. Αντί να του πείτε “είσαι άριστος στα μαθηματικά. Να γίνεις μαθηματικός”. Μην βιαστείτε να του πείτε “μα γιατί δε σου αρέσει”, αν εκείνο σας πει ότι δε θέλει να γίνει μαθηματικός.
2.Λάβετε υπόψη κάποια ρεαλιστικά κριτήρια
Στην προσπάθειά του ένας γονιός ή ακόμα κι ο ειδικός να συμβουλέψει το παιδί όσον αφορά στον επαγγελματικό του προσανατολισμό καλό είναι να λάβει τα 4 βασικά κριτήρια.
-Την προσωπικότητα του παιδιού γενικά (αν είναι φιλόπονο ή της ήσσονος προσπάθειας, εσωστρεφές ή πολύ δυναμικό κ.λπ.).
-Την έφεση, την ικανότητα, το ταλέντο ή τις δεξιότητες του εφήβου.
-Τα ενδιαφέροντά του (κανείς δεν είναι καλός σε ένα επάγγελμα που δεν του κεντρίζει το ενδιαφέρον).
-Τα πρακτικά ζητήματα –χρόνος, χρήμα κ.λπ.
3.Βοηθήστε το να γνωρίσει τα επαγγέλματα
Γενικά, οι έφηβοι γνωρίζουν κάπως καλά μόνο τα επαγγέλματα των γονιών τους και των γονιών των φίλων τους ή των συγγενών τους. Για τα άλλα επαγγέλματα συνήθως δεν έχουν σφαιρική εικόνα ή «γνώση από μέσα» και έχουν μια καθαρά θεωρητική άποψη, παρότι νομίζουν ότι τα γνωρίζουν αρκετά.
Για να επιλέξουν όμως σωστά, πρέπει να γνωρίσουν τις πιθανές διαφορετικές επιλογές σε αρκετό βάθος. Θα πρέπει να το βοηθήσετε πάνω σε αυτό κάνοντάς του ανάλογες συζητήσεις και παρέχοντάς του πληροφορίες.
4.Τονώστε του την αυτοπεποίθηση
Για ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση όλα τα επαγγέλματα ίσως φαίνονται «βουνά», επειδή φοβάται ότι δε θα τα βγάλει πέρα σε κανένα. Πρέπει λοιπόν να τονωθεί η αυτοπεποίθησή του με κάθε τρόπο, όχι τόσο για να αποφασίσει μια επαγγελματική κατεύθυνση, όσο για να κατορθώσει να μάθει να προσπαθεί με στόχο να αισθανθεί ικανοποίηση.
Έρευνες πάντως δείχνουν ότι το παιδί μπορεί να στραφεί πιο εύκολα σε επαγγέλματα που είναι συγγενή με τις δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν στον ελεύθερο χρόνο του. Αυτά που το παιδί επιλέγει με δική του πρωτοβουλία ως δραστηριότητα δείχνουν συχνά τη φυσική τάση ενός παιδιού προς ένα επαγγελματικό χώρο. Καλό είναι να λαμβάνονται υπόψη, αφού μεταξύ άλλων είναι και τα πεδία στα οποία το παιδί νιώθει τη μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.
5.Εξηγήστε του ότι η επιλογή επαγγέλματος δεν είναι πάντα επιλογή ζωής
Το παιδί δεν πρέπει να αγχωθεί με τη σκέψη πως ό,τι επιλέξει υποχρεούται να το ακολουθεί για όλη του τη ζωή. Είναι σημαντικό να αποφορτιστεί ο έφηβος από το βάρος μιας απόφασης με την έννοια της ισόβιας επιλογής. Μιλήστε του ώστε να καταλάβει ότι πολλοί άνθρωποι αλλάζουν επάγγελμα στα τριάντα ή σαράντα τους, επειδή δε βρίσκουν δουλειά στον τομέα τους ή επειδή απλά θέλουν να ασχοληθούν με κάτι άλλο. Επίσης, οι σπουδές μπορεί να είναι χρήσιμες με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Συνήθως οι βασικές σπουδές μπορούν να συνδυαστούν με μεταπτυχιακές σπουδές σε συναφές ή και άλλο αντικείμενο. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να καταλάβει ότι μπορεί να αλλάξει γνώμη στην πορεία και να επιλέξει έναν συγγενή κλάδο που να το εκφράζει περισσότερο ή κι ένα πολύ διαφορετικό επάγγελμα από αυτό που στην αρχή επέλεξε. Η γνώση έτσι κι αλλιώς δεν πάει ποτέ χαμένη.
Το πιο βασικό είναι να μην αγχώνεστε εσείς. Αν αγχωθείτε ως γονείς για το μέλλον του παιδιού σας, είναι βέβαιο ότι θα του μεταδώσετε το άγχος σας. Και είναι γνωστό ότι το άγχος είναι ένας κακός σύμμαχος. Και για μικρούς και για μεγάλους. Η ζωή, εξάλλου, είναι μπροστά του κι ο καλύτερος τρόπος για να την οραματιστείτε μαζί του είναι με πίστη και αισιοδοξία.