Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:
-Πώς να μιλήσεις σε έναν ασθενή με άνοια για τον νέο κορονοϊό και την ανάγκη να μείνει μέσα στο σπίτι.
-Γιατί είναι σημαντικό να τηρείται ένα σταθερό πρόγραμμα στην καθημερινότητά τους.
Είναι οι ασθενείς με άνοια ή Αλτσχάιμερ. Οι ηλικιωμένοι που λόγω διαταραχής στη μνήμη τους, θα τους ακούσεις να λένε πολλές φορές μέσα στην ημέρα: “ποιος ιός;”, Παρόλο που εσύ έχεις επαναλάβει την όλη ιστορία της πανδημίας που έχει προκαλέσει ο νέος κορονοϊός ξανά και ξανά και πολλές, μα πολλές φορές. Μιλήσαμε με την Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγο – Ψυχίατρο, Πρόεδρο της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και Διευθύντρια Ιατρείου Μνήμης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ, για αυτούς ακριβώς τους ιδιαίτερους ηλικιωμένους που ξεχνούν να πλύνουν τα χέρια τους, δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί πρέπει να μείνουν κλεισμένοι μέσα στο σπίτι και δεν ξέρουν πώς να προστατέψουν τον εαυτό τους από τον κορονο-ποιό; -ιό.
Κυρία Σακκά, πέρα από το γεγονός ότι ανήκουν στην τρίτη ηλικία και άρα αυτόματα ορίζονται ως ευπαθής ομάδα, οι ασθενείς με άνοια ή Αλτσχάιμερ έχουν πιο αυξημένο κίνδυνο νόσησης από τον ιό COVID-19;
Η άνοια δεν αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης από την αναπνευστική ασθένεια που προκαλείται από τον νέο κορονοϊό. Όπως είναι ήδη γνωστό -αντίστοιχα – ότι δεν αυξάνει και τον κίνδυνο για νόσηση από τον ιό της γρίπης. Καταστάσεις όμως που σχετίζονται με την άνοια, όπως η μεγάλη ηλικία των περισσότερων ασθενών, η ευπάθεια αυτών και η συνύπαρξη πολλαπλών υποκείμενων νοσημάτων μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο. Ο πιο ύπουλος παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο σχετικά με την περιφρούρηση της υγείας τους είναι η συμπεριφορά τους.
Τι εννοείτε; Ότι ένας ασθενής με Αλτσχάιμερ είναι δύσκολο να συμμορφωθεί με τους υγειονομικούς κανόνες;
Ακριβώς αυτό το γεγονός τον καθιστά επικίνδυνο για την υγεία του. Τα άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλη μορφή άνοιας συχνά δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν επαρκώς τις συνιστώμενες οδηγίες για την πρόληψη της λοίμωξης από COVID-19. Μπορεί να ξεχνούν να πλύνουν τα χέρια τους ή να μη φορούν μάσκα, εφόσον χρειάζεται, ή να μην τηρούν αποστάσεις και γενικότερα να έχουν δυσκολία να πάρουν τις απαραίτητες προφυλάξεις.
Ξεχνούν να πλύνουν τα χέρια τους; Έτσι δεν είναι; Ένα σημαντικό μέτρο προστασίας…
Ναι, ισχύει αυτό! Γι’ αυτό χρειάζεται να εκπαιδεύσει ο φροντιστής τον ασθενή που είναι σε θέση να ακολουθήσει οδηγίες, στο σχολαστικό πλύσιμο των χεριών με ζεστό νερό και σαπούνι και να προτείνει ως μια γρήγορη εναλλακτική το αλκοολούχο αντισηπτικό χεριών. Και φυσικά να του το υπενθυμίζει, όταν ο ασθενής ξεχνά να πλύνει τα χέρια του, με υπομονή και χωρίς θυμό. Δεν το θέλει και ξεχνά να πλύνει τα χέρια του ή να χρησιμοποιήσει αντισηπτικό. Δεν το κάνει επίτηδες. Η νόσος είναι αυτή που τον κάνει να το ξεχνά.
Επομένως, είναι μια ομάδα ηλικιωμένων που χρειάζεται εκτός από φροντίδα και προφύλαξη από τους φροντιστές τους;
H ανάγκη προφύλαξης των ατόμων με άνοια από τον νέο κορονοϊό είναι επιτακτική. Οι φροντιστές θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την τήρηση των κανόνων υγιεινής και των απαραίτητων προφυλάξεων για την πρόληψη της λοίμωξης και πρέπει να έχουν στενή εποπτεία, προκειμένου οι ασθενείς να τηρούν τα μέτρα προφύλαξης σε καθημερινή βάση. Συχνές υπενθυμίσεις, προφορικές ή γραπτές, είναι απαραίτητες.
Από ό,τι κατάλαβα, η αλλαγή που έχει φέρει η υγειονομική κρίση μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη σύγχυση και δυσφορία στα άτομα με άνοια;
Ασφαλώς. Για τους ασθενείς αυτούς, η αυξημένη σύγχυση (σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι συνήθως) είναι συχνά το πρώτο σύμπτωμα οποιασδήποτε σωματικής ασθένειας, επομένως και μιας ενδεχόμενης λοίμωξης από γρίπη ή κορονοϊό. Εάν όμως ο ασθενής δεν παρουσιάζει αναπνευστική δυσκολία ή υψηλό πυρετό, συνιστάται στον φροντιστή καταρχήν να καλέσει τον θεράποντα γιατρό του ασθενούς για λήψη οδηγιών αντί να τον πάει αμέσως στο νοσοκομείο. Επιπλέον, τα άτομα αυτά διαταράσσονται με την παραμικρή αλλαγή. Πόσο μάλλον με κάτι που έχει αλλάξει δραστικά τη ζωή μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να παραμείνει σταθερό το ημερήσιο τους πρόγραμμα. Η ικανοποίηση των βασικών αναγκών των ατόμων με άνοια είναι ιδιαίτερα σημαντική. Φροντίζουμε για τα αυτονόητα, που ούτως η άλλως συμπεριλαμβάνονται στη φροντίδα του ατόμου με άνοια και είναι η σωστή λήψη φαρμάκων, η διατήρηση της καθημερινής ρουτίνας, η ισορροπημένη διατροφή και ο σωστός ύπνος
Πώς ακριβώς μιλάμε σε έναν ασθενή με άνοια ή Αλτσχάιμερ για τον ιό;
Στους ασθενείς αρχικού σταδίου, και στο βαθμό που είναι σε θέση να κατανοήσουν, ενημερώνουμε με απλά λόγια τα άτομα με άνοια για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγουν την έκθεση σε πολλά ενημερωτικά ερεθίσματα από τα ΜΜΕ. Γενικά, η επικοινωνία με τα άτομα με άνοια είναι σημαντική. Μιλάμε τακτικά μαζί τους, ακούμε με προσοχή τους εξωπραγματικούς ή μη φόβους τους, τους ενθαρρύνουμε. Αν υπάρχει η δυνατότητα, εκμεταλλευόμαστε την τεχνολογία (βιντεοκλήση), ώστε να μη νιώθουν αποκομμένοι. Όταν αυτό δεν είναι δυνατό, ένα απλό τηλεφώνημα είναι αρκετό.
Τα άτομα με άνοια διαταράσσονται με την παραμικρή αλλαγή. Πόσο μάλλον με κάτι που έχει αλλάξει δραστικά τη ζωή μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να παραμείνει σταθερό το ημερήσιο τους πρόγραμμα.
Πρέπει οπωσδήποτε να μείνει σπίτι ο ηλικιωμένος με άνοια; Ακόμα κι αν είναι σε αρχικό στάδιο η νόσος;
Τα άτομα με άνοια μένουν στο σπίτι, εκτός αν συντρέχει επείγουσα ιατρική ή άλλη ανάγκη. Αν χρειαστεί να βγουν από το σπίτι, πρέπει πάντα να συνοδεύονται. Οι επισκέψεις στα άτομα με άνοια πρέπει να περιοριστούν στις απολύτως απαραίτητες για την ασφάλειά τους, σύμφωνα με τις γενικές οδηγίες. Ει δυνατόν, καλό είναι να υπάρχει ένας μόνο συγκεκριμένος φροντιστής ανά ασθενή. Ο φροντιστής πρέπει να ιδιαίτερα προσεκτικός με τις άλλες του επαφές, για να μην εκθέτει τον εαυτό του και τον ασθενή σε κίνδυνο.
Πώς μπορούν να αποφευχθούν τα δεινά της απομόνωσης και του εγκλεισμού σε αυτούς τους ασθενείς;
Είναι αλήθεια ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι, η απομόνωση, η μειωμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τους οικείους και όλες οι αλλαγές της καθημερινής ρουτίνας μπορεί να προκαλέσουν άγχος, εκνευρισμό, ευερεθιστότητα, σωματική δυσφορία στα άτομα με άνοια. Στα πιο προχωρημένα στάδια, συμπτώματα όπως η άσκοπη κινητικότητα, το παραλήρημα και οι ψευδαισθήσεις μπορούν να επιδεινωθούν. Για τη διαχείριση των συμπτωμάτων αυτών χρησιμοποιούμε καταρχήν μη φαρμακευτικές, συμπεριφορικές παρεμβάσεις, όπως είναι η απόσπαση της προσοχής σε άλλα θέματα και συζητήσεις, οι ευχάριστες εναλλακτικές δραστηριότητες.
Παρεμβάσεις όπως είναι οι ευχάριστες εναλλακτικές δραστηριότητες σίγουρα βοηθούν. Αν τα πράγματα δυσκολέψουν πολύ, επικοινωνούμε με τον θεράποντα γιατρό που παρακολουθεί τον ασθενή.
Οι επισκέψεις στα άτομα με άνοια πρέπει να περιοριστούν στις απολύτως απαραίτητες για την ασφάλειά τους, σύμφωνα με τις γενικές οδηγίες.
Για να διατηρηθεί η ενεργητικότητα και η νοητική και σωματική ευεξία των ατόμων με άνοια που παραμένουν κλεισμένοι στο σπίτι τους, υπάρχουν πολλές επιλογές για δραστηριότητες στο σπίτι, που απευθύνονται σε όλα σχεδόν τα στάδια της άνοιας. Ωστόσο, δεν γεμίζουμε όλη την ημέρα με πολλές δραστηριότητες. Ο ασθενής μπορεί να έχει περιορισμένη διάρκεια προσοχής, έτσι μια ποικιλία από σύντομες δραστηριότητες είναι αρκετή.
Θέλετε να μας πείτε μερικά παραδείγματα ευχάριστης απασχόλησης;
Το πλέξιμο ή το κέντημα, η ζωγραφική, η μουσική της αρεσκείας τους είναι ευχάριστες ασχολίες και ταυτόχρονα ενισχύουν τη νοητική λειτουργία. Επίσης, η τηλεόραση μπορεί να είναι μία εποικοδομητική ασχολία, αρκεί να μην παίζει συνέχεια ειδήσεις. Προτιμάμε ντοκιμαντέρ, παλιές ταινίες, ενδιαφέρουσες συζητήσεις, τηλεπαιχνίδια γνώσεων. Το διάβασμα βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών (ανάλογα με το βαθμό νοητικής δυσκολίας του κάθε ασθενούς) επίσης βοηθούν σημαντικά.
Και τα παιχνίδια, φυσικά. Τα παιχνίδια με χαρτιά, η κρεμάλα, τα σταυρόλεξα, τα επιτραπέζια κλπ. αποτελούν έναν ευχάριστο τρόπο να περάσει κάποιος τον χρόνο του. Τέλος, η καταγραφή καθημερινού ημερολογίου, η αντιγραφή ποιημάτων και ιστοριών, η αναζήτηση νέων πληροφοριών για τα χόμπι τους συμβάλλουν στην ανακούφιση από την ανησυχία και τις δυσάρεστες σκέψεις.
Κυρία Σακκά, μας λέτε ότι χρειάζονται ένα σταθερό πρόγραμμα, να τους υπενθυμίζουμε πώς και πότε να πλένουν τα χέρια τους, να παίζουμε παιχνίδια μαζί τους …. αυτοί οι παππούδες και οι γιαγιάδες έχουν σχεδόν τις ανάγκες ενός πεντάχρονου.
Ναι, κυρία Κασσαβέτη, έτσι κάπως είναι το μυαλό του ασθενή με άνοια. Μοιάζει σε κάποιες περιπτώσεις με μικρού παιδιού. Χρειάζονται την αγάπη, αλλά και την προστασία μας, δείχνοντας ίσως λίγο παραπάνω υπομονή και ευαισθησία από ό,τι ίσως χρειάζονται οι υπόλοιποι ηλικιωμένοι.
Κι όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και το πρόσωπο με άνοια που φροντίζουμε δεν συνεργάζεται, τι κάνουμε;
Επικοινωνούμε αμέσως με τον θεράποντα γιατρό που παρακολουθεί τον ασθενή. Επίσης, στο www.alzheimerathens.gr αναρτώνται ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης, φυσικής άσκησης, διαχείρισης διαταραχών συμπεριφοράς. Τέλος, η γραμμή βοήθειας 1110 της Περιφέρειας Αττικής και του ΙΣΑ αποτελεί κόμβο ενημέρωσης για τους ανθρώπους με άνοια και όσους τους φροντίζουν. Η υπηρεσία στελεχώνεται από έμπειρους γιατρούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και λειτουργεί σε 24ωρη βάση, παρέχοντας ψυχολογική υποστήριξη, πρακτικές συμβουλές και απαντήσεις σε τυχόν απορίες.
Το μυαλό του ασθενή με άνοια μοιάζει σε κάποιες περιπτώσεις με μικρού παιδιού. Χρειάζονται την αγάπη, αλλά και την προστασία μας, δείχνοντας ίσως λίγο παραπάνω υπομονή και ευαισθησία από ό,τι ίσως χρειάζονται οι υπόλοιποι ηλικιωμένοι.
H Παρασκευή Σακκά αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικεύτηκε στη Νευρολογία – Ψυχιατρική και μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Cambridge στη Μεγάλη Βρετανία. Επιστρέφοντας έγινε Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε στη Νευρολογική Κλινική του ΝΙΜΤΣ, όπου οργάνωσε και διηύθυνε το Ιατρείο Μνήμης και Άνοιας. Από τον Οκτώβριο του 2003 είναι Διευθύντρια του Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ. Συμμετέχει σε ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα για την Άνοια και τις εκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου, φαρμακολογικά και κλινικά. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα συμπεριλαμβάνονται οι βιολογικοί δείκτες στη διερεύνηση των ανοϊκών συνδρόμων, οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στην άνοια και η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην πρόληψη και στη θεραπεία της νόσου Alzheimer. Ασχολείται ιδιαίτερα με την κοινωνική διάσταση της άνοιας και την επιβάρυνση των φροντιστών των ατόμων με άνοια. Έχει συμβάλει ουσιαστικά στην ίδρυση και λειτουργία της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών, όπου και εκλέγεται Πρόεδρος συνεχώς από το 2002.
Διάβασε ακόμα:
Γιώργος Χρούσος: “Το Ευ Γήρας Είναι Το Καλύτερο Σενάριο Μακροζωίας”