H 1η Δεκεμβρίου είναι αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση κάθε ανθρώπου, για τον HIV και το AIDS. Παράλληλα, όμως αποτελεί και ημέρα μνήμης των ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή εξαιτίας αυτής της ασθένειας, σε μία εποχή που η επιστημονική κοινότητα δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας. Στην Ελλάδα, έως τις αρχές του 1990, διανύσαμε μία εποχή φόβου και άγνοιας, ενώ οι άνθρωποι που νοσούσαν τότε από AIDS κατέληγαν συχνά μόνοι και σε συνθήκες απάνθρωπες. Τι συμβαίνει όμως σήμερα, 30 χρόνια μετά; Πόσο έχουν αλλάξει οι συνθήκες; Πόσο έχει βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ατόμων με AIDS και πόσο η δική μας ενημέρωση;
Ο Κωστής Χατζημωράκης, Διευθυντής του Κέντρου Ζωής, της μη κυβερνητικής οργάνωσης που ιδρύθηκε το 1991 με σκοπό την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με το AIDS και την στήριξη των οροθετικών ατόμων, απαντά στις ερωτήσεις μας.
Χωρίς αμφιβολία, η ενημερότητα και η πληροφόρηση ενός μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, του μεγαλύτερου θα έλεγα, γύρω από το HIV/AIDS είναι πάρα πολύ χαμηλή. Πολύς κόσμος δεν γνωρίζει με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί ο HIV και πώς να προφυλάσσεται κατά τη σεξουαλική του συμπεριφορά. Δεν γνωρίζει με ποιους τρόπους ΔΕΝ μπορεί να μεταδοθεί ο HIV, με αποτέλεσμα να φοβάται αναίτια τους ανθρώπους που ζουν με τον HIV. Πολύς κόσμος συγχέει ακόμη τον HIV με το AIDS. Ο HIV είναι ο ιός και το AIDS η ασθένεια. Μπορεί λοιπόν να είσαι θετικός στον ιό (οροθετικός), αλλά να παίρνεις τα φάρμακά σου και να μην εκδηλώσεις ποτέ την ασθένεια. Ή συγχέει και τα δύο τους με τον θάνατο, μη γνωρίζοντας ότι, εδώ και δύο δεκαετίες, υπάρχουν θεραπείες που δίνουν στους ανθρώπους με HIV ένα προσδόκιμο ζωής ίδιο ή σχεδόν ίδιο με αυτό του υπόλοιπου πληθυσμού. Ή ότι ένας οροθετικός άνθρωπος που λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του και με αποτελεσματικότητα, δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό. Πολύς κόσμος θεωρεί ακόμη ότι το HIV/AIDS αφορά μόνο συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, όπως τους ομοφυλόφιλους άνδρες ή τα ουσιοεξαρτημένα άτομα, λες και είναι δυνατόν ένας ιός να έχει προτιμήσεις σε συγκεκριμένους χαρακτήρες.
Ως κοινωνία, δεν έχουμε βρει ακόμη τρόπους να μιλήσουμε ανοιχτά για τη σεξουαλικότητα, να ρωτήσουμε και να πληροφορηθούμε.
Πιστεύετε ότι όλη αυτή η άγνοια και η έλλειψη ενημέρωσης μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στη μη διάγνωση;
Όλη αυτή η άγνοια και η διαστρέβλωση γύρω από το HIV/AIDS, έχει πολύ σοβαρές συνέπειες. Στην Ελλάδα, ένα πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων εξετάζεται τακτικά (π.χ. 1 φορά τον χρόνο) για HIV και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα του οροθετικού πληθυσμού της χώρας (πάνω από 1 στους 5) να παραμένει μη διαγνωσμένο. Από αυτό το κρυφό τμήμα του οροθετικού πληθυσμού προέρχεται η πλειοψηφία των νέων μεταδόσεων, όχι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν ότι είναι θετικοί στον HIV και λαμβάνουν θεραπεία. Η άγνοια έχει επιπτώσεις και στους ανθρώπους που ζουν με HIV, οι οποίοι βρίσκονται πολλές φορές αντιμέτωποι με παράλογες, άδικες, συχνά και παράνομες διακρίσεις σε διάφορα επίπεδα της καθημερινής τους ζωής ή αντιμετωπίζονται με φόβο ή οίκτο.
Νομίζω πως η έλλειψη ενημέρωσης δεν αφορά μόνο το HIV/AIDS αλλά τη σεξουαλική υγεία γενικότερα. Φαίνεται ότι, ως κοινωνία, δεν έχουμε βρει ακόμη τρόπους να μιλήσουμε ανοιχτά για τη σεξουαλικότητα, να ρωτήσουμε και να πληροφορηθούμε. Ακόμη είναι ένα θέμα ταμπού, μας προκαλεί ντροπή, αμηχανία, προτιμούμε να το αναβάλλουμε ή να το αποφεύγουμε. Ας σκεφτούμε πόσο ανοιχτά μιλάμε για τη σεξουαλικότητά μας με τον ή τη σύντροφό μας; Πόσο συχνά μιλάμε για θέματα σεξουαλικότητας με τα παιδιά μας; Ξέρετε ότι σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα η σεξουαλική αγωγή συνεχίζει να είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένη; Η πρόληψη του HIV/AIDS δεν είναι μόνο θέμα γνώσεων και ενημέρωσης, αλλά και της συνολικότερης στάσης μας προς τη σεξουαλικότητα. Όσο αυτή παραμένει διστακτική, αμήχανη, σιωπηρή και αποφευκτική, δεν πιστεύω ότι θα πρέπει να περιμένουμε σημαντικές αλλαγές.
Εδώ και δύο δεκαετίες, υπάρχουν θεραπείες που δίνουν στους ανθρώπους με HIV ένα προσδόκιμο ζωής ίδιο ή σχεδόν ίδιο με αυτό του υπόλοιπου πληθυσμού.
Πέρα από τη μη διάγνωση, η έλλειψη ενημέρωσης συντελεί και στη δημιουργία “μύθων” ως προς τους τρόπους μετάδοσης του ιού;
Ακριβώς. Οι τρόποι με τους οποίους μεταδίδεται ο HIV στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι δύο: (α) κάθε είδους σεξουαλική επαφή εφόσον δε χρησιμοποιείται συστηματικά και σωστά προφυλακτικό, και (β) κοινή χρήση συρίγγων και άλλων συνέργων κατά την ενέσιμη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών.
Εξαιρετικά σπάνια είναι η μετάδοση του HIV μέσω τραυματισμού ή κοινής χρήσης αιχμηρών αντικειμένων που φέρουν νωπό αίμα, θετικό στον HIV. Καλό είναι πάντως (περισσότερο για λόγους γενικότερης υγιεινής) να αποφεύγεται η κοινή χρήση αιχμηρών ειδών προσωπικής υγιεινής, η επαφή με μεγάλες ποσότητες αίματος και, αν πρόκειται να κάνουμε κάποια επέμβαση, κοσμητική ή ιατρική, να βεβαιωνόμαστε ότι χρησιμοποιείται εξοπλισμός αποστειρωμένος ή μίας χρήσης.
Τέλος, δεν υπάρχει ουδεμία περίπτωση μετάδοσης του HIV μέσω της μη σεξουαλικής σωματικής επαφής, όπως το φιλί, η αγκαλιά, η χειραψία, το μασάζ. Μπορούμε άφοβα να πιούμε από το ίδιο ποτήρι, να φάμε από το ίδιο πιάτο και με τα ίδια κουτάλια και πιρούνια, μπορούμε άφοβα να χρησιμοποιήσουμε την ίδια τουαλέτα, τις ίδιες πετσέτες ή τα ίδια σεντόνια, να μοιραστούμε τα ρούχα μας, να μπούμε μαζί στην πισίνα. Ο HIV δεν περιέχεται σε μολυσματικές ποσότητες στον ιδρώτα, στα δάκρυα, στα ούρα ή τα κόπρανα και γρήγορα καταστρέφεται όταν εκτίθεται στο εξωτερικό περιβάλλον. Ο HIV δεν μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών ή μέσω δαγκωμάτων ζώων και δεν έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό μετάδοσης από πεταμένη, χρησιμοποιημένη σύριγγα.
Να πούμε επίσης ότι εφόσον μία οροθετική γυναίκα λαμβάνει επιτυχώς την αγωγή της και έχει την κατάλληλη ιατρική υποστήριξη, μπορεί να φέρει στον κόσμο υγιή παιδιά, αρνητικά στον HIV.
Τι μπορεί να κάνει κάποιος που πιστεύει ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να έχει εκτεθεί στον HIV;
Θα πρέπει να απευθυνθεί το συντομότερο δυνατό (ιδανικά εντός 2-4 ωρών και όχι περισσότερο από 72 ώρες) σε τμήμα επειγόντων περιστατικών εφημερεύοντος νοσοκομείου της περιοχής του. Εκεί, ειδικός ιατρός θα εκτιμήσει την πιθανότητα έκθεσης στον HIV και, αν το κρίνει απαραίτητο, θα χορηγήσει στο άτομο αντιρετροϊκή αγωγή για ένα διάστημα 4 εβδομάδων. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να αποτραπεί εντελώς η μετάδοση του ιού. Η ημέρα που θα μάθεις ότι είσαι θετικός στον HIV ίσως είναι η χειρότερη της ζωής σου. Πρέπει να ξέρεις όμως ότι δεν θα είναι η τελευταία μέρα της ζωής σου!
Πολύς κόσμος δεν γνωρίζει με ποιους τρόπους ΔΕΝ μπορεί να μεταδοθεί ο HIV, ώστε φοβάται αναίτια τους ανθρώπους που ζουν με τον HIV.
Ποιες υπηρεσίες θα λάβει ένα άτομο που θα επισκεφτεί το Κέντρο Ζωής;
Το Κέντρο Ζωής προσφέρει μια σειρά υπηρεσιών που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος αναγκών των ανθρώπων που ζουν με HIV και του οικείου τους περιβάλλοντος. Διαθέτει εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, όπως κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και νομικούς, που παρέχουν αντίστοιχες υπηρεσίες σε κάθε ενδιαφερόμενο. Διαθέτει το πρόγραμμα στήριξης ομοτίμων, όπου ειδικά εκπαιδευμένοι άνθρωποι που ζουν με τον HIV μπορούν να υποστηρίξουν άλλους ανθρώπους με HIV στα πρώτα τους βήματα μετά τη διάγνωση ή σε μεταγενέστερες φάσεις της ζωής τους, αξιοποιώντας και τη δική τους εμπειρία.
Η πρόληψη του HIV/AIDS δεν είναι μόνο θέμα γνώσεων και ενημέρωσης, αλλά και της συνολικότερης στάσης μας προς τη σεξουαλικότητα. Όσο αυτή παραμένει διστακτική, αμήχανη, σιωπηρή και αποφευκτική, δεν πιστεύω ότι θα πρέπει να περιμένουμε σημαντικές αλλαγές.
Το Κέντρο Ζωής παρέχει, επίσης, μια σειρά υπηρεσιών που βασίζονται στην προσφορά του δικτύου εθελοντών του, όπως το Κέντρο Ημέρας, ένας ασφαλής, εχέμυθος και φιλικός χώρος συνάντησης, επικοινωνίας, ενημέρωσης και δημιουργικής ψυχαγωγίας, ή το πρόγραμμα υποστήριξης στο νοσοκομείο ή το σπίτι, για ανθρώπους που χρειάζονται πρακτική βοήθεια και συναισθηματική στήριξη και δεν έχουν το αναγκαίο υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο. Επιπλέον, διαθέτει και μια σειρά εξειδικευμένων προγραμμάτων που απευθύνονται σε ειδικές ομάδες ανθρώπων που ζουν με HIV, όπως το πρόγραμμα ενδυνάμωσης οροθετικών γυναικών ή το πρόγραμμα υποστήριξης φυλακισμένων και αποφυλακισμένων ανθρώπων που ζουν με HIV. Όλες μας οι υπηρεσίες είναι δωρεάν και παρέχονται ανεξαιρέτως σε κάθε ενδιαφερόμενο, ανεξάρτητα από εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό ή οικονομική κατάσταση.
Στην Ελλάδα, ένα πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων εξετάζεται τακτικά για HIV και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα του οροθετικού πληθυσμού της χώρας να παραμένει μη διαγνωσμένο.
Πώς μπορεί κάποιος να σας βοηθήσει εθελοντικά;
Εάν κάποιος θέλει να ενταχθεί σε μία ή περισσότερες από τις εθελοντικές υπηρεσίες του Κέντρου Ζωής, θα πρέπει απλά να επικοινωνήσει μαζί μας για να εκδηλώσει το ενδιαφέρον του. Θα ακολουθήσει μια συνέντευξη γνωριμίας και, στη συνέχεια, θα πρέπει να παρακολουθήσει μια σειρά από εκπαιδευτικά σεμινάρια και εργαστήρια που οργανώνονται δωρεάν για την εκπαίδευση των εθελοντών. Μια λεπτομερέστερη περιγραφή των υπηρεσιών του Κέντρου Ζωής μπορεί κανείς να βρει και στην ιστοσελίδα μας.
Η ημέρα που θα μάθεις ότι είσαι θετικός στον HIV ίσως είναι η χειρότερη της ζωής σου. Πρέπει να ξέρεις όμως ότι δεν θα είναι η τελευταία μέρα της ζωής σου!