Υπάρχουν πάρα πολλοί τύποι προσωπικότητας.
Αμέτρητες έρευνες έχουν γίνει με σκοπό την μελέτη του καθενός από αυτούς, θέλοντας να φέρουν στην επιφάνεια συμπεράσματα για την ανθρώπινη συμπεριφορά και ψυχολογία. Ένα από τα ερωτήματα αυτών των ερευνών είναι: Ποιοι τύποι προσωπικότητας είναι η ορίζονται, ως οι πιο πετυχημένοι;
Μέσα από τις έρευνες έχει αναδειχθεί η απάντηση. Μια απάντηση που διχάζει.
Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των ερευνητών αυξάνεται ως προς την κατεύθυνση τριών συγκεκριμένα χαρακτηριστικών, τα οποία όταν εμφανίζονται σε συνδυασμό συνθέτουν το πορτρέτο ενός ανθρώπου, που είναι ικανός να κατακτήσει τα πάντα χωρίς τίποτα να μπορεί να τον σταματήσει. Ενός ανθρώπου που μπορεί να πετύχει οποιοδήποτε στόχο.
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι: O ναρκισσισμός, ο μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια.
Ας δούμε αναλυτικότερα αυτά τα χαρακτηριστικά..
Ναρκισσισμός
Επιστημονικές μελέτες και έρευνες καταλήγουν ότι ο ναρκισσισμός ολοένα και αυξάνεται. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους καλύτερους από τους άλλους και παρουσιάζουν μεγάλη αυταρέσκεια.
Συγκεκριμένα ο νάρκισσος παρουσιάζει τα παρακάτω εννέα χαρακτηριστικά:
- Μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του
- Φαντασιοπληξία
- Ιδιοαντίληψη ξεχωριστής ανωτερότητας
- Αίτημα για υπερβολικό θαυμασμό από τους άλλους
- Αλαζονεία
- Έντονα αισθήματα ζήλιας
- Εγωιστική εκμετάλλευση των άλλων
- Απουσία ενσυναίσθησης
- Αίσθηση/απαίτηση ότι του πρέπουν ξεχωριστά προνόμια
Ερευνητές, ψυχίατροι, ψυχολόγοι, ψυχαναλυτές, πιστεύουν πως όλοι οι άνθρωποι είναι νάρκισσοι, και πως τον ναρκισσισμό τον χρειάζεται ο κάθε άνθρωπος, στις σωστές όμως δόσεις.
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε στοιχεία ναρκισσισμού από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Αυτό σημαίνει ότι επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας, στις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Ωστόσο η αυτοεκτίμηση και η δημόσια εικόνα μας, είναι η γέφυρα του ναρκισσισμού με την κοινωνία.
Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και τα μηνύματα που δίνουμε στους άλλους για μας είναι συνυφασμένα με βιώματα, συμπεριφορές και μηνύματα που πήραμε από την οικογένειά μας στην παιδική ηλικία. Όταν βέβαια αυτό συναντάται στην υπερβολή του, τότε αναφερόμαστε σε διαταραγμένη προσωπικότητα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των ατόμων με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι:
- Η έντονη αίσθηση σπουδαιότητας και μεγαλείου που έχουν για τον εαυτό τους.
- Η έντονη ανάγκη τους για θαυμασμό.
- Η αδυναμία τους να αναγνωρίσουν και να νιώσουν τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τα αισθήματα των άλλων.
- Φαντασιώνονται ιδιαίτερη επιτυχία, δύναμη, εξυπνάδα, ομορφιά ή ιδανική αγάπη.
- Πιστεύουν ότι είναι μοναδικά και ξεχωρίζουν και θα πρέπει και οι συναναστροφές τους να είναι ισάξιες.
- Πιστεύουν ότι οι άλλοι θα πρέπει να ακολουθούν ή να συμμορφώνονται στις δικές τους προσδοκίες.
- Εκμεταλλεύονται τους άλλους προκειμένου να πετύχουν τους σκοπούς τους.
- Συχνά φθονούν τους άλλους ή πιστεύουν ότι οι άλλοι τους φθονούν.
- Εμφανίζουν αλαζονική, υπεροπτική συμπεριφορά ή στάση.
O τρόπος σκέψης & οι συμπεριφορές του νάρκισσου
Συνήθως οι νάρκισσοι είναι γοητευτικά, διασκεδαστικά και επιτυχημένα άτομα, ενώ πολλοί από αυτούς είναι και διάσημοι. Στην παρέα είναι ιδιαίτερα ευχάριστοι, συμμετέχουν σε κάθε είδους συζήτηση, με στόχο να γίνουν το επίκεντρο.
Όταν νιώσουν ότι αυτό το έχουν εξασφαλίσει, συμπεριφέρονται σαν κακομαθημένα παιδιά. Χρειάζονται όλα όσα μπορείς να τους δώσεις και κυρίως το θαυμασμό σου για την εικόνα τους.
Μπορεί να τους δούμε επαγγελματικά επιτυχημένους, αλλά υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην προχωρήσουν επαγγελματικά εξαιτίας του φόβου τους, να ριψοκινδυνέψουν σε συναγωνιστικές καταστάσεις, όπου υπάρχει κίνδυνος και να αποτύχουν.
Μοιάζουν να είναι ηθοποιοί στο θέατρο της ζωής τους. Ψεύδονται ακόμη και απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό, εφόσον έχουν την ικανότητα να αναπροσαρμόσουν ακόμη και βιώματα από το παρελθόν τους, προκειμένου να ωραιοποιήσουν την εικόνα τους.
Δε θα παραδεχτούν ποτέ το λάθος τους και δε θα ζητήσουν συγνώμη. Αν κάτι δεν πάει καλά θα παίξουν το ρόλο του θύματος, μεταβιβάζοντας πολύ εύκολα την ευθύνη σε άλλους.
Μακιαβελισμός
Ο Νικολό Μακιαβέλι, ο συγγραφέας του δέκατου έκτου αιώνα, αναμφισβήτητα κέρδισε μια θέση στην ιστορία γράφοντας έναν οδηγό για ηγεμόνες.. Στο βιβλίο ξεπηδά το προφίλ ενός τύπου ανθρώπου, του Μακιαβελικού, που αντιμετωπίζει και χρησιμοποιεί τους άλλους για καθαρά προσωπικό όφελος..
Σύμφωνα με τον Μακιαβέλι:
Προτιμότερο είναι να σας φοβούνται παρά να σας αγαπούν, αν δεν κατορθώσετε να πετύχετε και τα δύο. Οι ηγεμόνες θα πρέπει να εξουσιοδοτούν άλλους, να επιβάλλουν τα αντιλαϊκά μέτρα και να κρατούν για τον εαυτό τους το δικαίωμα της απονομής εύνοιας.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει ένα «ψύχραιμο» και «απροκατάληπτο» άτομο με υψηλό Μακιαβελισμό, μπορεί να αναμένεται, ότι θα αποκτήσει τον έλεγχο και θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί χαλαρά διαρθρωμένες καταστάσεις. Αντίθετα, το ίδιο πρόσωπο θα επιτελεί το έργο του κατά τυπικό τρόπο, σε εξαιρετικά διαρθρωμένες καταστάσεις.
Όσον αφορά τις προδιαθέσεις ενός ατόμου, που χαρακτηρίζεται από υψηλό Μακιαβελισμό, το άτομο αυτό:
- Τείνει να προσεγγίζει τις καταστάσεις λογικά και προσεκτικά.
- Είναι ιδιαίτερα επιδέξιο στον επηρεασμό των άλλων.
- Δεν επηρεάζεται εύκολα από τη νομιμότητα, τη φιλία, τις προηγούμενες υποσχέσεις του ή από τις γνώμες των άλλων.
- Είναι ικανό να χρησιμοποιεί το ψέμα, για να προωθεί προσωπικούς στόχους.
Ο όρος «μακιαβελισμός» στην ψυχολογία χαρακτηρίζει το άτομο που είναι πολύ εστιασμένο στις δικές του ανάγκες, που χειρίζεται, εξαπατά και εκμεταλλεύεται τους άλλους ώστε να πετύχει τους στόχους του.
Ο Νικολό Μακιαβέλι, αναφέρει ότι οι στόχοι επιτυγχάνονται όταν κανείς είναι αυστηρός και σκληρός με τους αντιπάλους του και ότι μπροστά στη δόξα και την επιβίωση, επιτρέπονται τα πάντα, ακόμη και η κατάργηση ηθικών νόμων και αρχών.
Χαρακτηριστικά του μακιαβελισμού
- Εστιάζει στις δικές του φιλοδοξίες και ενδιαφέροντα
- Φλερτάρει συχνά
- Παρουσιάζεται ως γοητευτικός και με αυτοπεποίθηση
- Δεν έχει αρχές και ηθικούς φραγμούς
- Θεωρεί σημαντικά τα χρήματα και την δόξα
- Δεν συμπονά τους άλλους
- Κάνει υπομονή μέχρι να πετύχει αυτά που θέλει
- Χειρίζεται τους άλλους
- Βρίσκει περιστασιακούς συντρόφους
- Δυσκολεύεται να προσδιορίσει τα συναισθήματά του
- Δεν συνειδητοποιεί τις συνέπειες των πράξεων του
- Μπορεί εύκολα να καταλαβαίνει τους άλλους
- Του είναι εύκολες οι κοινωνικές συναναστροφές
- Αποφεύγει τη δέσμευση και την συναισθηματική εμπλοκή
Τα άτομα με έντονα τα στοιχεία του Μακιαβελισμού, θεωρούν ότι για να προχωρήσουν στη ζωή χρειάζεται να εξαπατούν τους άλλους. Εκείνοι που δεν είναι έντονα «μακιαβελιστές» μπορεί να φαίνονται πολύ συγκαταβατικοί και υποτακτικοί στους άλλους.
Αν συναναστρέφεσαι στενά με κάποιον που σου θυμίζει τα παραπάνω, ίσως νιώθεις συχνά, ότι σε χειρίζεται. Ότι δηλαδή, οι πράξεις σου συχνά δεν ανταποκρίνονται στα συναισθήματά σου ή αισθάνεσαι μόνο/η, εάν πρόκειται για τον σύντροφό σου, καθώς, συνήθως τα άτομα αυτά δεν δημιουργούν ουσιαστικούς συναισθηματικούς δεσμούς, παρόλο που βλέπεις ότι έχεις την προσοχή τους.
Ψυχοπάθεια
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι γνωρίζουν καλά πιο είναι το προφίλ ενός ψυχοπαθή, το οποίο ταυτίζουν με εκείνο ενός παρανοϊκού δολοφόνου ή ενός διεστραμμένου ή κατά συρροή απατεώνα.
Θεωρούν ότι η ψυχοπάθεια συνδέεται οπωσδήποτε με βίαιη ή αντικοινωνική συμπεριφορά, ότι κανείς γεννιέται με αυτό το πρόβλημα. Ο ψυχοπαθής δεν είναι απαραίτητα εγκληματίας, ούτε απαραίτητα αντικοινωνικός.
Τα χαρακτηριστικά που περιγράφουν την ψυχοπάθεια, είναι πολύ γενικά και ενδεικτικά.
Δεν σημαίνει ότι η μεμονωμένη παρουσία τους στην προσωπικότητα ενός ανθρώπου υποδηλώνει απαραίτητα ψυχοπάθεια.
Ψυχοπαθής είναι ο άνθρωπος που έχει σε υπερβολικό βαθμό τα περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
Οι ψυχοπαθείς έχουν έντονη προσωπικότητα και τους αρέσουν οι έντονες εμπειρίες. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι η ορμητικότητα, η οργή και η μανία. Είναι ορμητικοί χαρακτήρες και για αυτό συχνά είναι πολύ γοητευτικοί στα μάτια των άλλων.
Προτιμούν συχνά να δρουν και όχι να συζητούν, αν και στη συζήτηση υποδύονται τους άνετους, δείχνουν πως μπορούν να μιλήσουν για τα πάντα.
Όμως δεν μιλούν με ειλικρίνεια για τους εαυτούς τους και αποφεύγουν τις συζητήσεις για αληθινά συναισθήματα. Αρέσκονται να επιβάλλονται στο περιβάλλον τους και να ασκούν δύναμη και εξουσία. Είναι χειριστικοί και τους αρέσει να εκμεταλλεύονται τους άλλους.
Χρησιμοποιούν το συναίσθημα μόνο ως εργαλείο χειραγώγησης των άλλων και όχι για να εκφράσουν τη δική τους ψυχική κατάσταση. Για τους ψυχοπαθείς η αξία των άλλων ανθρώπων περιορίζεται μόνο στο πόσο χρήσιμοι τους είναι. Αισθάνονται έντονο φθόνο και υποτιμούν τους άλλους ανθρώπους.
Αισθάνονται άγχος, το οποίο καλύπτουν πολύ καλά, ώστε να μη γίνεται αντιληπτό από τους άλλους. Συνήθως υποκρίνονται ότι είναι υπερβολικά χαλαροί ή καλύπτουν το άγχος τους με μια προσποιητή παθητική στάση αναμονής.
Οι ψυχοπαθείς δεν νιώθουν φόβο, γι’ αυτό συχνά ακολουθούν επικίνδυνες συμπεριφορές όπως επικίνδυνη οδήγηση ή κολύμβηση στα βαθιά. Επίσης, δεν δείχνουν στεναχώρια για τις απώλειες που τους συμβαίνουν, όπως μια αποτυχία στις εξετάσεις.
Μια πρόσφατη συγκριτική έρευνα προσπάθησε να αναλύσει τις διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις τρεις κακόβουλες προσωπικότητες. Σε ένα βαθμό, όλοι ενεργούν επιθετικά για το προσωπικό συμφέρον και με έλλειψη ενσυναίσθησης ή τύψεων.
Αυτά τα ψυχολογικά προφίλ όμως, είναι ειδικά στο χειρισμό, στο να εκμεταλλεύονται και να εξαπατούν τους άλλους, παρόλο που τα κίνητρά τους και η τακτική τους ποικίλλουν. Παραβιάζουν τα κοινωνικά πρότυπα και τις ηθικές αξίες και ψεύδονται, εξαπατούν, ξεγελούν, κλέβουν και εκφοβίζουν. Θεωρείται ότι οι γενετικοί παράγοντες υποβόσκουν κάτω από την προσωπικότητά τους σε κάποιο βαθμό.
Συνδυασμός επιτυχίας
Ο μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια συσχετίζονται στενότερα λόγω της κακόβουλης συμπεριφοράς, ενώ οι ναρκισσιστές είναι αμυντικοί και πιο εύθραυστοι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μεγαλοπρέπεια και η αλαζονεία είναι μια ψεύτικη κάλυψη για βαθύτερα αισθήματα ανεπάρκειας.
Οι άντρες ξεπερνούν τις γυναίκες, κυρίως όταν μετρήθηκαν τα ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά τους (δηλαδή, όχι μόνο η παραπλάνηση, ο χειρισμός, κλπ.). Η διαφορά αυτή, με την εμφανή αντικοινωνική συμπεριφορά συνδέεται με την ψυχοπάθεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να οφείλεται σε βιολογικούς παράγοντες, όπως η τεστοστερόνη , καθώς και οι κοινωνικοί κανόνες.
Και οι τρεις τύποι (ο ναρκισσισμός σε μικρότερο βαθμό) σημείωσαν χαμηλή ευχαρίστηση , όπως μετρήθηκε με τη δοκιμασία προσωπικότητας των ψυχομετρικών τεστ Big Five που μετράει 5 χαρακτηριστικά: την εξωστρέφεια , τον νευρωτισμό , την ευγένεια, τη συνειδητότητα και την δεκτικότητα στην εμπειρία.
Οι Μακιαβελικοί και οι ψυχοπαθείς στερούνται περισσότερο τη συνειδητότητα. Οι ψυχοπαθείς έχουν τα πιο χαμηλά επίπεδα νευρωτισμού ή αρνητικών συναισθημάτων, γεγονός που τους κάνει πιο απειλητικούς. Όπως είναι αναμενόμενο, οι ναρκισσιστές ήταν πιο ανοιχτοί και πολύ πιο εξωστρεφείς. Η εξωστρέφεια σχετίζεται με το γεγονός ότι οι ναρκισσιστές τείνουν να είναι δημιουργικοί.
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν την τριάδα αυτών των χαρακτηριστικών, επιλέγουν ταχύτερες στρατηγικές ζωής. Βλέπουν τη ζωή ως αγώνα ταχύτητας. Τρέχουν γρήγορα για να πετύχουν τους στόχους και σε αυτή την προσπάθεια δεν κοιτάζουν ούτε τις «παράπλευρες απώλειες», ούτε εκείνους που αφήνουν πίσω τους.
Ενώ μπορεί να είναι καταστροφικοί στους άλλους, είναι δημιουργικοί με ότι καταπιάνονται και κάνουν. Η ζωή ως αγώνας ταχύτητας μπορεί να οδηγεί σε εκτροπή και σε δυστύχημα, ενδέχεται όμως να φέρνει την απογείωση και την επίτευξη του στόχου.