Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:
-Γιατί τα νέα καθήκοντα απαιτούν μεγαλύτερο πνευματικό κόπο.
-Τι θα σε βοηθήσει να περιορίσεις το άγχος.
Μοιάζει λες και έχει περάσει ένας αιώνας από όταν αρχίσαμε να αναφερόμαστε στην καθημερινότητά μας ως αβέβαιη περίοδο. Εδώ και μήνες, η ρουτίνα μας έχει διαταραχθεί και έχουμε αναγκαστεί να προσαρμοστούμε. Αναπόφευκτα, μια μεγάλη συνέπεια είναι η πνευματική κόπωση. Μοιάζει δύσκολο να συγκεντρωθούμε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, λες και βρισκόμαστε σε μια συλλογική κατάσταση διαρκούς απόσπασης της προσοχής μας.
Μάλιστα, αν κάνεις μια γρήγορη αναζήτηση, θα βρεις πλειάδα άρθρων για ανθρώπους που δεν μπορούν να συγκεντρωθούν, για την πνευματική ομίχλη, αλλά και διάφορους τρόπους για να ενισχύσεις την συγκέντρωσή σου.
Εννοείται ότι σε μεγάλο βαθμό αυτό το υποκειμενικό αίσθημα πνευματικής αποδιοργάνωσης οφείλεται στην νέα μας καθημερινότητα. Για πολλούς ανθρώπους, ειδικά τους εργαζόμενους γονείς, η ξαφνική εναλλαγή στην τηλεργασία έχει εντείνει τη σύγκρουση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, είναι δύσκολο να εστιάσουν στη δουλειά τους, όταν τα παιδιά μαλώνουν για ένα παιχνίδι. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ακόμα κι όταν έχουν τελειώσει τη δουλειά τους και τα παιδιά κοιμούνται, είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν για να διαβάσουν ένα βιβλίο ή να δουν μια ταινία.
Υπάρχει μια ψυχολογική θεωρία, που αρχικά εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, που ίσως εξηγεί γιατί στην εποχή του κορονοϊού, το μυαλό μας είναι τόσο θολό. Ονομάζεται Cognitive Load Theory (CLT), η θεωρία του διανοητικού φόρτου και αναπτύχθηκε πρώτα από τον Αυστραλό εκπαιδευτικό ψυχολόγο John Sweller. Με απλά λόγια, η θεωρία αυτή χαρακτηρίζει το μυαλό μας ως σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών. Όταν ασχολούμαστε με ένα πρόβλημα, ειδικά με ένα καινούριο πρόβλημα, βασιζόμαστε στη λειτουργική μνήμη μας, η οποία είναι πολύ περιορισμένη, τόσο από άποψη χωρητικότητας, όσο και από άποψη διάρκειας συγκράτησης των πληροφοριών. Όσο λιγότερο εξοικειωμένος είσαι με μια εργασία, τόσο περισσότερο βασίζεσαι στη λειτουργική μνήμη σου για να σε βοηθήσει να διαχειριστείς τις πληροφορίες. Αντιθέτως, όταν έχεις εμπειρία, όσα πρέπει να γνωρίζεις βρίσκονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη σου και μπορείς να ολοκληρώσεις την εργασία αυτόματα.
Νέα καθήκοντα, νέα άγχη
Η θεωρία του διανοητικού φόρτου αποτελεί ένα χρήσιμο πλαίσιο για να κατανοήσεις τους διαφορετικούς τρόπους που η πανδημία επηρεάζει την πνευματική σου λειτουργία.
Αρχικά, η υποχρεωτική προσαρμογή σε νέες ρουτίνες σου έχει στερήσει την ικανότητα να κάνεις πράγματα αυτόματα. Πάρε για παράδειγμα ένα meeting στη δουλειά: πριν χρειαζόταν απλά να εμφανιστείς και να πάρεις μέρος στη συζήτηση, τώρα αν δουλεύεις εξ αποστάσεως, πρέπει να ενεργοποιήσεις το πρόγραμμα των βιντεοκλήσεων, να ανησυχήσεις για το WiFi, να προσαρμόσεις ενδεχομένως την επικοινωνία σου στη σωστή ζώνη ώρας. Το ίδιο ισχύει και για τις οικιακές εργασίες, όπως η online παραγγελία από το σούπερ μάρκετ, αντί από κοντά. Αυτές οι προσαρμογές σε βγάζουν από την αυτόματη λειτουργία σου και στηρίζονται στην περιορισμένη χωρητικότητα της λειτουργικής σου μνήμης. Αυτό ισοδυναμεί με αύξηση του πνευματικού φόρτου. Αφιερώνεις περισσότερο χρόνο στο να σκέφτεσαι ενσυνείδητα, περισσότερο σαν πρωτάρης, παρά σαν ειδικός, κάτι που είναι από μόνο του εξαντλητικό.
Επιπλέον, έρευνα για την θεωρία του διανοητικού φόρτου έχει αποκαλύψει πως τα συναισθήματα μπορούν να παρέμβουν στην επεξεργασία των πληροφοριών. Όταν έχεις άγχος, για παράδειγμα, αυτό μειώνει τη χωρητικότητα της λειτουργικής μνήμης, με αποτέλεσμα να γίνεται πιο δύσκολη η διαχείριση κάθε διανοητικού προβλήματος, που απαιτεί ενσυνείδητη και στοχευμένη επίλυση.
Τέλος, η θεωρία του διανοητικού φόρτου αναφέρεται ως “εξωγενής διανοητικός φόρτος” – οι αυξημένες απαιτήσεις της χωρητικότητας της λειτουργικής μνήμης επιβάλλονται από περισπασμούς που δε σχετίζονται άμεσα με αυτό που προσπαθείς να κάνεις. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια δευτερεύουσα ασχολία στο περιβάλλον, όπως να προσπαθείς να ακούσεις το δελτίο ειδήσεων, όσο δουλεύεις, ή θα μπορούσε να είναι σκέψεις που σου αποσπούν την προσοχή, όπως να προσπαθείς να βρεις τρόπο να πάρεις τα παιδιά σου από το σχολείο, ενώ το αφεντικό σου έχει προγραμματίσει ένα meeting εκείνη την ώρα.
Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι οι αναταραχές που έχουν προκληθεί στη ζωή σου, εξαιτίας της πανδημίας, σε αναγκάζουν να στηριχθείς στην περιορισμένη σου λειτουργική μνήμη πιο συχνά, σε μια περίοδο που έχεις περιορισμένη χωρητικότητα στη λειτουργική σου μνήμη, λόγω αυξημένου άγχους και υποχρεώσεων. Είναι ο χειρότερος συνδυασμός και είναι ακόμα ένας λόγος που νιώθεις πνευματικά εξαντλημένος.
Συνήθως σε περιόδους αναταραχής, μπορούμε να προσαρμοζόμαστε γρήγορα και ο διανοητικός φόρτος γίνεται και πάλι διαχειρίσιμος. Αυτό που είναι εντυπωσιακό στην εποχή της Covid-19 είναι ότι η κατάσταση εξακολουθεί να αλλάζει – οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο επιβάλλουν συνεχώς νέους, πιο περίπλοκους περιορισμούς. Ταξιδιωτικοί κανόνες, οδηγίες αυτοπεριορισμού, applications για το κινητό – ούτε μια μέρα δεν περνά χωρίς ένα νέο μέτρο.
“Κάθε νέα κατάσταση αυξάνει το διανοητικό φόρτο στον εγκέφαλό μας, αλλά το γεγονός ότι ο κορονοϊός έχει τόσο ευρείες κοινωνικές επιδράσεις μας ανάγκασε πιθανώς να απορροφήσουμε νέες πληροφορίες πιο γρήγορα από όσο μπορούσαμε,” αναφέρει ο Samuli Laato, ερευνητής στο University of Turku που μελετά το ρόλο του διανοητικού φόρτου στην ασυνήθιστη αγοραστική συμπεριφορά των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της πανδημίας (όπως οι αγορές σε κατάσταση πανικού) και της διευρυμένης εξάπλωσης παραπληροφόρησης. “Σε γενικές γραμμές”, εξηγεί, “η αβεβαιότητα πάντα αυξάνει το διανοητικό φόρτο. Στρεσογόνοι παράγοντες, όπως η απειλή της υγείας, ο φόβος της ανεργίας και των αναταραχών στην αγορά, όλα προκάλεσαν μία αναταραχή σε ό,τι αφορά στο διανοητικό φόρτο. Επιπροσθέτως, οι πολιτικές της τηλεργασίας εισήχθησαν παγκοσμίως, κάτι που ανάγκασε τους ανθρώπους να προσαρμοστούν σε νέες τεχνολογίες και έναν ολοκληρωτικά νέο τρόπο εργασίας.”
Σχεδιασμός και αυτοπειθαρχία
Ευτυχώς, η ερμηνεία της εξουθενωτικής επίδρασης της πανδημίας υπό το πρίσμα της θεωρία του διανοητικού φόρτου οδηγεί σε μερικές απλές, αλλά αποτελεσματικές επανορθωτικές στρατηγικές. Αρχικά, δοκίμασε να καθιερώσεις νέες ρουτίνες και να τις εξελίξεις, ώστε να μην στηρίζεσαι διαρκώς στη λειτουργική σου μνήμη για τα επαναλαμβανόμενα καθήκοντα.
Δεύτερον, επειδή ζούμε σε μια εποχή αυξημένου άγχους και αβεβαιότητας, είναι σημαντικό να καταβάλεις μεγαλύτερη προσπάθεια στη διαχείριση του στρες, ώστε η λειτουργική σου μνήμη να μην επιβαρύνεται λόγω της ανησυχίας. Αυτό σημαίνει να τρως καλά, να ασκείσαι και να καθιερώσεις μια βραδινή ρουτίνα, καθώς και να βρίσκεις χρόνο για χαλάρωση. Όσο το επιτρέπει η κατάσταση, βρες σχέδια εκτάκτου ανάγκης για διάφορες πλευρές της ζωής σου, καθώς η ρεαλιστική προετοιμασία μπορεί να ανακουφίσει πολύ το στρες. Επίσης, βοήθησε το μυαλό σου να κάνει διάλειμμα από την ενήμερωση για την πανδημία. Σκέψου το ενδεχόμενο μερικές μέρες ή τουλάχιστον μερικά βράδια να αποφεύγεις τις ειδήσεις και τα νέα για την πανδημία.
Τέλος, είναι σημαντικό να ανακουφίσεις τη λειτουργική σου μνήμη, αποκλείοντας κάθε εξωγενή διανοητικό φόρτο. Αυτό σημαίνει να καταβάλλεις μεγαλύτερη προσπάθεια για να οργανώσεις το χρόνο σου και να είσαι πειθαρχημένος απέναντι στους περισπασμούς. Αφιέρωσε συγκεκριμένες ώρες μέσα στη μέρα για διαφορετικά καθήκοντα, είτε επαγγελματικά, είτε οικιακά. Για παράδειγμα, όταν εργάζεσαι, μην αφήνεις τις ειδήσεις να παίζουν. Όταν παίζεις με τα παιδιά σου, μην έχεις το κινητό σου δίπλα σου, σε ετοιμότητα για να τσεκάρεις τα email σου ή το Twitter. Επίτρεψε στο μυαλό σου να εστιάζει σε ένα πράγμα τη φορά και θα ανταμειφθείς νιώθοντας λιγότερο πνευματικά εξαντλημένος.
Φαίνεται ότι θα ζούμε στην εποχή της πανδημίας για πολύ ακόμα. Παρόλο που το διαρκές άγχος και η αναταραχή είναι πνευματικά εξουθενωτικά, ανακουφίσου από το γεγονός ότι δεν νιώθεις μόνο εσύ έτσι. Ο εγκέφαλός μας έχει περιορισμένη ικανότητα επεξεργασίας που έχει εξωθηθεί στα όριά της αυτήν την περίοδο, αλλά με προσεκτικό σχεδιασμό και αυτοπειθαρχία, υπάρχουν τρόποι να περιορίσεις το διανοητικό φόρτο και να ανακτήσεις τη συγκέντρωσή σου.
Για να λαμβανεις τα καλύτερα άρθρα μας στο email σου, γράψου στο Newsletter μας.