Την εβδομάδα που μας πέρασε, διάβασα ένα καθηλωτικό θρίλερ, μία συγκινητική προσωπική ιστορία, ένα φανταστικό βιβλίο ηγεσίας για τη μεταμόρφωση μίας εταιρείας και ένα συναρπαστικό βιβλίο για το τι είναι εφικτό αναφορικά με το μέλλον της ανθρωπότητας. Όλα αυτά στο Moonshot: Inside Pfizer’s Nine-Month Race to Make the Impossible Possible, του Άλμπερτ Μπουρλά, CEO της Pfizer. Πρόκειται για ένα καθηλωτικό βιβλίο που περιγράφει τον αγώνα δρόμου κόντρα σε όλες τις πιθανότητες για την δημιουργία του εμβολίου κατά της COVID-19 σε λιγότερο από ένα χρόνο. Ένα βιβλίο που δεν σε αφήνει να το αφήσεις, παρόλο που γνώριζα το τέλος του.
Το Moonshot αποτελεί και την βαθιά προσωπική ιστορία του Άλμπερτ Μπουρλά, και το πώς τα μοναδικά προσωπικά του βιώματα, τον έκαναν να είναι ο κατάλληλος άνθρωπος την κατάλληλη στιγμή να κάνει κάτι, για το οποίο όλος ο κόσμος είναι ευγνώμων. Το Moonshot είναι γεμάτο μαθήματα για το πόσο σημαντικό είναι να συνδυάζεις το νόημα και τον σκοπό με την χαρά: “μοιράζομαι την ιστορία της δικής μας κορυφαίας στιγμής,” γράφει ο Μπουρλά, “τις προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε, τα μαθήματα που πήραμε, και τις θεμελιώδεις αρχές που μας επέτρεψαν να το καταφέρουμε, με την ελπίδα ότι μπορεί να εμπνεύσει την δική σας κορυφαία στιγμή, όποια και αν είναι αυτή”.
Ο ίδιος περιγράφει το εμβόλιο σαν αποτέλεσμα ενός “σπάνιου συνδυασμού εξαιρετικής και προηγμένης επιστήμης του ιδιωτικού τομέα με την συνεργασία των κυβερνήσεων”. Ωστόσο, μέσα από το βιβλίο γίνεται αντιληπτό ότι ο τρόπος ηγεσίας του Μπουρλά στις ομάδες που παρήγαγαν το εμβόλιο, ήταν αποτέλεσμα του “σπάνιου” εαυτού του: γιατί ο ίδιος είναι ένας άνθρωπος που υπηρετεί με αφοσίωση την επιστήμη, και την ίδια στιγμή ένας άνθρωπος που μπορεί πάντα να αναγνωρίζει το ανθρώπινο στοιχείο – τόσο στους ασθενείς που λαμβάνουν τις θεραπείες της Pfizer που αλλάζουν τη ζωή τους, όσο και τους ανθρώπους της Pfizer, τους οποίους προσπαθεί διαρκώς να εξελίξει. Πρόκειται για μία επαγγελματική και ταυτόχρονα προσωπική ιστορία και το Moonshot καταφέρνει να τις ενώσει μέσα από την ιστορία ενός “σωτήριου” για τη ζωή μας εμβολίου που έκανε το ανέφικτο, εφικτό.
Αν αναλογιστεί κανείς τα προβλήματα που έπρεπε να επιλυθούν και τα εμπόδια που συναντήσαμε, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι τα καταφέραμε στις 8 Δεκεμβρίου του 2020, την ημέρα που η 90χρονη Margaret Keenan έλαβε την πρώτη δόση του εμβολίου της Pfizer/BioNTech ενάντια της COVID-19 στο Coventry University Hospital της Αγγλίας – μόλις 269 ημέρες αφού ξεκίνησε η παραγωγή του εμβολίου. Ίσως επρόκειται για ένα θαύμα, αλλά σίγουρα δεν έγινε τυχαία, αναφέρει ο Μπουρλά στο εισαγωγικό του σημείωμα, βάζοντας μάλιστα τον τίτλο, “η τύχη δεν επισκέπτεται ποτέ τους απροετοίμαστους”.
Πολλά πράγματα στη ζωή του Μπουρλά “τον προετοίμασαν” έτσι ώστε να μπορέσει να κατευθύνει σωστά την ομάδα του και να την οδηγήσει στην επιτυχία. Καταρχάς η αδιάκοπη αισιοδοξία του, κάτι που τον δίδαξαν οι γονείς του. “Είμαι αισιόδοξος,” γράφει ο ίδιος, “ίσως γιατί η γενναία απόδραση της μητέρας μου λίγα μόλις λεπτά αφού είχε βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο μπροστά σε μία ομάδα Ναζί που πυροβολούσε κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος, με έκανε να πιστέψω πως τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο”. Η οικογένεια παίζει ακόμα πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Ο ίδιος περιγράφει με πολλή αγάπη την αφοσίωση της γυναίκας του Myriam, να διασφαλίσει πως η κόρη τους Selise, η οποία έχει εγκεφαλική παράλυση, θα μπορεί να έχει μία ζωή γεμάτη ευημερία. “Το να βάζουμε γενναίους στόχους είναι χαρακτηριστικό της οικογένειάς μας” γράφει ο Μπουρλά. Ο ίδιος περιγράφει πώς, ανάμεσα σε σημαντικές βιντεοκλήσεις με παγκόσμιους ηγέτες και επιστήμονες, καταφέρνει να συζητήσει με τον γιο του Mois, που επέστρεψε από το κολλέγιο. Αυτό τον βοηθάει όχι μόνο να εξωτερικεύσει τις σκέψεις του, αλλά και να ακούσει τα σχόλια του γου του. Στο τέλος της ημέρας, ο ίδιος και η σύζυγός του, θα κάνουν μαραθώνιο σειρών, βλέποντας “Game of Thrones,” τη Γαλλική σειρά “The Bureau,” ή αυτή που αρέσει στα παιδιά τους, το “Gilmore Girls.”
Ο Μπουρλά προσπάθησε να εξασφαλίσει ότι και η ίδια η Pfizer ήταν έτοιμη για την κορυφαία αυτή στιγμή. Ο ίδιος εντάχθηκε στην εταιρεία το 1993 και μετά από διάφορους ρόλους σε όλο τον κόσμο έγινε CEO τον Οκτώβριο του 2018. “Μόνο στην Αμερική θα μπορούσε ένας Έλληνας μετανάστης με βαριά προφορά να γίνει CEO σε μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου” σημειώνει ο ίδιος. (Και ως Ελληνίδα μετανάστρια με ακόμα πιο βαριά προφορά, το εκτιμώ πολύ αυτό!). Ο Μπουρλά δεν έχασε καθόλου χρόνο αναφορικά με την μεταμόφρωση της εταιρείας. Δύο εβδομάδες αργότερα, συγκέντρωσε 1.000 επικεφαλής της Pfizer και τους είπε “υπάρχουμε επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται να κάνουμε σημαντικές ανακαλύψεις που αλλάζουν τη ζωή των ασθενών”. Για να το υπενθυμίζουν αυτό καθημερινά στον εαυτό τους, οι επικεφαλής κρέμασαν τεράστια πορτρέτα ασθενών που τους ενέπνευσαν προσωπικά. Και για να εστιάσει στις ανάγκες των ασθενών, ο Μπουρλά αναγκάστηκε πολλές φορές να πάρει δύσκολες αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναδιάρθρωσης της εταιρείας, καταργώντας κάποια τμήματα όπως το consumer healthcare business, έτσι ώστε να μπορεί να διπλασιάσει την έρευνα και την ανάπτυξη, την επιστήμη και την καινοτομία. “Όπως συμβαίνει και στη ζωή,” αναφέρει ο ίδιος, “οι πιο σημαντικές αποφάσεις είναι και οι πιο δύσκολες”. Η κίνηση αυτή αποδοκιμάστηκε. Ο Μπουρλά όμως απάντησε πως, “δεν θα πρέπει να στοχεύουμε να είμαστε η μεγαλύτερη εταιρεία, αλλά η καλύτερη”. Δεν ήξερε πως εστιάζοντας στο να είναι η καλύτερη, η εταιρεία θα γινόταν την ίδια στιγμή και μία από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρίες.
Και τότε εμφανίστηκε η πανδημία. Έτσι ξεκινάει και το βιβλίο. Καταρχάς ο ίδιος έπρεπε να πάρει το ρίσκο να προχωρήσει με μία τεχνολογία mRNA, κάτι που όπως λέει ο ίδιος ήταν η πιο παράλογη επιλογή. Έπειτα ήταν το θέμα του χρόνου. Όπως σημειώνει ο Μπουρλά, συνήθως τα εμβόλια θέλουν χρόνια για να αναπτυχθούν. Και ακόμα δεν έχει βρεθεί το εμβόλιο κατά του H.I.V. μετά από δεκαετίες ερευνών. Ο κόσμος όμως δεν είχε χρόνο. Αφού η ομάδα του ανέπτυξε ένα πολύ επιθετικό πλάνο, ο ίδιος τους είπε, “δεν είναι αρκετά καλό. Πρέπει να το έχουμε μέχρι τον Οκτώβριο και να έχουμε εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις μέχρι του χρόνου.”
Και το project πήρε το “πράσινο φως” και ο Μπουρλά χαρακτηρίζει αυτούς τους 9 μήνες ως τους πιο απαιτητικούς και γεμάτους ικανοποίηση της ζωής του. Όλο αυτό ξεκίνησε με τον ίδιο στο ρόλο του project manager, που αναγνώριζε και ξεπερνούσε τα εμπόδια και τις δυσκολίες που εμφανίζονταν. Ενθάρρυνε τον καθέναν να λέει τη γνώμη του και να δίνει feedback, θετικό ή αρνητικό και εκείνος ήταν πάντα εκεί να αποφασίζει, να βοηθάει την διαδικασία να προχωρήσει, γιατί ο χρόνος περνούσε. Για να βοηθήσει την ομάδα του να συγκεντρωθεί, ο Μπουρλά τους έλεγε αντί για “ο χρόνος είναι χρήμα”, “ο χρόνος είναι ζωή”. Ήταν αυτή η αίσθηση του επείγοντος και η συνειδητοποίηση ότι διακυβεύεται η ίδια η ανθρώπινη ζωή που υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχία τους, λέει ο Μπουρλά.
Όλο αυτό το διάστημα, ο Μπουρλά προσπαθεί να δώσει έμφαση και σε μία ακόμη θεμελιώδη αξία της κουλτούρας της Pfizer, εκείνη της χαράς. “Δίνουμε τον εαυτό μας στη δουλειά και εκείνη δίνει το δικό της σε εμάς. Χαιρόμαστε όταν είμαστε υπερήφανοι για κάτι, όταν αναγνωρίζουμε ο ένας τη δουλειά του άλλου και όταν διασκεδάζουμε”. Ο ίδιος γνωρίζει πως η χαρά και η υψηλή απόδοση πάνε μαζί. Όταν ξαφνικά η εταιρεία αναγκάζεται να λειτουργήσει με τηλεργασία, μία από τις πρώτες σκέψεις του Μπουρλά ήταν ο Luis Perdoma, ο barista της καφετέριάς τους, τον οποία χαρακτηρίζει “επιτομή της χαράς”. Η έντονη πίεση είχε επιπτώσεις και στα τέλη του 2020, ο ίδιος αναφέρει πως τα επίπεδα χαράς του είχαν μειωθεί πάρα πολύ. Είχε χάσει την ψυχραιμία του αρκετές φορές και δεν είχε αναγνωρίσει αρκετά την σκληρή δουλειά των ανθρώπων του. Το συνειδητοποίησε όμως και τους ζήτησε συγνώμη. “Οι στρεσογόνες καταστάσεις δοκιμάζουν τον χαρακτήρα μας, αλλά έπρεπε να το γνωρίζω αυτό”, σημειώνει. “Οι άνθρωποι μαθαίνουν από τα λάθη τους και προσωπικά είμαι αποφασισμένος να μην αφήσω να επαναληφθεί κάτι τέτοιο”.
Όσο απίθανη φαίνεται στο κοινό η επιτυχία του εμβολίου της Pfizer διαβάζοντας τα νέα, άλλο τόσο και περισσότερο απίθανη φαίνεται και για τους ανθρώπους της. Υπήρχαν τόσες πολλές εναλλαγές, αλλά και αποφάσεις που φαίνονται εκ των υστέρων σωστές. Όσο πλησίαζαν τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών, η αφήγηση του βιβλίου αποκτά ακόμα μεγαλύτερο σασπένς, ακόμα και για όσους έχουν ήδη εμβολιαστεί με το εμβόλιο της Pfizer! Μία από τις αγαπημένες μου ιστορίες είναι όταν ένα από τα μέλη της ομάδας “χάνει” το σήμα του WiFi στο σπίτι του σε μία καθοριστική χρονικά στιγμή και αρχίζει να ψάχνει σήμα μέσα στη νύχτα, καταλήγοντας σε ένα κλειστό βενζινάδικο με ένα πολύ αδύναμο σήμα. Τότε ένας αστυνομικός τον σταματάει και τον ρωτάει τι κάνει και όταν εκείνος αποκρίνεται ότι δουλεύει το εμβόλιο, ο αστυνομικός μένει μαζί του για να διασφαλίσει ότι μπορεί να συνεχίσει να δουλεύει με ασφάλεια και χωρίς να τον διακόψει κανείς.
Και φτάνει η ημέρα αποτελεσμάτων. Η επικεφαλής ομάδα συγκεντρώνεται για να μάθει τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής. Ο επικεφαλής του νομικού τμήματος, Doug Lankler, είναι τόσο νευρικός που θέλει να κάνει εμετό. “Περιμέναμε, περιμέναμε” γράφει ο Μπουρλά. “Μετά από λίγη ώρα, αστειεύτηκα λέγοντας ότι αυτό το βασανιστήριο είναι η τιμωρία μου για όλη αυτή την πίεση στην οποία υπέβαλα την ομάδα μου όλο αυτό το διάστημα των δοκιμών”. Κάποιοι από την ομάδα έλεγαν ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου θα είναι γύρω στο 70%. Ο Μπουρλά πίστευε ότι οτιδήποτε πάνω από 60% θα ήταν ένα καλό αποτέλεσμα. Και η ετυμηγορία ήρθε: “95.6%.”
Αργότερα εκείνη τη νύχτα, ο Μπουρλά κάθεται μέσα στην ησυχία στην αγαπημένη του καρέκλα και αρχίζει να κλαίει από χαρά, σκεπτόμενος το ταξίδι των γονιών και των προγόων του, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ισπανία τον 15ο αιώνα με την υπόλοιπη Εβραϊκή κοινότητα των Ισπανών Σεφαρδιτών. Σκέφτεται το μεγάλο ταξίδι της οικογένειάς του, από την Ισπανία στην Ελλάδα με τους γονείς του να επιβιώνουν μετά βίας από τους Γερμανούς και το Ολοκαύτωμα. “Θα ήθελα να βρίσκονται μαζί μου εκείνο το βράδυ να μοιραστούν αυτή την κορυφαία στιγμή θριάμβου που ο κόσμος θα μάθαινε το επόμενο πρωί και το ρόλο που έπαιξα σε αυτή, κάτι που δεν θα είχα καταφέρει χωρίς τη δική τους γενναιότητα”, αναφέρει ο ίδιος.
Φυσικά, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Παρέμενε ως πρόβλημα η παραγωγή και η διάθεση του εμβολίου που ήταν “τόσο εύθραυστο σα νιφάδα χιονιού”, αλλά και το γεγονός ότι έπρεπε να αποθηκεύεται και αν αποστέλλεται στους -94 βαθμούς. Ήταν λες και ξεκινούσε το επόμενο μέρος μίας ταινίας δράσης αμέσως μετά τους τίτλους τέλους του πρώτου μέρους. “Η ανακάλυψη του εμβολίου σε χρόνο ρεκόρ, ήταν ένα θαύμα” γράφει ο Μπουρλά. “Το δεύτερο θαύμα είχε να κάνει με την δική μας ικανότητα να το παράξουμε γρήγορα και να το διαθέσουμε άμεσα”. Έτσι ξεκίνησε μία σειρά από μικρότερα στρατηγικά “moonshots”, όπως τα χαρακτηρίζει ο ίδιος. Χρειαζόμασταν πλήθος μηχανικών, πολλά μετρητά και την ηγεσία ενός άνδρα που έγινε γνωστός ως ο “Ice Man, James Jean.” Και μετά από 269 ημέρες, η πρώτη δόση ήταν γεγονός.
Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος της ιστορίας, ούτε και του βιβλίου. Τι καλό μπορούν να κάνουν τέτοιου είδους επαναστατικές ανακαλύψεις αν εκταμμύρια ανθρώπων δεν έχουν πρόσβαση σε αυτές; Η “Ισότητα,” σημειώνει ο ίδιος, “δεν σημαίνει να δίνουμε σε όλους το ίδιο. Ισότητα σημαίνει ότι δίνουμε περισσότερα σε εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη”. Ο Μπουρλά αφηγείται τις προσπάθειες της Angela Hwang, Προέδρου της Pfizer BioPharmaceutical Group, να συνεργαστεί με τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο για να κάνει το νέο εμβόλιο ευρέως διαθέσιμο.
Το βιβλίο αναμφισβήτητα αποτελεί μία ωδή στην επιστήμη. Αυτό που έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία είναι η “επιμονή” πως η επιστήμη πρέπει να συνδυάζεται με την ανθρωπότητα, έτσι ώστε η επιστημονική καινοτομία να μεγιστοποιεί το ανθρώπινο όφελος. “Η επιστήμη θα κερδίσει” έγινε το μότο της Pfizer κατά την διάρκεια αυτών των 9 σημαντικών μηνών. “Ανυπομονώ,” αναφέρει ο Μπουρλά, “να έρθει η ημέρα όπου τα παιδιά θα μάθουν τα ονόματα και τα πρόσωπα των επιστημόνων μας που ηγήθηκαν της προσπάθειας αυτής, όπως ακριβώς ξέρουν εκείνα των celebrities και των αθλητών”.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Μπουρλά παραθέτει την ατζέντα του, η οποία περιλαμβάνει βελτίωση της πρόσβασης, επιτάχυνση ψηφιακού μετασχηματισμού, αλλά και την ιστορία του εμβολίου ως παράδειγμα για να επιταχυνθούν μελλοντικά φάρμακα mRNA, καθώς και άλλες καινοτομίες που θα προλαμβάνουν και θα ανιχνεύουν σε πρώιμα στάδια άλλες ασθένειες, όπως καρδιαγγειακκά νοσήματα και καρκίνους, οι οποίες συνδυαστικά ευθύνονται για τον θάνατο 27 εκατομμυρίων ατόμων κάθε χρόνο. Όπως όμως σημειώνει ο ίδιος, είναι εξίσου σημαντικό οι ασθενείς να γίνουν και οι ίδιοι επιστήμονες, με την έννοια ότι πρέπει να πάρουν τον έλεγχο της υγείας στα χέρια τους. Για παράδειγμα, αναφέρεται σε νέες ψηφιακές τεχνολογίες, που σου δίνουν συνεχές και real-time feedback για τον οργανισμό σου.
Τα καλά νέα για όλους εμάς, το βιβλίο κλείνει λέγοντας πως όλοι στην Pfizer αναζητούν το δικό τους moonshot, σε όποιον τομέα υγείας και αν εργάζονται. “Ονειρευόμαστε ένα μέλλον όπου μία πληθώρα ασθενειών θα μπορούν να προβλεφθούν ή να αντιμετωπιστούν,” σημειώνει ο Μπουρλά. “Είμαστε όλοι μας ανυπόμονοι, ιδιαίτερα τώρα που ξέρουμε τι είναι εφικτό”. Το εμβόλιο δεν ήταν απλά μία κορυφαία στιγμή, αλλά ένα σημείο έμπνευσης να επεκτείνουμε το τι είναι εφικτό στην ιατρική και την φροντίδα της υγείας να μην επαναπαυόμαστε και να προσπαθούμε διαρκώς να βρίσκουμε περισσότερες λύσεις σε υπάρχουσες ασθένειες. Αυτό το βιβλίο αποτελεί μία υπενθύμιση του τι μποτρούμε να επιτύχουμε όταν έχουμε στο μυαλό μας τη ρήση του Αριστοτέλη που αναφέρει ο Μπουρλά στο 3ο κεφάλαιο: “το πρόβημά μας είναι όχι ότι στοχεύουμε πολύ ψηλά και αστοχούμε, αλλά ότι στοχεύουμε πολύ χαμηλά και χτυπάμε”.
Μπορείτε να επικοινωνήσετε με το Thrive Greece στο [email protected].