Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε βιώσει αλλαγές σχεδίων, μικρά ή μεγάλα στραβοπατήματα, αλλά και εμπειρίες οι οποίες πόνεσαν περισσότερο. Όλα είναι μέσα στη ζωή και όλα εναλλάσσονται και εξελίσσονται στην καθημερινότητα με μεγάλη ή μικρή ταχύτητα. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι συνάνθρωποί μας που τους έχουν συμβεί δύσκολες καταστάσεις, σε πολλούς τομείς και αρκετές φορές κατ’ εξακολούθηση και όμως είναι εκεί, το παλεύουν, χαμογελούν και αισιοδοξούν. Υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι με την παραμικρή δυσκολία ή αποτυχία είναι σα να παραλύουν, δεν μπορούν να το διαχειριστούν και συχνά παραμένουν αδρανείς και καταρρακωμένοι. Όταν μάλιστα η ίδια η εποχή που ζούμε ευνοεί την αβεβαιότητα, το φόβο και την αστάθεια, τα άτομα της δεύτερης κατηγορίας βάλλονται και σαστίζουν ακόμα περισσότερο.
Η έννοια της Ψυχικής Ανθεκτικότητας (ή αλλιώς «Resilience» στα αγγλικά) είναι πιο επίκαιρη από ποτέ και έρχεται ως απάντηση και ψυχική θωράκιση στην καθημερινή αγωνία, αβεβαιότητα και στρες.
Με απλά λόγια, η Ψυχική Ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία επιτυχημένης ψυχικής προσαρμογής σε δυσκολίες, αλλαγές, αντιξοότητες, στρεσογόνες καταστάσεις. Είναι κάτι σαν αυτό που στην καθημερινότητα λέμε: «δεν την πήρε από κάτω» ή «το παλεύει». Αυτές οι φράσεις περιγράφουν εκλαϊκευμένα ένα είδος ανθεκτικότητας που δείχνει κάποιος ή κάποια, απέναντι σε μια δυσκολία ή τραυματικό γεγονός.
Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί: «Οι ψυχικά ανθεκτικοί δε στεναχωριούνται, δεν απογοητεύονται, δε λυπούνται»;
«Φυσικά», είναι η απάντηση. Βιώνουν αρνητικά συναισθήματα όπως όλοι, αλίμονο! Απλά έχουν την ικανότητα να τα διαχειρίζονται αποτελεσματικά και να μην τους επιτρέπουν (στα αρνητικά συναισθήματα) να ορίσουν τις μετέπειτα πράξεις και αποφάσεις τους. Να μην σταθούν εμπόδιο (τα αρνητικά συναισθήματα) στην καθημερινότητα, στα σχέδια και στην πρόοδό τους. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι μπορούν να παραμένουν προσηλωμένοι στο στόχο στους ακόμα και μέσα από τα εμπόδια που θα συναντήσουν, μετουσιώνοντας το όποιο στραβοπάτημα, τραύμα ή ατυχία σε ενέργεια, δράση ή θετική αντίδραση.
Τελικά γεννιέσαι ή γίνεσαι ψυχικά ανθεκτικός; Είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας κάποιου ή η ανθεκτικότητα προέκυψε μέσα από τραυματικές εμπειρίες που έχει περάσει;
Στη βιβλιογραφία υπάρχουν υποστηρικτές και των δύο βασικών απόψεων. Αν όμως ληφθεί υπόψη η Ψυχική Ανθεκτικότητα ως μια διαδικασία ψυχικής ενδυνάμωσης και θωράκισης, τότε υπάρχουν κάποιοι τρόποι «εκγύμνασής της», για να μιλήσουμε με όρους γυμναστηρίου, οι οποίοι συνοψίζονται στους εξής:
Η ύπαρξη ενός στόχου που θα σας παρακινεί και θα συμβάλει στη διατήρηση της εστίασης σε αυτόν, ό,τι και να συμβαίνει. Δεν είναι εύκολη διαδικασία και χρειάζεται συνεχή εγρήγορση και ανατροφοδότηση. Είναι όμως μια διαδικασία αν μη τι άλλο αυτοτροφοδότησης, ενέργειας και νοήματος.
Η εστίαση στις ανθρώπινες σχέσεις, στη δημιουργία και διατήρησή τους θωρακίζει την ψυχική ανθεκτικότητα. Η φιλία, η συμπόρευση, η συνδημιουργία, το μοίρασμα, η φροντίδα και η ανιδιοτελής αγάπη συμβάλλουν στην επικράτηση θετικών συναισθημάτων και φυσικά κάνουν το άτομο ανθεκτικό στην αντιμετώπιση των δυσκολιών, καθώς δεν νιώθει μόνο.
Φροντίδα του εαυτού και επικέντρωση στη σωματική ευεξία. Καλός ύπνος, σωστή διατροφή και συστηματική άσκηση συμβάλλουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους και απομακρύνουν συναισθήματα που απειλούν την ψυχική ανθεκτικότητα. Αν προσθέσετε στα παραπάνω αισιοδοξία και χιούμορ, τότε έχετε μια αποτελεσματική συνταγή ενδυνάμωσης ψυχικής ανθεκτικότητας.
Στην περαιτέρω ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας συμβάλλει η υψηλή αυτοεκτίμηση, η κατανόηση των δυνατών σημείων της προσωπικότητας του ατόμου και των σημείων που χρειάζονται βελτίωση, η συνειδητοποίηση των προσωπικών επιτευγμάτων στους διάφορούς τομείς της ζωής, αλλά και η αποτελεσματική αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων στο παρελθόν. Έτσι το άτομο αντλεί δύναμη και πίστη, γίνεται ανθεκτικότερο και λιγότερο επιρρεπές.
Επίσης, μέσω της προσφοράς στο συνάνθρωπο, της κοινωνικής ευαισθητοποίησης καλλιεργούνται η εγρήγορση και η δραστηριοποίηση, οι ανθρώπινες σχέσεις, η αυτοεκτίμηση, αλλά και το συναίσθημα της πληρότητας, στοιχεία που συμβάλλουν τελικά στο ζητούμενο της ανθεκτικότητας.
Η αποδοχή της πραγματικότητας με ρεαλισμό και αντικειμενικότητα, καθώς και τα μαθήματα από δύσκολες καταστάσεις του παρελθόντος μαθαίνουν στο άτομο να στρέφει την προσοχή και την ενέργειά του σε καταστάσεις που μπορεί να ελέγξει, αποφεύγοντας την απογοήτευση και τη ματαίωση.
Τέλος, αλλά εξίσου σημαντικό, είναι η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας στα παιδιά μέσω της εξασφάλισης ενός υγιούς περιβάλλοντος όπου θα μεγαλώνουν με ασφάλεια, αγάπη, σεβασμό, αξίες, πρόσβαση στη γνώση και σε αναπτυξιακές εμπειρίες, στοιχεία σημαντικά για να εξελιχθούν σε ψυχικά οχυρωμένους και ανθεκτικούς ενήλικες.
Η υιοθέτηση κάποιων ή όλων των ενεργειών που αναφέρθηκαν, βοηθάει στην ουσιαστικότερη αντιμετώπιση των καθημερινών δυσκολιών σε έναν ολοένα μεταβαλλόμενο κόσμο, κάνοντάς σας περισσότερο ανθεκτικούς αλλά παράλληλα προσδίδοντας τα συστατικά εκείνα για μια ζωή με νόημα, βαθύτερες ανθρώπινες σχέσεις και με περισσότερα θετικά συναισθήματα.
Διάβασε ακόμα:
Η επιστημονική σύνδεση μεταξύ ύπνου, ευγένειας και ενσυναίσθησης