Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:
-Ποιοι παράγοντες καθορίζουν την ψυχική ανθεκτικότητα.
-Πώς μπορείς να ενισχύσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν έρθει αντιμέτωποι με τραυματικές εμπειρίες όπως απώλειες, σοβαρές ασθένειες, σοβαρούς τραυματισμούς, οικονομικές καταστροφές κ.ά. Οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια ερευνούν γιατι κάποιοι απο αυτούς κατάφεραν να ανακάμψουν και να βγούν πιο δυνατοί από αυτά τα τραυματικά γεγονότα και κάποιοι όχι. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους μεν απο τους δε; Όλες οι έρευνες συγκλίνουν στο ότι αυτοί που τα κατάφεραν έχουν ένα κοινό: είναι ψυχικά ανθεκτικοί.
Ο όρος ψυχική ανθεκτικότητα στην αγγλική γλώσσα είναι resilience και προέρχεται από την λατινική λέξη resiliο που σημαίνει ‘αναπηδώ πίσω από τις δυσκολίες’. To American Psychological Association ορίζει την ψυχική ανθεκτικότητα ως μια διαδικασία όπου κάποιος προσαρμόζεται επιτυχώς στις δυσκολίες, στα τραύματα και στις τραγωδίες της ζωής. Σύμφωνα με την Fredrickson (2004), η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται στις αντιξοότητες με επιτυχή τρόπο.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι μια ικανότητα με την οποία κάποιος απαραίτητα γεννιέται, αλλά μια δεξιότητα που καλλιεργείται μέσα από μια συνεχή και δυναμική διαδικασία. Η ανθεκτικότητα περιλαμβάνει σκέψεις, συμπεριφορές και δράσεις που μπορούν να καλλιεργηθούν ανεξαρτήτως ηλικίας.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι αποτέλεσμα τριών παραγόντων:
- Θετικά συναισθήματα
- Ουσιαστικές σχέσεις
- Νόημα ζωής
Σύμφωνα με τους Seligman & Csikszentmihalyi (2000), θετικά συναισθήματα, όπως αισιοδοξία, αγάπη και πίστη αλλάζουν τη βιοχημική ισορροπία του εγκεφάλου και λειτουργούν προστατευτικά απέναντι στις ψυχικές ασθένειες. Οι άνθρωποι που βιώνουν ουσιαστικά θετικά συναισθήματα σκέπτονται δημιουργικά και μπορούν να θέτουν επιτυχείς στόχους. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, είναι πιο υγιείς, πιο παραγωγικοί, πιο ψυχικά ανθεκτικοί και έχουν καλύτερο προσδόκιμο ζωής. Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι η ψυχική ανθεκτικότητα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό απο τη θετικότητα του ατόμου.
Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι μια ικανότητα με την οποία κάποιος απαραίτητα γεννιέται, αλλά μια δεξιότητα που καλλιεργείται μέσα από μια συνεχή και δυναμική διαδικασία.
Ας εξηγήσουμε όμως τι εννοούμε με τον όρο θετικότητα. Ο όρος θετικότητα αναφέρεται σε ένα μεγάλο φάσμα συναισθημάτων όπως χαρά, αγάπη, ευγνωμοσύνη, αισιοδοξία, ελπίδα, υπερηφάνεια και δέος. Σε αντίθεση με τη θετικότητα, υπάρχει και η αρνητικότητα, η οποία αφορά αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμός, ζήλεια, απελπισία, μίσος, αγανάκτηση, ανασφάλεια κ.α. Η αρνητικότητα και η εστίαση στις δυσκολίες της ζωής απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως υψηλή πίεση, πόνους στο στομάχι κ.α.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι όλα τα συναισθήματα (θετικά και αρνητικά) είναι χρήσιμα για την επιβίωση του ανθρώπου, αλλά δεν θα πρέπει να υπερισχύουν τα αρνητικά. Η Fredrickson (1998), στη θεωρία της για τα συναισθήματα υποστηρίζει ότι όταν το άτομο βιώνει στην καθημερινότητά του περισσότερα θετικά από αρνητικά συναισθήματα διευρύνεται το πεδίο της σκέψης του, με αποτέλεσμα ακόμα και την αύξηση της περιφερειακής όρασης. Η διεύρυνση του πεδίου σκέψης του ατόμου το βοηθάει να βλέπει τη ζωή αισιόδοξα και να εντοπίζει ευκαιρίες και λύσεις στα θέματα που το απασχολούν. Το αποτέλεσμα της βίωσης περισσότερων θετικών συναισθημάτων είναι η δραστηριοποίηση του ατόμου και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του.
Η Fredrickson (1998) διατυπώνει την άποψη ότι μια αναλογία 3:1 (3 θετικά και 1 αρνητικό) σε καθημερινή βάση βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής του ατόμου και λειτουργεί ως ήπιο αντικαταθλιπτικό. Τα θετικά μπορούν να αφορούν μικρές καθημερινές χαρές που έχουμε συνηθίσει να τις βλέπουμε δεδομένες. Για παράδειγμα, ένας καφές με μια φίλη, μια φιλοφρόνηση απο ένα φίλο, ένα ευχαριστώ σε όποιον μας έχει στηρίξει, μια ηλιόλουστη ημέρα ή ένα χάδι απο έναν άνθρωπο που μας νοιάζεται, ανήκουν στη λίστα των θετικών.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η θετικότητα είναι μεταδοτική και ενισχύει του γνωστικούς, συναισθηματικούς και σωματικούς πόρους του ανθρώπου. Επίσης, οι άνθρωποι που σκέφτονται θετικά παρουσιάζουν, μειωμένες πιθανότητες εκδήλωσης κατάθλιψης, μειωμένες πιθανότητες χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, καθώς και αποτελεσματικότερη διαχείριση του πένθους.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι ένα τραυματικό γεγονός (π.χ διαζύγιο) δεν σημαίνει απαραίτητα ψυχική κατάρευση του ατόμου που το βιώνει. Είναι καθοριστικής σημασίας το πώς ερμηνεύει το άτομο το γεγονός αυτό, καθώς και προηγούμενες προκαταλήψεις και στερεότυπα γύρω από το πως είναι η ζωή του ατόμου που έχει υποστεί την απώλεια. Για παράδειγμα, αν θεωρούσε ότι διαζύγιο σημαίνει αποτυχία, ντροπή και απόσυρση απο τη ζωή, θα λειτουργήσει αντίστοιχα.
Μια αναλογία 3:1 (3 θετικά και 1 αρνητικό) σε καθημερινή βάση βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής του ατόμου και λειτουργεί ως ήπιο αντικαταθλιπτικό.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Berkley, το πόσο ευτυχείς είμαστε είναι αποτέλεσμα κατά 50% του DNA μας και του τρόπου που μεγαλώσαμε, 10% των συγκυριών της ζωής και 40% των καθημερινών μας δραστηριότητων.
Έν κατακλείδι, οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους μετά απο τραυματικά γεγονότα, επιτυγχάνουν να δουν τις δυσκολίες από διαφορετική οπτική γωνία, με αποτέλεσμα να αναζητούν το πραγματικό νόημα της ζωής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταφέρνουν να αντισταθμίζουν τον ψυχικό πόνο και την λύπη με όραμα, δημιουργικότητα και θετικά συναισθήματα.
Τρόποι ενίσχυσης της ψυχικής μας ανθεκτικότητας
- Αναγνώριση και αποδοχή των συναισθημάτων μας.
- Αναγνώριση των θετικών στιγμών της καθημερινότητας.
- Εστίαση στο εδώ και τώρα (το παρελθόν δεν αλλάζει και το μέλλον είναι αβέβαιο για όλους).
- Δημιουργία στόχων (βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων).
- Δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων με τους άλλους.
- Αγάπη για τον εαυτό μας και τη ζωή.
- Θετική αυτοεικόνα και αυτοαντίληψη.
- Ανάπτυξη πνευματικότητας (π.χ θρησκευτική πίστη).
- Αίσθηση προσωπικού ελέγχου των δυσκολιών.
Πηγές: Csikszentmihalyi, M. &Csikszentmihalyi, I. (Eds.). (2006). A life worth living: Contributions to positive psychology. New York: Oxford University Press. Frankl, V.E. (2006). Man’s Search for Meaning. Beacon Press
Fredrickson, B. L. (2009). Positivity: Ground breaking Research Reveals How to Embrace the Hidden Strength of Positive Emotions, Overcome Negativity, and Thrive. New York: Crown
Διάβασε ακόμα:
7 απλές ασκήσεις που θα σε βοηθήσουν να χτίσεις ψυχολογική αντοχή
Τι να κάνεις καθημερινά ώστε να διασφαλίσεις την ψυχική σου υγεία