Στα επόμενα 4 λεπτά θα μάθεις:
–Ποιο βασικό συναίσθημα κρύβεται πίσω από τη συχνή αυτή ψυχική διαταραχή.
-Ποια η διαφορά μεταξύ κάποιου με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και κάποιου με ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα.
Έχω απόλυτα τακτοποιημένο γραφείο, όμως δεν έχω μανία με την καθαριότητα… Δεν φοβάμαι τα μικρόβια, όμως θα επαναλάβω συγκεκριμένες φράσεις καλοτυχίας πριν παραλάβω τις ιατρικές μου εξετάσεις… Κύριε Παπαγεωργίου, έχω ή δεν έχω ΟCD;
Όλοι έχουμε σε ένα βαθμό, ακόμα και από την παιδική μας ηλικία. Είναι ένας μηχανισμός, θα έλεγα, για να κατευνάσουμε το άγχος μας. Το θέμα είναι πότε αυτό εξελίσσεται σε διαταραχή και δημιουργεί προβλήματα στη ζωή μας. Θα πούμε καταρχάς ποιοι χαρακτηρίζονται ως ψυχαναγκαστικοί (κυριολεκτικά ποιοι πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή – obsessive compulsive disorder OCD). Είναι όσοι διαταράσσονται από εμμονές, δηλαδή από επαναλαμβανόμενες ενοχλητικές σκέψεις και από τελετουργικές συμπεριφορές (π.χ. λεκτικές επαναλήψεις “να προσέχεις”, “χτύπα ξύλο”,…) και κινητικές παρορμήσεις που τις κάνουν συνειδητά ή ασυνείδητα, ακριβώς στην προσπάθεια να καταπραΰνουν τις εμμονές τους.
Αυτές οι τελετουργίες σχεδόν πάντα είναι παράλογες, όμως παρόλα αυτά καθησυχάζουν το άγχος.
Οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί είναι σε σκέψεις αρρώστιας, τάξης, μολύνσεις, παραμορφώσεις, σεξουαλικές πράξεις, επιθετικότητα,… Συχνά, έχουν να κάνουν με καθαριότητα, με επαναλήψεις, με τακτοποίηση, με έλεγχο, με μετρήσεις. Φόβοι για μολύνσεις κι αρρώστιες κυριαρχούν και για αυτό τον λόγο η εποχή του κορονοϊού όλα αυτά τα έχει φέρει σε έξαρση.
Επομένως, ένα βασικό συναίσθημα κρύβεται πίσω από το OCD; Ποιο είναι;
Ο φόβος. Ακόμη και οι απλούστερες ψυχαναγκαστικές πράξεις, για παράδειγμα το να ελέγχω τρεις φορές εάν έχω κλείσει το θερμοσίφωνο, συνδέονται βαθιά με το κύκλωμα του Φόβου μέσα μας και για αυτό ακριβώς ταραζόμαστε πολύ αν δεν κάνουμε ψυχαναγκασμούς. Κυριολεκτικά, δεν σκεφτόμαστε τίποτα άλλο έως ότου εκτελεστεί η επανάληψη!
Κι αυτό είναι μία βαθιά τυραννία για το μυαλό. Κανείς δεν μπορεί να απελευθερωθεί μόνος του από αυτήν. Μάλιστα, χρειάζονται βοήθεια από ειδικό, ίσως ακόμη και φαρμακευτική αγωγή. Ειδικότερα, η ψυχοθεραπεία δίνει πολύ καλά αποτελέσματα ενάντια στους ψυχαναγκασμούς, επειδή μειώνει ή και εξαλείφει την αιτία που τους δημιουργεί.
Πόσο συχνό είναι το OCD;
Αφορά πάρα πολλούς ανθρώπους. Από τέτοιου είδους διαταραχές συμπεριφοράς πάσχουν πολλοί άνθρωποι, αρχικώς ο 1 στους 40 (δηλαδή 2,5% του πληθυσμού).
Όμως, αυτή η μέτρηση αφορά αυτούς που έχουν διαγνωστεί πριν τον κορονοϊό, δηλαδή αυτούς που το παθαίνουν σε πολύ έντονο βαθμό και που επίσης έχουν διαγνωστεί από ειδικό. Σε κοινωνικό επίπεδο εκτιμάται ότι είναι πολύ περισσότεροι, ενώ μετά την πανδημία έχει σημειωθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων αλλά και εμφάνιση νέων περιστατικών.
Για ποιο λόγο;
Επειδή η περίοδος της πανδημίας, λόγω της μεγάλης αύξησης που επέβαλε σε όλους μας σε καταναγκασμούς προφύλαξης (προσοχή αγγίγματος, επαναληπτικό πλύσιμο χεριών, χειρονομίες αποφυγής κλπ.), φαίνεται ότι έχει αφήσει μεγάλο υπόλειμμα τέτοιων συμπεριφορών. Βεβαίως, ακόμη είναι νωρίς για να το ξέρουμε αυτό με ακριβή νούμερα. Καταλήγω σε μία απλή διαπίστωση: οι άνθρωποι που υποφέρουν από ψυχαναγκασμούς δυστυχώς είναι πάρα πολλοί και δυστυχώς αναμένουμε να αυξηθούν μετά τα όσα περάσαμε.
Μήπως τελικά έχουμε επηρεαστεί όλοι;
Η αλήθεια είναι ότι οι μήνες με τον κοινωνικό εγκλεισμό, την αποστασιοποίηση και τον φόβο μας επηρέασαν όλους. Έχουμε υποστεί όλοι, από ανάγκη, μία δυσάρεστη εκπαίδευση σε “ψυχαναγκαστικές” κινήσεις, μαζί και σε καταθλιπτικά συναισθήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει γενικά αύξηση των ψυχικών παθήσεων.
Όμως η κατάσταση για δύο κατηγορίες ανθρώπων, τους ψυχαναγκαστικούς και καταθλιπτικούς είναι αυξανόμενα δύσκολη, αφού η διαφορά στη διαβίωση που αυτοί έχουν αρχίζει και αυξάνεται σε σχέση με τους υπόλοιπους που τα αφήνουν αυτά πίσω τους.
Θα κάνω ωστόσο μια διευκρίνιση που πολλοί δεν ξέρουν. Αυτούς που λέμε ψυχαναγκαστικούς (σε συντομία ocd) τους συνδέουμε με τη διαταραχή με τα συμπτώματα που περιγράψαμε παραπάνω η οποία ανήκει στις διαταραχές Άγχους. Υπάρχει όμως και μία άλλη κατηγορία με παρόμοιο τίτλο: είναι όσοι έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας. Ως τίτλοι μοιάζουν όμως διαφέρουν. Για να τους ξεχωρίσουμε τους ορίζουμε ως απλά “ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες” και είναι κάτι διαφορετικό από τους “ψυχαναγκαστικούς”.
Περιγράψτε μου τη διαφορά που έχουν τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας.
Είναι σαν κάπως την αρχικά ψυχαναγκαστική συμπεριφορά να την έχουν “απορροφήσει” μέσα τους, στην προσωπικότητά τους και για να αντιμετωπίσουν αυτή την απορρόφηση έγιναν τελειομανείς.
Ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες είναι αυτοί που κυνηγάνε το τέλειο, που σχεδιάζουν διαρκώς, προγραμματίζονται υπερβολικά, που τα θέλουν όλα οργανωμένα και που ταράζονται ιδιαίτερα όταν αυτά δεν προκύπτουν στα πράγματα που τους αφορούν, ακριβώς όπως τα έχουν προγραμματίσει. Όταν λέμε τελειοθήρες εννοούμε ότι έχουν μία μόνιμη συνήθεια για τάξη, για οργάνωση, για τελειότητα, να έχουν τα πάντα ταξινομημένα, δεν είναι ευέλικτοι σε αλλαγές, ασχολούνται διαρκώς και επιμένουν σε κανόνες, στο σωστό, στο “τυπικό”, στο “τέλειο”.
Εντάξει, δεν το βρίσκω και τόσο κακό να είναι απόλυτα οργανωμένος κάποιος… Υπάρχει πρόβλημα σχετικά με αυτό;
Ναι, υπάρχει πρόβλημα, διότι δεν μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά το αναπάντεχο, το απρόσμενο στη ζωή τους. Και τέτοια προκύπτουν συχνά. Οι ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες έχουν σταθερά δυσλειτουργικά στοιχεία μέσα τους, στον χαρακτήρα τους και είναι αυτά ακριβώς που τους εμποδίζουν να είναι ευτυχισμένοι.
Χρειάζονται επίσης να απασχολούνται και πάρα πολύ, σχεδόν εξωφρενικά, με την υγεία τους, ακόμα κι αν δεν έχουν “κάτι” βιολογικό και διαρκώς “το ψάχνουν”.
Ειδικά αυτό το τελευταίο στοιχείο τούς φέρνει σε μεγάλη αναστάτωση λόγω του κορονοϊού και το αποτέλεσμα είναι ότι και αυτή η κατηγορία ιδεοψυχαναγκαστικών, παρότι πολύ διαφορετική αλλά με παρόμοιο όνομα, έχει επίσης δύσκολο καιρό μπροστά της με την κοινωνική κατάσταση που επικρατεί.
Θα πω μόνο ότι ως διαταραχή προσωπικότητας, τα θέματά τους είναι χαρακτηρολογικά, δηλαδή για να βοηθηθούν χρειάζεται ειδικός. Δεν μπορούν από μόνοι τους με λίγη προσοχή και τηρώντας λίγες συμβουλές να βελτιώσουν τη ζωή τους. Το να γνωρίζεις όμως τη διαφορά ανάμεσα στο ένα και στο άλλο σε κάθε περίπτωση βοηθάει.
Ο Γιώργος Παπαγεωργίου είναι διευθυντής & επόπτης επιστημονικού προσωπικού στη Ψυχική Φροντίδα. Έχει σπουδάσει Ψυχολογία στην Αγγλία και έχει κάνει μεταπτυχιακή εκπαίδευση στην Ψυχολογία της Υγείας. Παρότι έχει λάβει αρχικά Συστημική εκπαίδευση, πλέον τον ελκύει η προσέγγιση Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (Relational Psychoanalysis). Έχει μεγάλη εμπειρία στην παρακολούθηση και παροχή συμβουλών σε θεραπευόμενους με κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, χαρακτηρολογικές δυσλειτουργίες. Έχει συνιδρύσει την εταιρεία “Ψυχική Φροντίδα ΙΚΕ” (www.psychikifrontida.gr) και μεταξύ άλλων συμβουλεύει με εποπτικό ρόλο τούς επιστημονικούς συνεργάτες της “Ψυχικής Φροντίδας”. Η πλούσια εμπειρία του τον οδήγησε στη δημιουργία της πρώτης οργανωμένης μονάδας παροχής ψυχικής φροντίδας κατ’ οίκον στην Ελλάδα. Είναι μέλος των Group Analytic Society International και International Association for Relational Psychoanalysis & Psychotherapy (IARPP) – ΗΠΑ.
Διάβασε ακόμα:
30 Ερωτήσεις Στον Γιώργο Παπαγεωργίου Για Την Οριακή Διαταραχή
10+1 ερωτήσεις στον Γιώργο Παπαγεωργίου για τη συναισθηματική κακοποίηση