Δε βρίσκεις (πάλι) τα κλειδιά σου, ξέχασες τον κωδικό σου στο facebook; Δυσκολεύεσαι να θυμηθείς τι έφαγες χθες; Κι αυτόματα ανησυχείς, επειδή σου έρχεται στον νου σου η γιαγιά, ο παππούς ή ο ηλικιωμένος θείος και η άνοιά τους; Άραγε τα παραπάνω συμπτώματα αποτελούν καμπανάκι για την εκδήλωση μιας μελλοντικής άνοιας; Κι αν ανήκεις στην ομάδα υψηλού κινδύνου, υπάρχουν τρόποι πρόληψης; Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρας Άνοιας, στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Ψυχίατρος και Επιστημονικά υπεύθυνος του Οργανισμού Φροντίδας Ηλικιωμένων “ο Νέστωρ”, Αντώνης Μούγιας, απαντά στις πιο πιθανές ερωτήσεις μας για την άνοια.
Η άνοια είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας; Είναι πιο συχνή πλέον;
Η άνοια είναι ένα σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών. Ο ασθενής με άνοια παρουσιάζει προβλήματα στη μνήμη, την προσοχή, τη συγκέντρωση, την ομιλία και τη σκέψη, με αποτέλεσμα να προκαλούνται ποικίλες δυσκολίες στην καθημερινή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή του.
Η άνοια είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος. Από την άλλη πλευρά, πράγματι τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό συμβαίνει λόγω της αύξησης του μέσου όρου ζωής και της συχνότερης διάγνωσης της νόσου.
Η νόσος του Alzheimer παρουσιάζεται μόνο σε ηλικιωμένους;
Όχι! Η νόσος του Alzheimer μπορεί να εμφανιστεί και σε νεότερους ανθρώπους, αλλά πολύ πιο σπάνια. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαμε τον όρο γεροντική άνοια, ο οποίος σήμερα έχει εγκαταλειφθεί. Η ηλικία, ωστόσο, αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα εκδήλωσης της άνοιας. Από την ηλικία των 65 ετών, ο επιπολασμός της άνοιας διπλασιάζεται ανά πενταετία, για να φτάσουμε στους ηλικιωμένους άνω των 85 ετών, οι οποίοι πάσχουν από άνοια σε ποσοστό που πλησιάζει το 40%.
Άνοια και η νόσος του Alzheimer είναι το ίδιο πράγμα;
Η άνοια είναι ένα κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από απώλεια μνήμης, έκπτωση άλλων ανώτερων εγκεφαλικών λειτουργιών και προκαλεί έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου. Η νόσος του Alzheimer είναι η συχνότερη αιτία άνοιας και ευθύνεται για τις μισές περίπου περιπτώσεις ανοιών. Για το υπόλοιπο 50% ευθύνονται περισσότερες από 100 διαφορετικές νόσοι, μεταξύ αυτών, κάποιο σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο ή η νόσος του Parkinson.
Η μητέρα μου έχει άνοια. Θα το πάθω κι εγώ;
Η ύπαρξη ενός συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρας, μητέρα, αδερφός ή αδερφή) με άνοια στην οικογένεια αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας περίπου 4 φορές. Ανάλογη είναι η επίδραση της κληρονομικότητας στο έμφραγμα και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να υπάρχει μεγάλη ανησυχία.
Ξεχνάω ονόματα, χάνω τα κλειδιά μου, μήπως έχω άνοια;
Όλοι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα σε στιγμές ύπαρξης άγχους, θλίψης ή πολλών υποχρεώσεων, μπορεί να παρουσιάζουν προβλήματα μνήμης. Τα προβλήματα αυτά δεν αφορούν όμως σημαντικά γεγονότα. Στην άνοια ο ασθενής αδυνατεί να θυμηθεί πρόσφατα γεγονότα. Σαν αποτέλεσμα κάνει λάθη, επαναλαμβάνει τα ίδια πράγματα ξανά και ξανά, χάνει πράγματα και δεν μπορεί να τα βρει, αναστατώνεται και κατηγορεί άλλους ότι του τα πήραν και δυσκολεύεται στην καθημερινότητά του.
Τι μπορώ να κάνω για να μην πάθω άνοια;
Δεν υπάρχουν φάρμακα τα οποία να προλαμβάνουν την άνοια. Έχει αποδειχτεί, όμως, πως οι καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης άνοιας. Για αυτό τον λόγο, η υιοθέτηση ενός υγιεινούς τρόπου ζωής, με αποφυγή του καπνίσματος, εφαρμογή τακτικής άσκησης, έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και του σακχάρου, μειώνει την πιθανότητα να πάθει κανείς άνοια. Επίσης, η μεσογειακή διατροφή δρα προστατευτικά. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, αν μειωθούν κατά 10-20% οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου της άνοιας, θα μειωθεί μέχρι το 2050 ο επιπολασμός της νόσου κατά 8-15%.
Η κατάθλιψη συνδέεται με την άνοια;
Ναι, πράγματι υπάρχει σύνδεση της κατάθλιψης με την άνοια. Έχει παρατηρηθεί ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να αποτελούν πρώιμα συμπτώματα άνοιας ή Αλτσχάιμερ. Μπορεί, επίσης, ο ασθενής με διαγνωσμένη άνοια ή Αλτσχάιμερ να εκδηλώσει ταυτόχρονα ή κάποια στιγμή και κατάθλιψη.
Υπάρχει θεραπεία;
Υπάρχουν σήμερα φάρμακα, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων της νόσου. Αν και δεν μπορούν να σταματήσουν την πορεία της νόσου, μπορούν να βελτιώσουν τη συγκέντρωση και τη μνήμη για διάστημα έως και 2 έτη. Τα φάρμακα αυτά αποτελούν φάρμακα εκλογής, πρέπει να λαμβάνονται το νωρίτερο δυνατό και βοηθούν, εκτός από τη μνήμη, και στην καταπολέμηση των προβλημάτων συμπεριφοράς στο πλαίσιο της άνοιας. Εκτός από τα φάρμακα, μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις εφαρμόζονται με καλά αποτελέσματα και βελτίωση στην καθημερινότητα των ασθενών και των συγγενών τους.
Αν μειωθούν κατά 10-20% οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου της άνοιας, θα μειωθεί μέχρι το 2050 ο επιπολασμός της νόσου κατά 8-15%.
Ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Αντώνης Μούγιας, είναι εξειδικευμένος στη διάγνωση της άνοιας και στα προβλήματα της μνήμης. Είναι Επιστημονικά Υπεύθυνος του κέντρου Alzheimer της Ψυχογηριατρικής Εταιρείας «Ο Νέστωρ», Επιστημονικά Υπεύθυνος του 1ου Οικοτροφείου της ίδιας εταιρείας, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας και Διδάκτωρ του πανεπιστημίου των Ιωαννίνων στην Ψυχιατρική.
Ως Επιστημονικά Υπεύθυνος της Ψυχογηριατρικής Εταιρείας “Ο Νέστωρ” έχει αναπτύξει και είναι υπεύθυνος για δεκάδες παρεμβάσεις που απευθύνονται σε ασθενείς με άνοια και τους φροντιστές τους. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν ως στόχο την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου του Alzheimer, την απασχόληση των ασθενών με άνοια, την εκπαίδευση των φροντιστών – συγγενών των ασθενών και τη μείωση της επιβάρυνσης που προκαλεί η άνοια σε όσους φροντίζουν. Διευθύνει την Κλινική Βραχείας Νοσηλείας του Νέστωρ, η οποία διαθέτει 10 κλίνες και είναι υπεύθυνος του προγράμματος εκπαίδευσης της ίδιας εταιρείας. Επιπλέον, ο Αντώνης Μούγιας έχει παρακολουθήσει ένα διετές ψυχοεκπαιδευτικό πρόγραμμα στο ΕΠΙΨΥ και εκπαιδεύεται πάνω στη Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία.
Στο επιστημονικό κομμάτι έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε διεθνή περιοδικά, σε ελληνικά συνέδρια και έχει συνεισφέρει στη συγγραφή βιβλίων και κατευθυντήριων οδηγιών. Σημαντική είναι και η δραστηριότητά του στο κοινωνικό πεδίο. Πραγματοποιεί ως Επιστημονικά Υπεύθυνος του Νέστωρ, αλλά και ως Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, ομιλίες στην κοινότητα, ημερίδες και εκπαιδευτικά προγράμματα.