Γονείς που δίνουν μεγάλη αξία στους βαθμούς του παιδιού τους. Που ανησυχούν υπερβολικά για τα ρούχα που φορούν τα παιδιά τους και την εικόνα τους γενικότερα. Που μια νίκη στο τένις και ένα μετάλλιο στο κολυμβητήριο είναι εξέχουσας σημασίας ενώ μια ήττα ή μια μονάδα λιγότερη στο τεστ ισοδυναμούν με καταστροφή. Ή γονείς που είναι απλά απορροφημένοι με τον εαυτό τους, με τα προσωπικά τους επιτεύγματα και την αυτοαξία τους, γιατί πολύ απλά ο κόσμος όλος περιστρέφεται γύρω από το εγώ τους. Κανείς γονιός δεν είναι τέλειος θα μου πεις. Όμως αν όλα αυτά σου θυμίζουν κάτι, είτε μέσα από το γονικό σου ρόλο είτε μέσα από τη σχέση με τους δικούς σου γονείς (υπήρξες κι εσύ κάποτε παιδί, θυμάσαι;), τότε σίγουρα πρέπει να διαβάσεις όσα έχει να μας πει η συγγραφέας και καθηγήτρια ψυχολογίας Φωτεινή Τσαλίκογλου για τους νάρκισσους γονείς. Όχι μόνο γιατί πιθανόν ν’ αναγνωρίσεις τον εαυτό σου ή τον γονιό σου, αλλά κυρίως γιατί υπάρχουν περιθώρια για επανορθωτικές κινήσεις που θα σε βοηθήσουν να σπάσεις ένα ύπουλο φαύλο κύκλο.

Πότε υποψιαζόμαστε ότι είναι νάρκισσος ένας γονιός; Ποια μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά του;

Ο νάρκισσος γονιός είναι ένας απορροφημένος από τον εαυτό του γονιός. Έχει ανάγκη με έναν έμμονο και πιεστικό τρόπο να τον αγαπάνε, να τον θαυμάζουνε. ‘’Αγάπα με, θαύμασε με’’ τίποτα δεν μπορεί να είναι αρκετό ώστε να καλύψει αυτό το αίτημα. Μια πείνα που δεν χορταίνει. Φαντασιώσεις μεγαλείου κατακλύζουν τον ψυχισμό του. Σε ακραίες περιπτώσεις κινδυνεύει να παγιδευτεί σε μια παθολογική αυτό-αναφορικότητα που δεν του επιτρέπει να αντιληφθεί τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αυταπάτη.

Πώς βλέπει ο νάρκισσος γονιός το παιδί του; Ανταγωνιστικά; Ως προέκταση του εαυτού του ή μέρος της εικόνας του;

Τα παιδιά παύουν να υπάρχουν σαν αυτοτελή πλάσματα. Υπάρχουν για να εξυπηρετούν τις δικές του και μόνον ανάγκες. Έχει μια αδυναμία ενσυναίσθησης. Αδυναμία δηλαδή να κατανοήσει και κυρίως να νιώσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών του. Ωστόσο οι διαβαθμίσεις είναι πολλές. Ο νάρκισσος γονιός περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους εκδοχές. Ο ναρκισσισμός είναι μια εξαιρετικά ευρύχωρή έννοια. Υπάρχουν για παράδειγμα γονείς που μέσα από το ναρκισσισμό εστιάζονται στις ρωγμές και τις αδυναμίες τους, σπρώχνοντας το παιδί σε ένα ρόλο γονιό του γονιού του. Το παιδί παύει να είναι παιδί και αναλαμβάνει ένα ρολό που δεν του ανήκει. Ένα ρόλο, θα το πω, ‘’υδραυλικού’’ που αναλαμβάνει να επιδιορθώσει τα χαλάσματα, τις ελλείψεις του γονιού του. Άλλες πάλι φορές επιδίδεται σε έναν αγώνα διαρκείας για να αποδείξει ότι ‘’είναι και αυτό εκεί’’ ότι υπάρχει. Αναζητά διάφορους τρόπους για να πει στο γονιό του ‘’κοίταξε με, είμαι κι εγώ εδώ, υπάρχω, μην με κάνεις αόρατο είτε με την απουσία είτε με την υπερπαρουσία σου’’. 

Τι περιμένει ο νάρκισσος γονιός από το παιδί του και πόσο επιβαρυντικό μπορεί να είναι αυτό για το παιδί;

Κάποιες φορές περιμένει τα πάντα. Περιμένει αυτό που δεν μπορεί να έχει. Την κάλυψη της έλλειψης, του κενού. Περιμένει το παιδί να του χορτάσει μια πείνα που δεν χορταίνει ποτέ. Το παιδί επιδίδεται σε έναν αγώνα δρόμου, δίχως έπαθλο, δίχως κανόνες, δίχως τέρμα. Σκεφτείτε πόσο άχαρος, οδυνηρός, ενοχοποιητικός και θανατηφόρος μπορεί να είναι ένας τέτοιος τρόπος ζωής.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει με νάρκισσους γονείς και πως συνήθως εξελίσσονται ως ενήλικες;

Η ενοχή είναι μια σκοτεινή παρενέργεια που σαν σκιά συνοδεύει ένα παιδί. «Εγώ φταίω», «Δεν είμαι άξιος αγάπης», «Δεν είμαι και δεν ήμουν ικανός να ανταποκριθώ στις προσδοκίες των γονιών μου». Σε κάθε περίπτωση το μεγάλο στοίχημα για έναν ενήλικα που μεγάλωσε με ένα νάρκισσο γονιό είναι η υπέρβαση ενός ψευδούς εαυτού που συμμορφώνεται με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του αλλού, αγνοώντας τις δίκες του.

Αξίζει, όμως, να έχουμε κατά νου πως δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες. Ευτυχώς, ο ψυχισμός μας είναι πολύπλοκος και ανθεκτικός και επιφυλάσσει εκπλήξεις που διαψεύδουν τις αυστηρές ταξινομητικές προβλέψεις των τεχνολόγων της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Θέλω να πω ότι το μέλλον ενός παιδιού που μεγάλωσε με ένα νάρκισσο γονιό δεν είναι έτσι κι αλλιώς υπονομευμένο, δεν είναι κλειστό. Έχω πει πολλές φορές ότι δεν είμαστε όμηροι του παρελθόντος μας. Το κουβαλάμε, ναι, μας έχει επηρεάσει, ναι, αλλά δεν μας επικαθορίζει ολοκληρωτικά. Δεν είναι ένας βράχος στο λαιμό μας. Ο βράχος μεταμορφώνεται σε πλαστελίνη. Τον ανακατασκευάζουμε, τον πλάθουμε, του αλλάζουμε σχήμα ανάλογα με αυτό που συνεχώς, μέσα από διορθωτικές εμπειρίες, δεν παύουμε να γινόμαστε στο διάβα της ζωής μας.

Ποιος μπορεί να «σώσει» το παιδί από τον νάρκισσο γονιό; Ο γονιός του αντίθετου φύλου; Η συμβουλευτική οικογένειας; Η ψυχοθεραπεία που πιθανόν θα κάνει το παιδί ως ενήλικας;

Όλα αυτά που λέτε ισχύουν. Υπάρχει και η ζωή, τα γεγονότα, οι εκπλήξεις που μας επιφυλάσσει η ζωή, υπάρχουν οι σχέσεις, ο δεσμός, ο έρωτας, υπάρχει ο τρόπος που το παιδί ως παιδί ή ως ενήλικας θα νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του μέσα από τις σχέσεις με τον εαυτό του και τους άλλους. Ευτυχώς το μέλλον ανήκει στην έκπληξη και σε αυτό που –ήδη- δεν- γνωρίζουμε.

Φωτεινή Τσαλίκογλου

Είναι συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης με καθηγητή τον Ζαν Πιαζέ και ειδικεύτηκε στην Κλινική Ψυχολογία. Είναι συγγραφέας επιστημονικών βιβλίων και δοκιμίων. Έχει επιμεληθεί σειρές εκπομπών στη δημόσια τηλεόραση γύρω από θέματα ψυχικής οδύνης και δημιουργικότητας. Τα μυθιστορήματα της μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες και κυκλοφορούν στην Ευρώπη και την Αμερική. Ανάμεσα τους Η κόρη της Ανθής Αλκαίου, Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ, Έρως φαρμακοποιός, Ονειρεύτηκα πως είμαι καλά, Το χάρισμα της Βέρθας, Όλα τα ναι του κόσμου, Το Ευτυχισμένο Νησί, το διαλογικό έργο Μήπως; (με τη Μαργαρίτα Καραπάνου), Δεν μ αγαπάς, μ αγαπάς: Τα παράξενα της μητρικής αγάπης, 8 ώρες και 35 λεπτά (The Secret Sister). Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο της μυθιστόρημα Η Μετακόμιση ενώ είναι υπό έκδοση το δοκίμιο ‘’Μαθήματα θανάτου και ζωής: O Γιάλομ στην Αθήνα’’

Περισσότερα για τους νάρκισσους γονείς μπορείς να μάθεις στο βιβλίο “Υπάρχει χώρος για μένα;” της Karyl McBride, Ph.D το οποίο προλογίζει η Φωτεινή Τσαλίκογλου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πορφύρα.

Διάβασε ακόμα:

12 Πράγματα Που Δεν Πρέπει Να Κάνεις Αν Θες Να Μεγαλώσεις Ένα Ευτυχισμένο Παιδί

5 Φράσεις Που Πρέπει Να Λες Στα Παιδιά Σου Αν Θες Να Γίνουν Καλύτεροι Άνθρωποι 

Author(s)

  • Φλώρα Κασσαβέτη

    Δημοσιογράφος Υγείας και Ευεξίας

    Η Φλώρα Κασσαβέτη είναι δημοσιογράφος υγείας ευεξίας. Υπήρξε Αρχισυντάκτρια στο περιοδικό Forma και περιοδικό Παιδί και Νέοι Γονείς και στα site Τhriveglobal.gr και Bestofyou.gr του Ομίλου Αntenna.