Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:
-Ποια στρατηγική σε ωφελεί περισσότερο.
-Ποιες είναι οι βασικές ιδέες που πρέπει να λάβεις υπόψη σου.
Η πανδημία Covid19 έχει ταρακουνήσει τη συναισθηματική ασφάλεια για πολλούς ανθρώπους κι έχει ενεργοποίησει μια παρατεταμένη εγρήγορση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος τους. Αυτό σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο υπό τις παρούσες συνθήκες οι άνθρωποι να αισθάνονται ήρεμοι και ασφαλείς, επειδή φοβούνται ότι υπάρχει επικείμενος κίνδυνος είτε για την υγεία τους, είτε για τα οικονομικά τους, ως αποτέλεσμα αυτής της πανδημίας. Αυτό δημιουργεί πολλές ανησυχίες ή σκέψεις θυμού, ένταση στο σώμα τους, ψυχοσωματικά συμπτώματα και δυσκολία στην αξιολόγηση αυτής της κρίσης αντικειμενικά και με σαφήνεια.
Όλοι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως εξοπλισμένοι με το αυτόνομο νευρικό σύστημα που έχει ως σκοπό τη διασφάλιση της επιβίωσής τους, όταν υπάρχει κίνδυνος. Καθώς ο άνθρωπος αναπτύσσεται και προσλαμβάνει εξωτερικά ερεθίσματα μέσω των σχέσεων, τα αρχικά αυτόματα αντανακλαστικά επιβίωσης εξελίσσονται σε στρατηγικές, οι οποίες είναι οργανωμένα συστήματα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών. Αυτές οι στρατηγικές αντιμετώπισης διασφαλίζουν την ψυχολογική του επιβίωση, όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες του για ασφάλεια, αγάπη και κατανόση. Ωστόσο, οι ίδιες στρατηγικές που τον βοήθησαν στο παρελθόν να επιβιώσει (για παράδειγμα όταν υπήρχε ένα συναισθηματικά μη ανταποκρινόμενο, ακυρωτικό, τιμωρητικό ή καταχρηστικό περιβάλλον) μπορεί να τον εμποδίζουν να αντιμετωπίσει αυτήν την πανδημία με υπομονή, λογική, ηρεμία και αποδοχή.
Στις επόμενες παραγράφους θα παρουσιάσουμε 4 διαφορετικούς τρόπους για τη διαχείριση στρεσογόνων καταστάσεων, και θα εστιάσουμε στην πανδημία COVID19, αφού αποτελεί μια παγκόσμια κρίση που έχει προκαλέσει πανικό στον πλανήτη μας. Θα δούμε πώς η παράδοση στην απόγνωση (πάγωμα), η επιθετική καταπολέμηση αυτού του προβλήματος (επίθεση), καθώς και o πανικόs και η απώλεια προοπτικής (διαρκής εγρήγορση) μπορεί να είναι μη βοηθητικές και μη προσαρμοστικές στρατηγικές. Η τέταρτη στρατηγική επικεντρώνει στο πώς μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα με ενσυνειδητότητα, ώστε να μειώσει τον συναισθηματικό πόνο και να αυξήσει τις πιθανότητές του να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε αυτήν την κρίση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μερικές φορές οι άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για το ίδιο πρόβλημα ή διαφορετικές στρατηγικές για διαφορετικά προβλήματα.
Τα 4 F: Fight/Flight/Freeze/Face
(Πάλη / Διαρκής εγρήγορση / Πάγωμα / Ενσυνείδητη αντιμετώπιση)
Προσαρμοστικοί και μη προσαρμοστικοί τρόποι για τη διαχείριση των συναισθημάτων μας σε καταστάσεις κρίσης
- Επίθεση / Μάχη
Όπως είναι φυσικό, όταν μας επιτίθενται σωματικά πρέπει να αντισταθούμε, να παλέψουμε και να επιυεθούμε για να σώσουμε τη ζωή μας. Ωστόσο, στην πανδημία του COVID19, η επίθεση δεν βοηθάει καθώς αποστραγγίζει τις δυνάμεις μας και διαταράσσει τη διαύγειά μας. Οι άνθρωποι σε κατάσταση μάχης είναι πιθανό να πιστεύουν ότι αυτή η κατάσταση κρίσης είναι άδικη, ότι κάποιος την έχει προκαλέσει εσκεμμένα, ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις ανάγκες τους, ότι είναι ασήμαντοι για το σύστημα κι ότι οι ηγέτες τους δεν νοιάζονται για τη ζωή και την ευημερία τους.
Τα άτομα που υιοθετουν την επίθεση / μάχη, συχνά στερούνται ασφαλούς βάσης απ’ όπου μπορούν να αξιολογήσουν τον κίνδυνο και να ζητήσουν την κατάλληλη υποστήριξη όταν απαιτείται. Συχνά παρουσιάζουν ζητήματα δυσπιστίας που προέρχονται από παλαιότερη κακομεταχείριση, παραμέληση, ακύρωση ή τραύμα. Ως αποτέλεσμα τέτοιων εμπειριών τείνουν να επαναστατούν ή να είναι καχύποπτοι για την εξουσία, διότι στο παρελθόν μπορεί να είχαν χάσει την πίστη τους ότι κάποιος σε θέση ισχύος ενδιαφερόταν για την ασφάλεια και την ευτυχία τους. Αισθάνονται ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν την πραγματικότητα που τους παρουσιάζεται και τείνουν να είναι υπερβολικά καχύποπτοι, να σκέφτονται αρνητικά και να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας. Ενδέχεται να αντιταχθούν στους κανόνες και τα μέτρα που επιβάλλονται κι έτσι βάζουν τον εαυτό τους και τους άλλους σε κίνδυνο.
Το κύριο συναίσθημα που ενεργοποιείται στην στρατηγική επίθεση είναι ο θυμός, ωστόσο το άγχος και ο φόβος είναι πιθανό να κρύβονται κάτω από αυτόν. Παρόλο που είναι κατανοητό να είμαστε θυμωμένοι για την τρέχουσα κατάσταση, το να είναι κανείς επιθετικός, δύσπιστος και υπερβολικά αρνητικός δεν βοηθά και δεν καθησυχάζει. Aν και το να κατηγορούν τους άλλους τους δίνει μια ψευδή αίσθηση ελέγχου μέσα στους καιρούς αβεβαιότητας που ζούμε, στην πραγματικότητα καλούν το νευρικό τους σύστημα να βρίσκεται σε μια συνεχή υπερβολική εγρήγορση, προκαλώντας περισσότερο θυμό, αναστάτωση και ταραχή στους εαυτούς τους και ίσως άγχος και φόβο στους γύρω τους.
2. Διαρκής εγρήγορση
Η διαρκής ετοιμότητα και εγρήγορση είναι ζωτικής σημασίας όταν o κίνδυνος είναι επικείμενος και πρέπει να δράσουμε γρήγορα για να επιβιώσουμε. Ωστόσο, όταν αυτή η απειλή περνά, πρέπει να αποκαταστήσουμε το νευρικό μας σύστημα και να συνδεθούμε με ασφάλεια με τον εσωτερικo και εξωτερικo χώρο. Εκείνοι που είναι παγιδευμένοι σε αυτόν τον τρόπο αντιμετώπισης μιας κρίσης, αισθάνονται μια διαρκή εξουθένωση και ενεργούν σαν να είναι η ζωή τους υπό συνεχή απειλή.
Οι άνθρωποι που συνειδητά ή υποσυνείδητα επιλέγουν τη διαρκή εγρήγορση τείνουν να έχουν έμφυτη αγχώδη ιδιοσυγκρασία. Εάν ένα άτομο με τέτοιο ψυχολογικό προφίλ μεγάλωσε σε ένα αγχώδες ή τραυματικό περιβάλλον, μπορεί να παρουσιάσει δυσκολίες στη ρύθμιση του άγχους του, αφού δεν πιστεύει είτε ότι είναι ασφαλές, είτε ότι μπορεί να δημιουργήσει το ίδιο συνθήκες ασφάλειας. Ακόμη και οι ουδέτερες καταστάσεις μπορεί να ερμηνευθούν ως δυνητικά επικίνδυνες ενεργοποιώντας τo συμπαθητικό νευρικό σύστημα, που δημιουργεί ένταση στο σώμα και τo προετοιμάζει για απόδραση.
Όσον αφορά στον COVID19, αυτά τα άτομα τείνουν να προβλέπουν ότι ο κόσμος δεν θα επιστρέψει ποτέ στο φυσιολογικό, ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανακάμψουν οικονομικά, ότι μπορεί να πεθάνουν εάν εγκαταλείψουν το σπίτι τους ακόμη και αν δεν εμπλέκονται σε δυνητικά επικίνδυνες συμπεριφορές, ότι θα υπάρξει ακραία κοινωνική αναταραχή μετά από αυτήν την επιδημία, ότι θα ζούμε πάντα σε κατάσταση φόβου και ούτω καθεξής.
Όταν οι άνθρωποι υιοθετούν την εγρήγορση και την απόδραση τείνουν να καταβάλλονται από πανικό, να αισθάνονται χαμένοι και σαστισμένοι. Σκέφτονται ασταμάτητα και το σώμα τους είναι τεταμένο και εξαντλημένο. Συνήθως, oι σκέψεις τους εξαρτώνται από τη διάθεση τους, επομένως κάνουν ανήσυχες και καταστροφικές σκέψεις. Πιστεύουν ότι το να αναλύουν όλα τα πιθανά αρνητικά σενάρια μπορεί να τους βοηθήσει να διαμορφώσουν ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, για να σωθούν όταν καταρρεύσουν τα πάντα. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι το άγχος και ο πανικός τους. Είναι αδύνατο να σκέφτονται καθαρά και να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις όταν όλες οι σκέψεις τους θολώνουν από φόβο και υπάρχουν εσωτερικά συστήματα συναγερμού που κάνουν ολόκληρο το σώμα να δονείται. Το νευρικό τους σύστημα βρίσκεται σε συνεχή υπερφόρτωση. Δεν μπορούν να κοιμηθούν και δεν μπορούν να σκεφτούν με τη λογική, καθώς είναι κουρασμένοι και σε μία συνεχή κατάσταση άγχους. Οι σχέσεις τους, ένας χώρος που δημιουργεί συναισθήματα ασφάλειας, υποφέρουν καθώς οι υπερβολικά ανήσυχοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι συναισθηματικά παρόντες για να συνδεθούν με αυτούς που βρίσκονται κοντά τους.
Όταν βρίσκονται σε λειτουργία απόδρασης, ορισμένα άτομα ενδέχεται να στραφούν στο φαγητό, το κάπνισμα και το ποτό για να ξεφύγουν από τα έντονα συναισθήματά τους. Μια τέτοια απόδραση δεν διαρκεί για πολύ καιρό και στη συνέχεια αισθάνονται χειρότερα. Άλλοι μπορεί να παρακολουθούν συνεχώς τα νέα σε μια προσπάθεια να αξιολογήσουν την απειλή. Αυτό τείνει να δημιουργήσει περαιτέρω πανικό καθώς τείνουν να παρερμηνεύουν τα γεγονότα ή στην πραγματικότητα βομβαρδίζονται από υπερβολικά δραματικές ειδήσεις που προκαλούν φόβο.
3. Πάγωμα
Η απόκριση παγώματος συνδέεται με μούδιασμα και αποσύνδεση. Όταν τα ανθρώπινα όντα δεν μπορούν να προστατευθούν κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα τα ακινητοποιεί και τα αποσπά από την πραγματικότητα, έτσι ώστε να επιβιώσουν από το τραύμα. Στην περίπτωση του COVID19 μπορεί να αποσυρθούν και να απομονωθούν στο σπίτι ή και να αποφύγουν γενικότερα να ενημερωθούν για το τι συμβαίνει στον έξω κόσμο. Μπορεί να πιστεύουν ότι η ζωή τους καταστρέφεται για πάντα, ότι είναι άτυχοι και ότι δεν θα έρθουν καλύτερες μέρες. Μπορεί ακόμη και να αναρωτηθούν ποιο είναι το νόημα της ζωής σε αυτόν τον κόσμο και να προβούν σε επιβλαβείς και εθιστικές συμπεριφορές για να αποκοπούν από αυτό που τους συμβαίνει και να μην νιώθουν. Τείνουν να κλείνονται στον εαυτό τους και αποφεύγουν ευκαιρίες να συνδεθούν με άλλους. Πιστεύουν ότι οποιοδήποτε πρόβλημα είναι ένας χαμένος αγώνας και παραδίδονται στο αποτέλεσμα.
Μια τέτοια παθητική στάση διατηρεί την άποψή τους για τον εαυτό τους ως αδύναμo και ευάλωτo και για τον κόσμο ως επικίνδυνο μέρος. Δεν αναζητούν ευκαιρίες σύνδεσης με τη ζωή ή καταστάσεις που μπορεί να τους βοηθήσουν να έχουν μια αίσθηση χαράς και ευχαρίστησης που μπορεί τελικά να τους βοηθήσει να χτίσουν σταδιακάτη δύναμή τους και την ελπίδα για τη ζωή. Η άποψή τους για τον εαυτό τους ως θύμα δεν τους βοηθά να είναι επινοητικοί και να καλλιεργούν την αυτοπεποίθησή τους και την ανθεκτικότητά τους.
Σε μη επικείμενες απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, η επίμονη αποστασιοποίηση και το μούδιασμα συνδέονται με την κατάθλιψη. Μερικοί άνθρωποι ανταποκρίνονται στις κρίσεις και τις αντιξοότητες της ζωής με τo να παραδοθούν στο πρόβλημα και στην αδυναμία τους να το διαχειριστούν. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να μεγάλωσαν σε ένα συναισθηματικά μη διαθέσιμο ή τιμωρητικό περιβάλλον. Mπορεί να είχαν βιώσει δύσκολες στιγμές χωρίς να είχαν ως στήριγμα ένα πρότυπο που ήταν ανθεκτικό και ελπιδοφόρο. Μεγαλώνοντας, μπορεί να είχαν περιορισμένες ευκαιρίες ή ερεθίσματα για σύνδεση με μια θετική ροή ενέργειας της ζωής. Για αυτούς τους λόγους, μπορεί να έχουν διαμορφώσει μια άποψη της ζωής ως επίπονη.
4. Ενσυνείδητη αντιμετώπιση
Το να αντιμετωπίζουμε την κρίση με συνειδητότητα υποδηλώνει ότι είμαστε παρόντες, ενήμεροι και αμερόληπτοι σε σχέση με αυτό που συμβαίνει. Αυτό προϋποθέτει τη δημιουργία χώρου στο σώμα και το μυαλό μας για να ρέουν και να αποτοξινώνονται τα τοξικά συναισθήματα που σχετίζονται με αυτήν την κρίση. Δεν τροφοδοτούμε τα δύσκολα συναισθήματα με αρνητισμό, αλλά επινοούμε λύσεις στις ανάγκες που μας παρουσιάζουν. Αν και είναι κατανοητά τα συναισθήματα φόβου και θυμού, έχουμε την επιλογή είτε να χτίσουμε το σενάριο αυτής της κρίσης βασισμένο αποκλειστικά στον φόβο και τον θυμό ή να δημιουργήσουμε μια συνδυαστική εμπειρία που θα περιλαμβάνει επίσης την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και τους άλλους, συμπόνια, ευγνωμοσύνη, υπομονή και πίστη στην ανθρωπότητα.
Δεν τροφοδοτούμε τα δύσκολα συναισθήματα με αρνητισμό, αλλά επινοούμε λύσεις στις ανάγκες που μας παρουσιάζουν.
Οι άνθρωποι που επιλέγουν την ενσυνείδητη αντιμετώπιση των κρίσεων τείνουν να έχουν μια αρκετά ασφαλή βάση από την οποία ξεκινούν τη ζωή τους. Παρόλο που στο παρελθόν μπορεί να βιώσαn δυσκολίες, έδειξαν ανθεκτικότητα καθώς πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους χρησιμοποιώντας τους πόρους που είχαν στη διάθεσή τους. Ενώ αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα μιας κατάστασης και τα συναισθήματα που προκαλεί αυτή, είναι σίγουροι ότι μπορούν να τη διαχειριστούν και να επιβιώσουν. Αυτό προϋποθέτει προηγούμενες σχέσεις εμπιστοσύνης και φροντίδας που συνετέλσαν στο να πιστεύουν ότι o κόσμοs είναι γενικότερα ασφαλής και ότι οι ίδιοι είναι ικανοί και ευρηματικοί.
Όσον αφορά στον COVID19, μια απάντηση αντιμετώπισης συνδέεται με το να εκτιμήσουμε και να αποδεχτούμε τη σοβαρότητα αυτής της πανδημίας, ενώ συγχρόνως έχουμε εμπιστοσύνη ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα συνεργάζεται για την επίλυση αυτού του προβλήματος ή τουλάχιστον για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου. Είδαμε ότι στις προηγούμενες στρατηγικές (πάγωμα, συνεχής εγρήγορση κι επίθεση), τα άτομα τείνουν να παρερμηνεύουν και να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
H ενσυνείδητη αντιμετώπιση βασίζεται στην αξιολόγηση της σοβαρότητας της κατάστασης με βάση τα γεγονότα. Αν και μερικές φορές δεν υπάρχουν οριστικά δεδομένα στα αρχικά στάδια μιας κρίσης, βοηθάει όταν υπάρχει πρόθεση να εμπιστευθεί κανείς ότι οι αρμόδιες αρχές που διαχειρίζονται αυτήν την κρίση προσπαθούν όσο μπορούν να προστατεύσουν τους ανθρώπους και να επιλύσουν το πρόβλημα. Αξίζει να θυμηθούμε ότι όσον αφορά τις δημοκρατικές κοινωνίες, οι άνθρωποι που διαχειρίζονται αυτήν την πανδημία εκλέχθηκαν δημοκρατικά κι ότι η πλειοφηψία ψήφισε εκείνους που, κατά την άποψή της, θα ήταν οι πιο ικανοί και πρόθυμοι να φροντίσουν τον λαό. Αυτό δεν σημαίνει ότι κανείς πρέπει να εμπιστεύεται τυφλά αυτούς που διαχειρίζονται αυτήν την πανδημία. Είναι ωστόσο βοηθητικό να ξεκινά κανείς από μία αμερόληπτη θέση, προκειμένου να επεξεργαστεί με κριτική σκέψη, αλλά όχι με επικριτική διάθεση, τα μέτρα που προτείνονται για την επίλυση ή διαχείριση μιας κρίσης.
Ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα, εάν πιστεύουμε ότι υπάρχει ένα σοφό και καλοπροαίρετο σύστημα φροντίδας που έχει την πρόθεση να μας προστατεύσει, αισθανόμαστε πιο ήρεμοι και διατηρούμε την ελπίδα. Αυτή είναι ίσως μία από τις λίγες φορές που οι περισσότερες κυβερνήσεις προσπαθούν να ενεργήσουν ως φορέας φροντίδας που θέλει πρωτίστως να διατηρήσει τους πολίτες τους ζωντανούς. Η ανθρώπινη ζωή φαίνεται να είναι η βασική αξία για τις περισσότερες χώρες. Αυτή η σκέψη μπορεί να μας βοηθήσει να αισθανθούμε ασφαλείς και αισιόδοξοι. Πρέπει ακόμη να έχουμε κατά νου ότι μπορεί το κράτος να μην είναι σε θέση να αντικαταστήσει όλα τα αγαθά ή τους ανθρώπους που μπορεί να έχουμε χάσει λόγω αυτής της κρίσης. Ωστόσο, μπορεί να είναι εκεί για να μας υποστηρίξει να ανακάμψουμε και να αναπτυχθούμε.
H ενσυνείδητη αντιμετώπιση βασίζεται στην αξιολόγηση της σοβαρότητας της κατάστασης με βάση τα γεγονότα.
Κατά την ενσυνείδητη αντιμετώπιση, τα άτομα προσδιορίζουν όλους τους διαθέσιμους για αυτά πόρους και επεξεργάζονται το πώς μπορούν να αναπτύξουν άλλους σχετικούς και αναγκαίους πόρους που θα βοηθήσουν στην ανάκαμψή τους. Προσδιορίζουν τα δυνατά τους σημεία και φαντάζονται τον εαυτό τους να αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση αντί να νιώθουν πως καταρρέουν. Αντί να αναζητούν τα χειρότερα σενάρια, έχουν ένα σχέδιο αντιμετώπισης και επιβίωσης. Θεωρούν την κρίση ως μία παράκαμψη από τον επιλεγμένo τρόπο ζωής τους που ενώ μπορεί να τους βγάλει για λίγο από το δρόμο τους, αυτοί στο τέλος θα βρουν έναν τρόπο να επιστρέψουν στο δικό τους μονοπάτι όντας σοφότεροι και πιο αποφασισμένοι. Μια τέτοια στάση απαιτεί ψυχολογικη ευελιξία και θετική στάση προς τη ζωή, ακόμα και σε περιόδους κρίσης.
Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να γράψει κανείς ένα ολόκληρο εγχειρίδιο για πολλούς διαφορετικούς και εποικοδομητικούς τρόπους που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να αντιμετωπίσουν και να υπερνικήσουν τις δυσκολίες και την κρίση. Το να είναι κανείς ευγνώμων, συμπονετικός, προσεκτικός, ευέλικτος και υπομονετικός είναι βασικές και ζωτικές δεξιότητες. Η φροντίδα, η σύνδεση και η κοινωνική συμβολή είναι μερικές αξίες που σώζουν τη ζωή. Το νόημα και ο σκοπός είναι επίσης κινητήριες δυνάμεις που βοηθούν τους ανθρώπους να συνεχίσουν, όταν τους βρίσκουν οι αντιξοότητες της ζωής. Και τέλος το να αγαπούν και να αγαπιούνται βοηθάει τους ανθρώπους να αισθάνονται ζωντανοί, ασφαλείς και συνδεδεμένοι.
Βασικές ιδέες και συμβουλές αντιμετώπισης μιας κρίσης
• Όλοι οι άνθρωποι προσπαθούν στο μέτρο των δυνατοτήτων τους να επιβιώσουν, όταν απειλείται η ζωή τους ή η ψυχική τους υγεία. Ωστόσο, κάποιοι παλαιότεροι τρόποι αντιμετώπισης συχνά χρειάζονται «αναβάθμιση» με βάση τις νέες εμπειρίες και δεδομένα.
• Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στις κρίσεις απορρέει από την ιδιοσυγκρασία τους και τις εμπειρίες τη ζωής τους.
• Οι άνθρωποι που μεγάλωσαν σε ένα οικογενειακό ή / και κοινωνικό περιβάλλον που τους βοήθησε να βιώσουν τον κόσμο ως ένα ασφαλές μέρος και τον εαυτό τους ως ικανό κι ανθεκτικό είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν τη στρατηγική ενσυνείδητης αντιμετώπισης.
• Το εύρος των συναισθημάτων των ανθρώπων σχετικά με αυτήν την κρίση είναι κατανοητo κι αναμενόμενο. Η απώλεια έρχεται συχνά με την κρίση και προκαλεί πολλά άβολα συναισθήματα.
• Σε περιόδους κρίσης, μια στρατηγική αντιμετώπισης που βασίζεται είτε σε υπερβολική παθητικότητα, είτε σε υπερβολική ενεργοποίηση του νευρικού συστήματός μας είναι κι οι δύο καταστροφικές (fight/flight/freeze).
• Η κριτική σκέψη δεν χρειάζεται να είναι επικριτική ή αρνητική σκέψη, αλλά μια αξιολογητική σκέψη που ξεκινά από μια ανοιχτή στάση.
• Εάν υπάρχουν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία ότι οι φορείς που διαχειρίζονται την κρίση δείχνουν υπευθυνότητα, εξετάστε το ενδεχόμενο να τους δείξετε εμπιστοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο, θα αισθάνεστε πιο ασφαλείς παρά ανήσυχοι ή θυμωμένοι.
• Είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες όταν καλλιεργούμε τη συμπόνια για εκείνους που είναι υπεύθυνοι για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων σχετικά με τη ζωή μας. Έχουν ένα δύσκολο έργο να αναλάβουν και δεν μπορούν να είναι τέλειοι. Χρειάζεται μόνο να είναι αρκετά καλοί και σοβαροί ως προς το έργο που τους ανατέθηκε.
• Για να αντιμετωπίσετε την κρίση εποικοδομητικά, απαιτεί να εξετάσετε την τρέχουσα κρίση ως προσωρινή εκτροπή από την πραγματική πορεία της ζωής σας. Ο τελικός προορισμός μπορεί να επιτευχθεί παρά την όποια παράκαμψη. Αυτό απαιτεί τη διευρεύνηση διαφορετικών τρόπων που θα σας βοηθήσουν να επιστρέψετε στo δρόμο σας, αντί να σπαταλάτε χρόνο ή να εξαντλείτε την ενέργεια σας με σκέψεις και πράξεις ορμόμενες από φόβο η θυμό.
• Η διατήρηση της ανθρώπινης ζωής φαίνεται να είναι η βασική αξία για τις περισσότερες χώρες αυτή τη στιγμή. Αυτό το γεγονός μπορεί να μας βοηθήσει να αισθανθούμε ασφαλείς και ελπιδοφόροι για το μέλλον.