Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:
– Τι κρύβεται πίσω από το συζυγικό σύνδρομο “Πήτερ Παν και Γουέντυ”
– Είναι επιρρεπής στην απιστία ο άνδρας – παιδί;
Τον ερωτεύτηκες! Για την ανεμελιά και το πάθος του. Γιατί σε κάνει να γελάς και να χαλαρώνεις, ακόμα και μετά από μια δύσκολη μέρα. Γιατί έχει μια ανάλαφρη προσέγγιση για τη ζωή, που κυριολεκτικά σε κάνει να νιώθεις να πετάς στο πλευρό του. Και τελικά, τον παντρεύτηκες. Μόνο για να ανακαλύψεις ότι ο αιώνια έφηβος σύντροφός σου δεν είναι και τόσο ιδανικός … ως ενήλικας.
Καιρός να μάθεις περισσότερα για το συζυγικό σύνδρομο «Πήτερ Παν και Γουέντυ» και τη δυναμική του.
Όπως εξηγεί η Αλεξάνδρα Μιχοπούλου, κλινικός ψυχολόγος – σεξολόγος, το σύμπλεγμα Wendy – Peter Pan έχει μελετηθεί από το 1982, όπου κυκλοφόρησε σχετικό άρθρο στο περιοδικό Australian and New Zealand Journal of Psychiatry και έχει απασχολήσει τους ειδικούς από διάφορες κατευθύνσεις. Οι απόψεις συγκλίνουν στην περιγραφή ενός άστατου και νάρκισσου άνδρα και μιας καταθλιπτικής γυναίκας-μαμάς, που είναι το αιώνιο θύμα και υποφέρει σιωπηλά από την ανευθυνότητα του συζύγου της, αλλά στο πλαίσιο μιας συμβιωτικής σχέσης, που και η ίδια επιθυμεί και δε θέλει με τίποτα να χάσει.
Με απλά λόγια στο πλαίσιο μιας τέτοιου είδους σχέσης εκείνη λειτουργεί ως ο υπεύθυνος ενήλικας με όλα τα βάρη των ευθυνών να πέφτουν στους ώμους της, ενώ εκείνος διατηρεί ένα ανάλαφρο αλλά επιπόλαιο προφίλ, που προσδίδει ένα κλίμα φαινομενικής χαράς, αλλά και δημιουργεί σαφέστατα προβλήματα.
Πώς εξηγούνται ψυχολογικά αυτά τα φαινόμενα;
Όπως εξηγεί η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Μιχοπούλου, η θεωρία της συνδιαλλακτικής ανάλυσης περιγράφει την προσωπικότητα του καθενός μας ως το άθροισμα 3 στοιχείων που διαθέτουμε σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Μέσα μας υπάρχουν όλα, αλλά υπερισχύει ο γονέας, ο ενήλικος ή το παιδί. Στην περίπτωση που μια γυναίκα κρύβει έναν υπερτροφικό γονέα μέσα της θα πάρει τον ρόλο της μαμάς, ενώ ο σύζυγός της, στον οποίο υπερισχύει ο ρόλος του παιδιού, θα παραμείνει σε αυτόν. Μια συμπληρωματική κατάσταση καθόλου σπάνια, που περιγράφεται όπως είπαμε σαν συζυγικό σύνδρομο Γουέντυ-Πήτερ Παν.
Είναι άπιστος ο άνδρας Πήτερ Παν;
Το σίγουρο είναι ότι φλερτάρει πολύ, εξηγεί η κυρία Μιχοπούλου. Δεν αποκλείεται, όμως, να είναι και άπιστος. Οι ήρωες του J.M.Barrie στο παραμύθι έρχονται και εμπλουτίζουν το σκηνικό με τις Tinkerbell και Tiger Lily, φιλεναδίτσες του Peter Pan, που με τον ρόλο τους απαλλάσσουν και «προστατεύουν» τη Wendy από τις καταπιεσμένες σεξουαλικές της ορμές κι αυτό τη δένει ακόμη περισσότερο με τον άνδρα-παιδί που φοβάται την ερωτική εγγύτητα και μετά από κάθε περιπέτεια τρέχει πίσω στη μαμά- σύζυγο, καταλήγει η ειδικός. Όταν απομακρύνεται, για να ζήσει κάποια περιπέτεια με μια γοητευμένη μαζί του νέα φιλεναδίτσα, ο Peter συχνά αντιμετωπίζει έντονο άγχος αποχωρισμού ακόμα και κρίση πανικού και επιστρέφει γρήγορα στη σύντροφο μητέρα του Wendy…
Τι τρέχει με αυτόν τον … άνδρα- παιδί;
Η προσωπικότητα του τύπου Peter Pan αναφέρεται σε κάποιους, που δε θέλουν να μπουν στην ενήλικη ζωή, που δεν μπορούν να αναλάβουν ευθύνες υπό τη δικαιολογία της εξέγερσης, της ελευθερίας ή της ανεξαρτησίας. Αν και το φαινόμενο μπορεί να απαντάται και στα δύο φύλα, φαίνεται πιο συχνά στους άντρες. Χαρακτήρας ανώριμος, που αρνείται να μεγαλώσει και αγωνίζεται να παρατείνει τη νεότητά του, ο Peter Pan αρχικά παρουσιάζει μια τρυφερή και καλοπροαίρετη εικόνα, αλλά, αν προχωρήσει στην ηλικία, διαφαίνονται συνήθειες που υποδηλώνουν έλλειψη ευθύνης, αδιαφορία, αμέλεια και υπερβολική εξάρτηση. Ο άνδρας αυτός είναι συνήθως πολύ ανήσυχος για την εμφάνισή του, ειδικά για το σώμα του, είναι φοβικός με την ασθένεια και το γήρας. Τι μπορεί να κρύβεται από πίσω, όμως;
Όπως μας αναλύει η Αλεξάνδρα Μιχοπούλου, οι απόψεις συγκλίνουν προς τη διάγνωση ναρκισσιστικού τύπου προσωπικότητας. Ο ορισμός της περιλαμβάνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: «Μια επιφανειακά ομαλή κοινωνική προσαρμογή, αλλά με σοβαρές στρεβλώσεις στις σχέσεις με τους άλλους, με δυσαρέσκεια και συνάμα μεγαλειώδεις φαντασιώσεις ως προς την αυτοεικόνα, αισθήματα αβεβαιότητας, κατωτερότητας και υπερβολικής εξάρτησης από τον εξωτερικό θαυμασμό, την προσοχή και την αναγνώριση και σχέσεις που εναλλάσσονται μεταξύ των δύο άκρων, της εξιδανίκευσης και της υποτίμησης. Το βασικό πρόβλημα ωστόσο συνίσταται στο ότι στα άτομα αυτά υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στην ικανότητά τους να αγαπούν. Συχνά μάλιστα παρατηρούμε δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων, ενώ το σεξ υποκαθιστά την οικειότητα και η απομάκρυνση λειτουργεί συχνά ως παθητική-επιθετική άμυνα».
Χαρακτήρας ανώριμος, που αρνείται να μεγαλώσει ο Peter Pan αρχικά παρουσιάζει μια τρυφερή και καλοπροαίρετη εικόνα, αλλά, αν προχωρήσει στην ηλικία, διαφαίνονται συνήθειες που υποδηλώνουν έλλειψη ευθύνης, αδιαφορία, αμέλεια και υπερβολική εξάρτηση.
Και με τη σύζυγο μαμά τι γίνεται;
Η γυναίκα που παντρεύεται τον τυπικό άνδρα παιδί, την οποία χαρακτηριστικά αναφέρουμε ως Wendy, από την άλλη πλευρά, παρουσιάζεται κλινικά με εικόνα κατάθλιψης που η ίδια δικαιολογεί και συσχετίζει με το γάμο της με τον Peter που είναι «άπιστος σύζυγος», «ανεύθυνος πατέρας» και «αρνείται να μεγαλώσει». Σύμφωνα με την Carolyn Quadrio, που περιέγραψε λεπτομερώς τη δυναμική του ζεύγους, : «η επαγγελματική της κατάρτιση είναι συχνά αυτή της νοσοκόμας ή της κοινωνικής λειτουργού, αντανακλώντας τον ιδιαίτερα ανεπτυγμένο ρόλο της στη φροντιστική σχέση. Είναι κάποια που οι ανάγκες της ικανοποιούνται όταν ασχολείται με τις ανάγκες των άλλων», ενώ είναι στο βάθος ανασφαλής.
Με αμφιθυμική σχέση δεσμού, ένα τέτοιο άτομο αμφισβητεί την αξία του και ζει με το φόβο της εγκατάλειψης. Βάζει σε δεύτερη μοίρα τις δικές του ανάγκες και προσαρμόζεται πλήρως στις ανάγκες και στις επιθυμίες των άλλων, ελπίζοντας πως έτσι θα κερδίσει την αποδοχή και την αγάπη και θα κρατήσει τη σχέση. Βεβαίως πρόκειται για έναν καλά αμοιβόμενο τρόπο ελέγχου των άλλων και έναν εξαιρετικό περισπασμό. Η τέλεια μέθοδος να ξεχνάς τον εαυτό σου και να γίνεσαι σημαντικό πρόσωπο για το περιβάλλον σου, εξηγεί η ειδικός.
Παρά τα τόσα παράπονα, παρά τις επαναλαμβανόμενες απιστίες του και την ελάχιστη συμμετοχή του Peter στη ζωή και συντήρηση της οικογένειας, η Wendy τρέμει στην ιδέα να τον χάσει και αποφεύγει την άμεση αντιπαράθεση μαζί του από φόβο ότι αυτό θα τον κάνει να φύγει μακριά. Παραμένει για εκείνη το καλό και αθώο μεγάλο παιδί, που παρασύρεται και τον εκμεταλλεύονται οι τρίτοι. Στην πραγματικότητα, η συνεχιζόμενη ταλαιπωρία της και η αντισταθμιστική υπεραπασχόλησή της με την οικογένεια (και τα παιδιά που συνήθως αποκτά το ζευγάρι) είναι αποτελεσματικά μέτρα για τη δική της ισορροπία και εκείνη του ζευγαριού. Είναι πεπεισμένη ότι πρέπει να προσκολληθεί σε αυτόν τον γάμο/σχέση και ότι δε θα μπορούσε να βρει έναν άλλο άνδρα τόσο συναρπαστικό. Η αλήθεια είναι ότι φοβάται να εγκαταλείψει τον ρόλο της «καλής μανούλας που υποφέρει», καθώς αυτό θα την εκθέσει στους «κινδύνους» μιας πραγματικής ενήλικης σεξουαλικής σχέσης. Η ίδια αγωνίζεται να επιβάλλει την ίδια καταστολή στις επιθυμίες και τις ελευθερίες του άλλου με αυτή που η ίδια βιώνει στις δικές της, μέσα από ένα πλήθος από «πρέπει» και από κοινωνικούς κανόνες που αποκλείουν από μια ώριμη ερωτική σχέση.
Μπορεί να αντέξει αυτή η σχέση;
Αυτή η σχέση ζεύγους μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως ασταθής, αλλά αυτό το συμπέρασμα συνιστά μια εντελώς επιφανειακή άποψη, εξηγεί η ειδικός και συνεχίζει. «Υπάρχει μια ισχυρή συμβίωση μεταξύ των δύο και οι συχνές περιπέτειες του Peter Pan βασίζονται σε μια σταθερή προσκόλληση στην Wendy – μητέρα». Η αγανάκτηση της Wendy με τη συμπεριφορά του Peter είναι εξίσου επιφανειακή και υποκρύπτει μια σταθερή εξάρτηση από αυτόν και μια βαθιά απωθημένη και ασυνείδητη επιθυμία της να συνεχίσει εκείνος να «διενεργεί» έξω από το σπίτι, με όλες αυτές τις απαγορευμένες παρορμήσεις, προστατεύοντας την από όλους τους «πειρασμούς» του κόσμου των ενήλικων ερωτικών σχέσεων, καταλήγει η κυρία Μιχοπούλου.
Μιλάμε για συμπληρωματικές προσωπικότητες που, ενώ επιφανειακά δείχνουν αταίριαστες, στο βάθος κολλάνε τέλεια η μία με την άλλη. Και παρότι η ισορροπία του ζεύγους μπορεί να κλονίζεται συχνά, πχ. με τον ερχομό ενός παιδιού, οπότε και οι ευθύνες αυξάνονται, γρήγορα θα επανέλθει, εκτός αν ο ένας μπει (μόνος του) σε διαδικασία αλλαγής με ψυχοθεραπεία. Για τον λόγο αυτό και μετά από πολυετή εμπειρία συνιστώ στους πελάτες και στους συναδέλφους που δεν γνωρίζουν τις τεχνικές θεραπείας ζεύγους, να παραπέμπουν απαραιτήτως αλλού για ατομική ψυχοθεραπεία και το δεύτερο μέλος του ζεύγους (όταν ο ένας κάνει συνεδρίες μαζί τους). Η μόνη λύση είναι να μπορέσει να αναθεωρήσει ο καθένας κάποια πράγματα στη βαθύτερη λειτουργία του, ώστε να εξελιχθούν και οι δύο. Διαφορετικά, σε περίπτωση χωρισμού χωρίς ψυχολογική βοήθεια, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο καθένας από την πλευρά του θα επαναλάβει με μαθηματική ακρίβεια τα ίδια, επειδή υποσυνείδητα ακολουθεί ένα συγκεκριμένο pattern και επιλέγει πάλι κάποιο ή κάποια σύντροφο που κατά την ψυχαναλυτική έκφραση «κολλάει σαν το κομμάτι που λείπει από το παζλ» της ψυχοπαθολογίας του.