Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:

-Σε ποιο βιοτύπο ανήκεις.
-Πόσο σημαντικό είναι να κατανοείς αυτό που σου συμβαίνει.


Ο COVID-19 έχει επηρεάσει πολύ την οικονομία, τον τρόπο που ζούμε και την ψυχική μας υγεία. Η έρευνα για την ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια του COVID-19 έχει εστιάσει περισσότερο στους εργαζομένους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, και για καλό λόγο, αλλά όλοι μας βιώνουμε αυξημένο στρες αυτήν τη στιγμή. Υπάρχουν πιο προφανείς πηγές άγχους στην παρούσα κατάσταση, όπως κάποιο αγαπημένο πρόσωπο να πάσχει από κορονοϊό, η αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων λόγω απώλειας δουλειάς, ή η διαχείριση της κατ’ οίκον εκπαίδευσης των παιδιών σε συνδυασμό με τη δουλειά από το σπίτι, συχνά σε ένα νέο περιβάλλον. Υπάρχουν, επίσης, λιγότερο προφανείς πηγές στρες, όπως η χρήση των πλατφόρμων βιντεοκλήσης, που δυσκολεύουν τη μη-λεκτική επικοινωνία, με αποτέλεσμα να γίνεται η κοινωνική αλληλεπίδραση πιο κουραστική. Όπως υπάρχουν πολλές πηγές στρες, υπάρχουν επίσης πολλοί τρόποι να το επεξεργαστούμε και να αντιδράσουμε σε αυτό. 

Η Dr. Leanne Williams, ιδρύτρια του Stanford Center for Precision Mental Health and Wellness (PMHW), και το εργαστήριό της έχουν εστιάσει στο τι συμβαίνει σε περιπτώσεις υπερβολικού στρες, όπως η παρούσα κατάσταση. Το στρες από μόνο του δεν είναι κακό -και για την ακρίβεια μερικά είδη στρες είναι θετικά, όπως το στρες που σχετίζεται με ένα φιλόδοξο εγχείρημα που είναι σημαντικό για σένα και σε ωθεί να πετύχεις τους στόχους και στη συνέχεια να αποκτήσεις αυτοπεποίθηση στο πεδίο σου. Αλλά όταν το αρνητικό στρες συσσωρεύεται, ίσως δημιουργηθεί ένα “μικρό κύκλωμα” στον εγκέφαλό μας, που ευθύνεται για κάποιες σκέψεις και συναισθήματα που επαναλαμβάνονται σε φαύλο κύκλο. Αυτά τα μικρά κυκλώματα δεν είναι μορφή αδυναμίας ή ελαττώματα της προσωπικότητας -είναι η βιολογία που αλληλεπιδρά με την εμπειρία μας. Και όλοι τα βιώνουν κάποια στιγμή. 

Οπότε, πώς συνδέεται αυτό με την ψυχική μας υγεία; Με στόχο την διαγνωστική τεχνολογία και την εξέταση της ψυχικής υγείας, χρησιμοποιούμε MRI τεχνολογία υψηλής ανάλυσης. Μελετήσαμε αυτά τα μικρά κυκλώματα και εντοπίσαμε 6 διακριτούς τρόπους που ο εγκέφαλος λειτουργεί κυκλικά. Καθένας από αυτούς ευθύνεται για ένα συγκεκριμένο σετ συμπτωμάτων ψυχικής υγείας που ονομάζονται βιοτύποι και μπορεί να αναστατωθεί ή να κολλήσει. Σε καταστάσεις, που έχεις επίμονο αρνητικό στρες που αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να ελέγξεις, όπως στην παρούσα πανδημία, η συνεχής πίεση θα συγκεντρωθεί σε δύο κυκλώματα του εγκεφάλου. Αν δεν μπορείς να βρεις έναν τρόπο να προσαρμοστείς στο στρες, τα κυκλώματα του εγκεφάλου θα εξακολουθήσουν να πιέζονται και σταδιακά θα κολλήσουν. Αυτή η κατάσταση που αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να βρεις διέξοδο ή τρόπο να λύσεις ένα πρόβλημα, είναι ακριβώς αυτό που ονομάζεται κλινική κατάθλιψη ή κλινική διαταραχή άγχους. Σε εκείνες τις καταστάσεις, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να είσαι αποδοτικός ή να διατηρήσεις σχέσεις. 

Συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε την κατάθλιψη ως ένα μονολιθικό πράγμα, αλλά όπως υπάρχουν διαφορετικά είδη καρκίνου, ο καθένας με τα δικά του συμπτώματα και θεραπεία, υπάρχουν διαφορετικά είδη κατάθλιψης. Κατανοώντας αυτούς τους βιοτύπους -που στην ουσία πρόκειται για τους διαφορετικούς τρόπους που το αρνητικό στρες μπορεί να εκφραστεί- μπορούμε να κατανοήσουμε τον εγκέφαλό μας και αυτό είναι το μεγαλύτερο μας προνόμιο. 

Η ψυχική υγεία είναι σαν κάθε πλευρά της υγείας μας και όπως σκεφτόμαστε το φαγητό που ταΐζουμε το σώμα μας, πρέπει να σκεφτόμαστε τι ταΐζουμε τον εγκέφαλό μας. Τι πληροφορίες του δίνουμε, σε τι εστιάζουμε, πώς το εκπαιδεύουμε και πώς αναζητούμε το θετικό στρες που μας βοηθά να χτίσουμε ανθεκτικότητα και να μάθουμε μεθόδους για να διαχειριστούμε το αρνητικό στρες; Πιστεύουμε ότι όσο κατανοείς τις απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις, όσο καλύτερα είσαι εξοπλισμένος να αποτρέψεις κάποια κατάσταση και να ζήσεις την ιδανική ζωή που θες. 

Ένα άτομο μπορεί να ανησυχεί υπερβολικά, να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ή να συνηθίζει να συλλογίζεται μία αρνητική εμπειρία ξανά και ξανά. Αν κάποιος αναγνωρίζει τον εαυτό του σε ένα βιοτύπο, μπορεί να είναι ο τρόπος του να αντιδρά στο αρνητικό στρες και να μην σημαίνει ότι πάσχει από κλινική κατάθλιψη. Αλλά μπορεί να είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου του. Όταν μπορούμε να ονομάζουμε τον αγώνα που δίνουμε, είμαστε πιο κοντά στην αντιμετώπισή του. Σου δίνει δύναμη να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός σου. 

Η ψυχική υγεία είναι σαν κάθε πλευρά της υγείας μας και όπως σκεφτόμαστε το φαγητό που ταΐζουμε το σώμα μας, πρέπει να σκεφτόμαστε τι ταΐζουμε τον εγκέφαλό μας.

Παρακάτω καταγράφονται 6 βιοτύποι, το κύκλωμα του εγκεφάλου που τους προσδιορίζει και μερικές από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που προκαλούνται στον καθένα. Καταγράψαμε πρώτα τους 3 βιοτύπους που θεωρούμε ότι επηρεάζονται περισσότερο αυτήν την περίοδο και συμβουλές κοινής λογικής για να διαχειριστείς τα συμπτώματα που ίσως εμφανιστούν. 

“Ιδεομηρυκασμός”

-Περιλαμβάνει το προεπιλεγμένο κύκλωμα του εγκεφάλου. 

-Τείνει να ανησυχεί επαναλαμβανόμενα και η εσωτερική του φωνή να έχει αρνητικές σκέψεις.

-Επαναλαμβανόμενη αρνητική κρίση του εαυτού μπορεί να προκαλέσει εσωτερική ένταση και να αναστατώσει την κοινωνική και επαγγελματική λειτουργία.

-Συνδέεται με αυξημένη ενεργοποίηση των ανησυχιών που σχετίζονται με την υγεία. Προηγούμενη έρευνα έχει διαπιστώσει ότι τα άτομα που είναι συνεχώς αρνητικά είναι πιο πιθανό να εσωτερικεύσουν, ως δικό τους βίωμα και ανάμνηση, ευρείες ανησυχίες σχετικές με την υγεία που συζητούνται στη δημόσια σφαίρα, κάτι που κατ’ επέκταση μπορεί να τους κάνει πιο ευάλωτους και αγχώδεις. 

Μία συμβουλή κοινής λογικής που προτείνεται από αυτήν την έρευνα είναι ότι όσοι σκέφτονται αρνητικά πρέπει να περιορίσουν την έκθεσή τους στα μέσα, γιατί μπορούν να είναι μια συνεχής πηγή γενικών και ανησυχητικών πληροφοριών χωρίς συγκεκριμένο πλαίσιο, και να εστιάσουν σε συγκεκριμένες και δομημένες πηγές των γεγονότων. Για παράδειγμα, αν νιώθεις ότι απελπίζεσαι από τις ειδήσεις, μπορείς να επιλέξεις ένα αξιόπιστο μέσο για να καταναλώνεις τα νέα μέσα στην ημέρα και να περιορίσεις την ενημέρωσή σου σε αυτό. Μία παρόμοια συμβουλή που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση του τρόπου ζωής είναι να προγραμματίσεις “χρόνο ανησυχίας”, για να αποκτήσεις μια αίσθηση ελέγχου και να μειώσεις την επιρροή των ανησυχιών στις δραστηριότητες που είναι σημαντικές για την καλή ψυχική υγεία, όπως είναι ο ύπνος, η ουσιαστική επικοινωνία με τους άλλους και η άσκηση.

“Αντιμετώπιση του στρες”

-Περιλαμβάνει τα κυκλώματα αρνητικών αντιδράσεων του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται από τις απειλές (αληθινές ή θεωρούμενες) στο περιβάλλον. 

-Υπερβολική προσκόλληση σε αυτές τις απειλές.

-Ενεργοποιεί αυτόματες αντιδράσεις που βάζουν τον εγκέφαλο και το σώμα σε “κατάσταση κινδύνου” και μπορεί να είναι δύσκολο να απενεργοποιηθούν. 

-Αυτές οι αυτόματες αντιδράσεις μπορεί να βιωθούν ως σωματικά συμπτώματα, όπως το τρέμουλο και το ξάφνιασμα. 

-Διαταραχές που συνδέονται με αυξημένη δραστηριότητα των δικτύων απειλής του εγκεφάλου -όπως η αγχώδης κατάθλιψη, το σύνδρομο μετατραυματικού στρες- κινδυνεύουν να χειροτερέψουν από οποιαδήποτε πλευρά του COVID-19 που προκαλεί την αναβίωση του τραύματος. 

-Μία συμβουλή κοινής λογικής, που βασίζεται σε μεγάλο όγκο ερευνών πάνω στη θεραπεία του συνεπειών του τραύματος, είναι βραχυπρόθεσμα η αποφυγή των ερεθισμάτων που το προκαλούν- αυτό μπορεί να είναι τα ΜΜΕ, κάποιοι φίλοι ή συγγενείς που πανικοβάλλονται. Με το πέρασμα του χρόνου, η σταδιακή έκθεση στα απαραίτητα ερεθίσματα μπορεί να δοκιμαστεί κι εκεί η τηλε-ψυχική υγεία θα βοηθούσε. 

-Από την οπτική του πληθυσμού και του εργασιακού χώρου, κάποιες παρεμβάσεις θεωρούνται αντιδράσεις σε άλλες καταστροφές, για παράδειγμα όσα ακολούθησαν το τσουνάμι. Μερικά από αυτά τα ευρήματα σχετίζονται με την επιλογή για άμεση παρέμβαση. Για παράδειγμα, υπάρχουν αποδείξεις ότι οι καθημερινές ενημερώσεις στο γραφείο σχετικά με την κατάσταση στην πραγματικότητα προωθούν, αντί να μειώνουν το άγχος.

Κάποιες εναλλακτικές κοινής λογικής -όπως η εστίαση στις φυσιολογικές ρουτίνες με σκοπό τη δημιουργία σταθερότητας και της αίσθησης του ελέγχου- θα ήταν πιο χρήσιμες, με βάση τις αρχές της λειτουργίας του εγκεφάλου. 

“Απουσία θετικού συναισθήματος”

-Περιλαμβάνει το κύκλωμα θετικών αντιδράσεων του εγκεφάλου, επίσης γνωστό ως το κύκλωμα επιβράβευσης.

-Μερικές φορές αδυνατεί να ευχαριστηθεί με δραστηριότητες που συνήθως φέρνουν χαρά και δίνουν σκοπό. 

-Μπορεί να προσπαθήσει περισσότερο να απαντήσει σε θετικές αλληλεπιδράσεις και να αισθανθεί ότι κάνει κάτι με μισή καρδιά. 

-Πολλές έρευνες δείχνουν ότι, από το εμβρυακό στάδιο, οι άνθρωποι χρειάζονται την κοινωνική αλληλεπίδραση και πολλές πηγές ανθρώπινου feedback για την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους και για να αισθάνονται ότι ευημερούν. 

-Η απουσία θετικού συναισθήματος μπορεί να περιλαμβάνει ένα φαύλο κύκλο: όταν το δίκτυο επιβράβευσης δεν είναι ενεργό, το άτομο μπορεί να αποσυρθεί από την αλληλεπίδραση και να μην ενδιαφέρεται για τις συνηθισμένες του δραστηριότητες ή να μην έχει κίνητρο να ασχοληθεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πηγές των ερεθισμάτων του να είναι περιορισμένες και η απουσία θετικού συναισθήματος να επιδεινώνεται. Στην παρούσα κατάσταση, λόγω του κορονοϊού, είμαστε αναγκαστικά σωματικά μακριά και αυτή η κατάσταση μοιάζει στην απάθεια. Εκτός από τα πιο κοντινά μας πρόσωπα, έχουμε περιορισμένο κανάλι feedback (μέσω τηλεφώνου ή οθόνης). Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό το κανάλι περιορίζεται ακόμα πιο πολύ με τη μείωση των οπτικών πληροφοριών στην οθόνη και των ηχητικών πληροφοριών, όπως η τονικότητα και η συχνότητα που επιτρέπουν τη διαφοροποιημένη επικοινωνία. Μας λείπει η μη-λεκτική επικοινωνία που είναι τόσο σημαντική για την επαφή κι άλλες ζωτικές πηγές ανθρώπινου feedback -αφή, όσφρηση και οι αποχρώσεις της γλώσσας του σώματος.

-Σε αυτήν την κατάσταση θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι η απαθής κατάθλιψη και το άγχος θα επιδεινωθούν και αυτό θα είναι παράγοντας κινδύνου για το άτομο. Η απάθεια είναι επίσης χαρακτηριστικό άλλων διαταραχών που επηρεάζουν το δίκτυο επιβράβευσης του εγκεφάλου, όπως είναι το Parkinson’s και οι ψυχωτικές διαταραχές. 

-Αναμένουμε υγιή άτομα να βιώσουν περιόδους απουσίας θετικού συναισθήματος, εξαιτίας της σωματικής απομόνωσης και των λίγων καναλιών επικοινωνίας. Η αναγνώρισή της είναι πολύ σημαντική για τον εντοπισμό των αλλαγών στον τρόπο ζωής που θα αμβλύνουν τις συνέπειες. 

Μία άλλη συμβουλή κοινής λογικής: η χρησιμοποίηση άλλων πηγών ερεθισμάτων για να εμπλακεί ο εγκέφαλος με το δίκτυο επιβράβευσης είναι ωφέλιμη -η αναζήτηση για ευχάριστες μυρωδιές στο σπίτι, αγαπημένη μουσική, ωραίες εικόνες, τρόποι σύνδεσης που φέρνουν χαρά, αντί για άγχος. 

“Αποφευκτικά αγχώδης”

-Περιλαμβάνει το κύκλωμα υπεροχής του εγκεφάλου. 

-Καταστάσεις που προκαλούν άγχος μπορούν ακολούθως να εκδηλωθούν σωματικά, ως σφίξιμο στο στομάχι, ιδρωμένα χέρια ή τρέμουλο. Αυτές οι σωματικές εκδηλώσεις μπορούν να κάνουν το άτομο να αποφεύγει ακόμα περισσότερο την κατάσταση που του προκαλεί στρες. 

-Ίσως νιώθει την ανάγκη να απομακρύνει τον εαυτό του από στρεσογόνα ερεθίσματα και να αποπροσανατολίσει την προσοχή. 

-Μπορεί να επηρεάσει την ικανοποίηση από τη ζωή. 

Μία συμβουλή κοινής λογικής:Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, μερικοί άνθρωποι ίσως επιλέξουν λιγότερο αγχωτικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως το μήνυμα αντί για το τηλεφώνημα. Αυτήν την περίοδο, τέτοια αποφυγή μπορεί να περιορίσει ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη επαφή. 

“Διάσπαση προσοχής”

-Περιλαμβάνει το κύκλωμα προσοχής του εγκεφάλου. 

-Δυσκολία συγκέντρωσης. 

-Ίσως νιώθει εξαντλημένος από την ανάγκη να αναγκάσει τον εαυτό του να συγκεντρωθεί σε μία δουλειά. 

-Βασικές λειτουργίες στη δουλειά και στο σπίτι ίσως είναι δύσκολο να ολοκληρωθούν. 

-Καθώς τα meetings σε φυσικό χώρο έχουν αντικατασταθεί από τις βιντεοκλήσεις, τα δίκτυα προσοχής δυσκολεύονται ακόμα πιο πολύ, καθώς εξωτερικοί παράγοντες (όπως τα πρόσωπα των άλλων συμμετεχόντων) εμφανίζονται όλα μαζί. 

Μία συμβουλή κοινής λογικής: Χώρισε σε τμήματα τα καθήκοντά σου και κάνε ένα βήμα τη φορά. Αποφάσισε ποιο είναι το ένα πράγματα που θες να πετύχεις την επόμενη ώρα ή μέρα. Γράψτο σε ένα χαρτί. Επέκτεινε τη λίστα μόνο όταν αυτός ο στόχος έχει επιτευχθεί. 

“Έλλειψη διαύγειας”

-Περιλαμβάνει το κύκλωμα διανοητικού ελέγχου του εγκεφάλου.

-Το μυαλό ίσως μοιάζει θολωμένο, αντί για διαυγές. 

-Δυσκολία στην αποφασιστική σκέψη που βασίζεται στη λήψη αποφάσεων και την απομάκρυνση των ανεπιθύμητων σκέψεων και αντιδράσεων. 

-Μπορεί να κάνει τον εκ των προτέρων προγραμματισμό δυσκολότερο. 

-Καθώς πολλά άτομα αντιμετωπίζουν απρόσμενες αλλαγές στα σχέδιά τους, όπως αλλαγές στη δουλειά και τη δομή της οικογένειας, ο προγραμματισμός και η προσαρμογή στην αλλαγή μπορεί να γίνουν ακόμη δυσκολότερα. 

Ένα πλαίσιο κοινής λογικής: Με τις ταχύτατες αλλαγές που βιώνουμε, ο εγκέφαλός μας βιώνει την γρήγορη εκμάθηση και την πλαστικότητα (ένα είδος ξαφνικού εγκεφαλικού μαραθώνα). Πιέζουμε την ικανότητά μας για ευέλικτη σκέψη στο έπακρο. Είναι αναμενόμενο το μυαλό μας να κουραστεί -όπως θα ήταν αν από μέτρια άσκηση, τρέχαμε σε μαραθώνιο. Οπότε, είναι εντάξει να επιτρέψεις στον εαυτό σου να ξεκουραστεί. 

Είναι απίστευτα ικανοποιητικό να μοιραζόμαστε αυτήν την έρευνα με ανθρώπους που μπορεί να επωφεληθούν άμεσα από αυτή, ειδικά σε μία περίοδο που το περισσότερο βάρος βρίσκεται στην ψυχική υγεία των ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. Η κατανόηση αυτών των βιοτύπων θα μας βοηθήσει να προχωρήσουμε την κουβέντα για την ψυχική υγεία από την γνώση στη δράση, γιατί όταν οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν τις προσωπικές ενδείξεις του άγχους τους, μπορούν να αποκτήσουν τη δύναμη να λάβουν ουσιαστική δράση στην καθημερινότητά τους. 

Διάβασε ακόμα:

4 διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων. Εσύ ποια θα επιλέξεις;

Arianna Huffington: «Είναι καιρός να βάλουμε σε προτεραιότητα την ψυχική μας υγεία»

Author(s)

  • Leanne Williams

    Καθηγήτρια Ψυχιατρικής & Συμπεριφορικής Επιστήμης

    Η Leanne Williams είναι Καθηγήτρια Ψυχιατρικής & Συμπεριφορικής Επιστήμης του Stanford University School of Medicine.
  • Laura M. Hack, M.D., Ph.D.

    Μέλος στο Stanford Center for Precision Mental Health and Wellness

    Η Laura M. Hack, M.D., Ph.D είναι μέλος στο Stanford Center for Precision Mental Health and Wellness.
  • C. Lauren Whicker

    Ερευνήτρια στο Stanford Center for Precision Mental Health and Wellness

    Η C. Lauren Whicker είναι ερευνήτρια στο Stanford Center for Precision Mental Health and Wellness.