Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:
-Γιατί οι τελειομανείς έχουν αυξημένες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα.
-Πού οφείλεται η τελειομανία.
Η επιθυμία να βελτιωνόμαστε είναι έμφυτη στην ανθρώπινη φύση και εξαιρετικά χρήσιμη. Γιατί γίνεται, όμως τόσο έντονη, καταδυναστευτική ανάγκη σε κάποιους ανθρώπους; Γιατί πρέπει να είναι τέλειοι για να νιώθουν ότι είναι αποδεκτοί; Και, νιώθουν άραγε ποτέ ευχαριστημένοι, ικανοποιημένοι;
Το βάσανο του να είσαι τέλειος
Η τελειομανία είναι ένα ψυχικό και συμπεριφοριστικό χαρακτηριστικό που ταλαιπωρεί σημαντικό αριθμό ανθρώπων. Στις μοντέρνες κοινωνίες μας, όμως, μπορεί να πάρει αφόρητες διαστάσεις για τον ψυχισμό: η «θρησκεία» της αποδοτικότητας, της ανταγωνιστικότητας, το ξεπέρασμα των προσωπικών ορίων ήταν και παραμένουν πολύ στη μόδα. Η ανάγκη να είναι κάποιος άψογος σε όλα είναι χαρακτηριστικό στοιχείο μιας σύγχρονης κουλτούρας, που ενδυναμώνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη διαφήμιση. Ξεκινάει από το να επιλέξουμε το σούπερ απορρυπαντικό για το πλυντήριο, το πιο γρήγορο δίκτυο, μέχρι να είμαστε οι «καλύτεροι» εργαζόμενοι, γονείς, σύντροφοι. Όχι ουσιαστικά, με βάση τις αναλογίες της σχέσης μας, ο ένας για τον άλλο, αλλά κυρίως για τα βλέμματα των άλλων, που συνήθως δεν μας αφορούν επί της ουσίας.
Η τελειομανία βλάπτει την υγεία
Η τελειομανία αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης στο καναδικό Πανεπιστήμιο του York σε πολλές έρευνες. Τα αποτελέσματα λίγο ως πολύ αναμενόμενα: η ανάγκη να είναι κανείς τέλειος σε ό, τι κάνει, αποδεικνύεται αληθινός και ουσιαστικός κίνδυνος για την υγεία μας. Όπως εξηγούν οι ερευνητές, όταν η τελειομανία γίνεται εμμονική ανάγκη, προκαλείται μόνιμο ή τακτικό οξύ στρες που εξαντλεί τον οργανισμό και βλάπτει τις σχέσεις μας. Η τελειομανία μπορεί να ευθύνεται για καρδιακές ασθένειες, για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, αϋπνίες και άλλα προβλήματα. Τέλος, οι «ορκισμένοι» τελειομανείς έχουν αυξημένο κατά 51% τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι τελειομανείς αρνούνται κατά κανόνα να ζητήσουν βοήθεια, επειδή δεν θέλουν οι άλλοι να νομίζουν ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνοι τους. Όπως, όμως έδειξαν και δείχνουν οι έρευνες-αλλά και όπως το νιώθει και το βιώνει ο καθένας μας-το υποστηρικτικό περιβάλλον και η αλληλοβοήθεια είναι από τους σημαντικούς παράγοντες βελτίωσης της υγείας και επιμήκυνσης του προσδόκιμου ζωής.
Από πού ξεκινούν όλα;
Ως συνήθως, οι ρίζες του προβλήματος ανιχνεύονται στην πρώτη φάση ζωής του παιδιού. Τότε που νιώθει την απόλυτη ανάγκη να γίνει αποδεκτό όπως είναι, να κατανοήσει την πολυπλοκότητα του κόσμου μέσα από το βλέμμα και τις σωματοψυχικές φροντίδες της μητέρας και του πατέρα. Θέλουμε να είμαστε «τέλειοι» για να μας πει «μπράβο» η μαμά κι ο μπαμπάς. Κι ίσως ένα κομμάτι μας πάντα θα το επιθυμεί σιωπηλά, όσο μεγάλοι και ώριμοι κι αν είμαστε. Στον τελειομανή, αυτή η πρώτη δομική αποδοχή του εαυτού και των ικανοτήτων είναι ελλιπής. Στην πορεία, προφανώς γίνεται δυσχερής, ως και αδύνατη, η σύνθεση. Στη σύνδεση δηλαδή του καλού με το κακό κομμάτι του Εγώ, οι μετασχηματισμοί είναι ισχνοί. Δεν αγγίζεται δηλαδή το τραύμα, ούτε τα μελανά σημεία, ώστε να τύχουν επεξεργασίας και να τακτοποιηθούν. Αρνητικά συναισθήματα απωθούνται, δεν τα αποδεχόμαστε ως φυσιολογικό μέρος της ζωής, προτάσσεται μια τέλεια επιθυμητή εικόνα εαυτού και των ικανοτήτων, ώστε να αντισταθμιστεί το έλλειμμα που πληγώνει και δεν έχει μεταβολιστεί σωστά. Έτσι, πχ. η απολύτως φυσιολογική νευρικότητα πριν από μια συνέντευξη εργασίας, το δημιουργικό άγχος πριν από μια παρουσίαση, κλπ, βιώνονται ως ανεπίτρεπτα και καταστροφικά. Ένας τελειομανής σκέφτεται ότι δεν θα πρέπει να τα νιώθει αυτά.
Γιατί είναι φαύλος κύκλος
Παρόλο που στόχος του είναι το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και η επιτυχία, ο τελειομανής δεν παίρνει ουσιαστικά κανένα όφελος από τις επιτυχίες του, όταν έχει. Μόλις επιτευχθεί ένας στόχο, αμέσως ένας άλλος πιο δύσκολος επιβάλλεται. Αποτέλεσμα: ένα μόνιμο αίσθημα ανικανοποίητου, έντονου άγχους και ματαίωσης. Και από την άλλη, ο τρόμος της αποτυχίας απειλεί μονίμως το καθετί που κάνει, χωρίς να μπορεί να τον κατευνάσει ή να τον ξεφορτωθεί. Γιατί όμως σκέφτεται έτσι ο τελειομανής;
Η ανάγκη να είναι κανείς τέλειος σε ό, τι κάνει, αποδεικνύεται αληθινός και ουσιαστικός κίνδυνος για την υγεία μας.
Γιατί στην τελειομανία, μοιάζει να μην γίνεται γόνιμη και προωθητική κατανάλωση, επεξεργασία, τακτοποίηση και κατανομή των επιτυχιών ή των θετικών στιγμών, που μπορούν μετά να μας πάνε παρακάτω και να μας βοηθήσουν να εξελιχθούμε.
Σε επίπεδο σχέσεων πάλι, ο τελειομανής συνεργάτης και η ανάγκη του να τα ελέγχει όλα, συχνά τον κάνουν δύστροπο στις συναναστροφές με τους ανθρώπους γύρω του. Μπορεί με το παραμικρό να τους αμφισβητήσει έντονα, δεν μπορεί να εγκαταστήσει άνετα σχέσεις εμπιστοσύνης, αλλά και ειλικρινούς σεβασμού, ούτε μπορεί να δεχτεί με ανοιχτό μυαλό νέες προτάσεις, που δεν εναρμονίζονται απόλυτα με το «όραμά» του.
Υπάρχει επίσης και το αρνητικό πρόσημο μιας σαδομαζοχιστικής τελειομανίας, που ακινητοποιεί το υποκείμενο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αφού δεν μπορεί να είναι τέλειος, όπως το έχει στο μυαλό του, συχνά προτιμά μια παραλυτική απόσυρση, που συνοδεύεται από μια μόνιμη σχεδόν σύγκριση με τους άλλους και αυτομαστίγωμα. Ο τελειομανής, εξάλλου, πολύ συχνά συγκρίνει τον εαυτό του με τους άλλους. Και καθώς υπάρχει πάντα μέσα του η πεποίθηση ότι κάποιοι άλλοι μοιάζουν πάντα να τα καταφέρνουν καλύτερα σε ό, τι κάνουν ή είναι πιο πετυχημένοι, θεωρεί μάταιο να προσπαθεί να τους ξεπεράσει.
Μπορεί να διορθωθεί η τελειομανία;
Η επιθυμία της τελειότητας γίνεται βασανιστική, επειδή ακριβώς η τελειότητα δεν υπάρχει. Πρόκειται για έναν παιδικό δονκιχωτισμό, που δεν εξυπηρετεί την εύρυθμη πορεία της ζωής μας. Μια ψυχική εργασία, για να μπορέσει κανείς να μάθει να συμπεριφέρεται και να νιώθει «μη τέλειος», προκειμένου να ευχαριστιέται με την ζωή του, είναι απαραίτητη. Ιδίως στις περιπτώσεις που η ζωή του γίνεται μια διαρκής δύσκολη πρόκληση και το υποκείμενο παραμένει δυστυχισμένο, μονίμως ανικανοποίητο.
-Θα βοηθήσει πρώτα απ’ όλα να έρθει σε επαφή με τα αρνητικά συναισθήματα που δεν τολμά να αγγίξει (αφού είναι τέλειος κάποιος δεν υπάρχει λόγος, σωστά;). Επίσης, να αποδέχεται τις αποτυχίες και να μπορεί να μάθει από αυτές. Αντί να βιώνονται ως το τέλος του κόσμου, να μετατρέπονται σε αφορμές διαρκούς βελτίωσης.
-Επίσης να τίθενται λιγότερο μεγαλεπίβολοι στόχοι, ίσως και λιγότεροι αριθμητικά κάθε φορά, ώστε να τα βγάζει πέρα. Να μπορεί να επιβραβεύει κανείς τον εαυτό του για τις μικρές του επιτυχίες, σηκώνοντας τον πήχη σταδιακά, αντί να πέφτει εμμονικά στην λακκούβα της αποδοτικότητας χωρίς όρια, μιας ανέφικτης κατάστασης που πληγώνει. Καλό είναι όλοι μας να αναγνωρίζουμε και να θυμόμαστε πως η ζωή δεν είναι τέλεια. Και μάλλον αυτό είναι που την κάνει τόσο ωραία.