Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:

-Πόσο μπορεί να διαρκέσουν τα ψυχολογικά προβλήματα.
-Ποιοι επηρεάζονται.


Όλοι είμαστε αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά δύσκολη και πιεστική νέα πραγματικότητα. Ο εγκλεισμός, οι μικρές και μεγάλες απώλειες, ο φόβος της ασθένειας και του θανάτου, η παρατεταμένη αβεβαιότητα, μας φέρνουν στα όρια μας – ψυχικά και σωματικά. Οι αντοχές όλων δοκιμάζονται, και αναμφισβήτητα οι ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας θα είναι πολύ πιο σοβαρές για κάποιους συνανθρώπους μας. Υπάρχει, λοιπόν, ανάγκη για ένα εθνικό σχέδιο δράσης για την ψυχική υγεία με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. 

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να εξεταστούν τα διεθνή στοιχεία σχετικά με τον αντίκτυπο προηγούμενων πανδημιών στην ψυχική υγεία του γενικού πληθυσμού, και την τυχόν ύπαρξη ομάδων υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικών προβλημάτων σε τέτοιες περιόδους. Πρόσφατα, λοιπόν, δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας στο γενικό πληθυσμό, με μελέτες από 10 χώρες που είχαν πληγεί από τους SARS, Ebola, H1N1. Τα αποτελέσματα τονίζουν τις σοβαρές συνέπειες της καραντίνας στην ψυχική υγεία, καθώς φαίνεται να σχετίζεται με συμπτώματα μετατραυματικής διαταραχής στρες, σύγχυση, θυμό, ευερεθιστότητα, αϋπνία, κατάθλιψη, συναισθηματική εξάντληση. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνέπειες αυτές ήταν μακροχρόνιες. 

Οι πρώην ασθενείς 

Άλλες έρευνες αναδεικνύουν τις ψυχολογικές δυσκολίες πρώην ασθενών SARS, οι οποίοι στα αρχικά στάδια της ανάρρωσης αντιμετώπισαν προβλήματα άγχους, κατάθλιψης, και μετατραυματικού στρες. Ένα ποσοστό, μάλιστα, συνέχισε να αντιμετωπίζει δυσκολίες ακόμη και μετά από 2,5 χρόνια. Έχει προταθεί πως κάποιοι από τους παράγοντες που συνεισέφεραν στις δυσκολίες αυτές ήταν η τραυματική εμπειρία της νοσηλείας, η αβεβαιότητα της πρόγνωσης καθώς επρόκειτο για έναν νέο ιό, η αδυναμία άμεσης επαφής με συγγενείς και φίλους, ο φόβος μετάδοσης της ασθένειας, καθώς και οι επακόλουθες οικονομικές καθ εργασιακές δυσκολίες. 

Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό

Άλλη μία ομάδα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων είναι το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Μελέτες για τις ψυχολογικές επιδράσεις μολυσματικών ασθενειών, όπως ο SARS, έδειξαν ότι ένα ποσοστό του προσωπικού υπηρεσιών υγείας εμφάνισε συμπτώματα μετατραυματικού στρες, έντονο άγχος ή κατάθλιψη. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε μια αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ. Κάποιοι από τους παράγοντες που σχετίζονταν με τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας ήταν οι εξής: άμεση επαφή με ασθενείς SARS σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου, αδυναμία πρόσβασης σε προστατευτικό εξοπλισμό, παραμονή σε καραντίνα, ανεπαρκής ψυχολογική υποστήριξη στο εργασιακό περιβάλλον, αίσθηση αποξένωσης και έλλειψη ενός υποστηρικτικού δικτύου φίλων και οικογένειας. 

Παιδιά και γονείς

Όσον αφορά τα παιδιά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η καραντίνα και η απομόνωση μπορεί να αποτελέσουν δυνητικά τραυματικά γεγονότα για εκείνα και τους γονείς τους, οδηγώντας σε αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης μετατραυματικής διαταραχής στρες. Ταυτόχρονα, έχει τονιστεί ο αυξημένος κίνδυνος για κακοποίηση ή παραμέληση παιδιών αυτήν την περίοδο, καθώς είναι σε ευάλωτη θέση όχι μόνο λόγω του εγκλεισμού, αλλά και της έλλειψης επαφής με άλλους έμπιστους ενηλίκους στο σχολείο ή σε εξωσχολικές δραστηριότητες. 

Η ανάγκη για εθνικό σχέδιο δράσης

Επομένως, όλα τα ερευνητικά στοιχεία συγκλίνουν στο ότι η παρούσα κρίση μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιδράσεις στη συναισθηματική υγεία κάποιων ανθρώπων. Στην Ελλάδα έχουν γίνει έως τώρα σημαντικά βήματα με τη λειτουργία γραμμών βοήθειας και ψυχολογικής υποστήριξης για ενηλίκους, γονείς, παιδιά, και άλλες ευάλωτες ομάδες. Συνεχίζει, όμως, να υπάρχει ανάγκη για ένα εθνικό σχέδιο δράσης με στόχο τον περιορισμό των όποιων μακροχρόνιων συνεπειών σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Όπως σε κάθε σύνθετο εγχείρημα, η συνεργασία διαφορετικών φορέων θα είναι αναμφισβήτητα πολύτιμη για τη δημιουργία και υλοποίηση καινοτόμων ιδεών. Ακολουθούν κάποιες προτάσεις που βασίζονται στη βιβλιογραφία, αλλά είναι όσο το δυνατόν προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα. 

  • Επίσημη διοργάνωση κύκλου συζητήσεων με ειδικούς ψυχικής υγείας για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού. 
  • Προσπάθεια διαγνωστικής αξιολόγησης πιθανόν ψυχολογικών δυσκολιών σε ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. πρώην ασθενείς COVID-19, ιατρονοσηλευτικό προσωπικό) μέσω της χορήγησης αξιόπιστων ερωτηματολογίων, και ανάλογη παραπομπή σε ειδικούς αν χρειαστεί.
  • Εκπαίδευση του προσωπικού υπηρεσιών υγείας που θα συνεχίσει να παρακολουθεί την πορεία της υγείας πρώην ασθενών COVID-19 στις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας, με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό πιθανόν μακροχρόνιων συνεπειών. 
  • Ενθάρρυνση της δημιουργίας (διαδικτυακών) ομάδων αλληλοϋποστήριξης πρώην ασθενών και άλλων ευάλωτων ομάδων, αντλώντας από τη γνώση και την εμπειρία άλλων παρόμοιων ομάδων.
  • Ενίσχυση των φροντιστών και άλλων επαγγελματιών που στηρίζουν ηλικιωμένους και ευπαθείς ομάδες μέσα από προγράμματα όπως “Βοήθεια στο σπίτι”, ώστε να συνεχιστεί η αποτελεσματική παροχή βοήθειας στους ανθρώπους αυτούς που ενδέχεται να νιώθουν έντονη μοναξιά και άγχος.
  • Δημιουργία ενός διαδικτυακού ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος που απευθύνεται στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, με στόχο την προληπτική ενημέρωσή τους για τις πιθανές ψυχολογικές επιπτώσεις, τους παράγοντες που φαίνεται να είναι προστατευτικοί, και απλές τεχνικές διαχείρισης άγχους.
  • Προσθήκη νέας θεματικής ενότητας για την ψυχική υγεία στα σχολεία, προσαρμοσμένης στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
  • Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις πιθανόν τραυματικές επιπτώσεις της καραντίνας στην ψυχική υγεία των παιδιών
  • Δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας με ψυχοεκπαιδευτικό υλικό για παιδιά κι εφήβους (ενδεικτικές ενότητες: αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων, τεχνικές χαλάρωσης και διαχείρισης άγχους, αυτο-φροντίδα).

Η νέα πραγματικότητα που έχει προκύψει λόγω της πανδημίας έχει φέρει στην επιφάνεια και νέες ανάγκες. Κανείς δεν πρέπει να τις αγνοήσει. 

Διάβασε ακόμα:

Πώς να είστε υπομονετικοί στη μέση αυτής της πανδημίας

Κορονοϊός: Όχι ψέματα στα παιδιά

Author(s)

  • Η Ιωάννα Τσιμοπούλου έχει κάνει προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στην ψυχολογία, και έχει εργαστεί κλινικά με διάφορους πληθυσμούς. Τώρα ολοκληρώνει το διδακτορικό και την ειδικότητά της στην κλινική ψυχολογία στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.