Στα επόμενα 5 λεπτά θα μάθεις:
-Τι είναι το mobbing.
-Ποιος μπορεί να γίνει θύμα mobbing.
Εδώ και ένα χρόνο εργάζεστε σε μία νέα θέση στην εταιρεία σας που είναι κοντά στο αντικείμενο που σπουδάσατε και αγαπάτε. Οι σχέσεις σας με τους συναδέλφους σας είναι μέτριες χωρίς να λείπουν οι καλές στιγμές αλλά και οι περιοδικές διαφωνίες σε θέματα που αφορούν την καθημερινότητα της δουλειάς.
Ο προϊστάμενός σας από την αρχή δεν έχει πάρει με καλό μάτι την μεταφορά σας στο κομμάτι του καθώς δεν ήσασταν δική του επιλογή.
Είστε ένα άτομο που του αρέσει να τα έχει καλά με όλους, ωστόσο όταν διακρίνει μια αδικία ή κάτι το οποίο μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στη ροή της εργασίας δεν διστάζει να το αναφέρει.
Την τελευταία εβδομάδα υπήρξε στο τμήμα σας ένα λάθος το οποίο οδήγησε στην διακοπή μίας σημαντικής συνεργασίας για την εταιρεία σας.
Στην συνάντηση που έγινε με την διοίκηση (χωρίς την δική σας παρουσία) σας πληροφορούν ανεπίσημα, ότι ο προϊστάμενός έριξε την ευθύνη στην απειρία σας ενώ στην πραγματικότητα το λάθος ήταν αποτέλεσμα της απουσίας διαδικασιών ελέγχου και της χρονικής πίεσης για την ολοκλήρωση του έργου.
Εσείς στενοχωρημένη από όλο αυτό που έχει γίνει αναλαμβάνετε μέρος της ευθύνης, ωστόσο, αναδεικνύετε την έλλειψη των παραπάνω διαδικασιών οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν προλάβει το λάθος.
Οι μέρες περνούν χωρίς να υπάρχει ξανά αναφορά στο συγκεκριμένο γεγονός αλλά εσείς εντοπίζετε μία ψυχρότητα στο κλίμα της ομάδας. Ο προϊστάμενός σας έχει γίνει πολύ απότομος και δεν διστάζει να σας προσβάλλει με το παραμικρό. Οι συνάδελφοί σας σιγά σιγά υιοθετούν την στάση αυτή και ξεκινούν και αυτοί να είναι απότομοι μαζί σας και πολλές φορές να σας μιλούν με υποτιμητικά σχόλια.
Μετά από λίγες μέρες μαθαίνετε από έναν φίλο σας από άλλο τμήμα ότι έχουν κυκλοφορήσει κάποιες φήμες για την προσωπική σας κατάσταση οι οποίες πηγάζουν από κάποιες δημοσιεύσεις σας στα Social media. Παρατηρείτε πλέον μια ανοιχτή ψυχρότητα στην ομάδα σας και πολλές φορές όταν πηγαίνετε στο κυλικείο της εταιρείας διακρίνετε ότι κάποιοι σας κοιτάνε και ψιθυρίζουν μεταξύ τους.
Ο προϊστάμενος σας αναθέτει κυρίως διεκπεραιωτικές εργασίες ενώ αναθέτει σε άλλους συναδέλφους σας κάποιες από τις ουσιαστικές εργασίες που κάνατε.
Λίγες μέρες αργότερα ανακαλύπτετε ότι έχει μπει μία αγγελία η οποία ταιριάζει με τα χαρακτηριστικά της θέση σας και ακούγονται φήμες και υπονοούμενα ότι αφορά την αντικατάστασή σας. Η καθημερινότητά σας γίνεται πολύ δύσκολη στη δουλειά λόγω του όλου κλίματος, δεν μπορείτε πλέον να συγκεντρωθείτε και αυτό οδηγεί σε λάθη τα οποία με τη σειρά τους γίνονται αφορμή για μεγαλύτερες και συχνότερες συγκρούσεις με τους συναδέλφους σας, οι οποίοι ανοιχτά πλέον υποτιμούν και αμφισβητούν τις ικανότητές σας και την παρουσία σας στο τμήμα.
Τα προβλήματα περνάνε και στην προσωπική σας ζωή, η υγεία σας αρχίζει να χειροτερεύει και νιώθετε ταχυπαλμίες συχνά μέσα στην ημέρα. Η σχέση σας με τον σύντροφο σας βρίσκεται σε ένταση καθώς παραπονιέται ότι είστε συνεχώς αφηρημένη και κακοδιάθετη.
Όταν ζητάτε κάποιες μέρες άδεια για να ηρεμήσετε, στο γραφείο αντιμετωπίζεστε με καχυποψία και κυκλοφορούν φήμες για την ψυχική σας υγεία οι οποίες λαμβάνουν μεγάλη έκταση σε όλα τα τμήματα της εταιρείας. Ακόμα και άτομα που παλαιότερα σας στήριζαν και κάνατε παρέα πλέον δείχνουν να έχουν πάρει το μέρος αυτών που σας θεωρούν ακατάλληλο για να δουλεύτε εκεί. Ύστερα από λίγες μέρες , δηλώνετε παραίτηση καθώς δεν μπορείτε να διαχειριστείτε την κατάσταση και έχετε καταρρεύσει ψυχικά με όλα αυτά που έχουν συμβεί.
Το παραπάνω σενάριο περιγράφει γεγονότα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν συμβεί στην πραγματικότητα στον καθένα από εμάς. Άντρα ή γυναίκα.
Πότε και πού εμφανίζεται το mobbing πιο συχνά
Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας έχει πέσει θύμα μιας κατάστασης που ονομάζεται ‘ηθική παρενόχληση’ (mobbing στα Αγγλικά, από τη λέξη mob:συμμορία) και που εμφανίζεται συχνά σε συνθήκες όπου υπάρχουν ομάδες ανθρώπων (όπως στην οικογένεια, σε σχολές, σε οργανισμούς) με κυριότερη συχνότητα εμφάνισης στον εργασιακό χώρο.
Σαν έννοια μοιάζει με τον εκφοβισμό (bullying) αλλά η κύρια διαφορά της είναι ότι στο mobbing συνασπίζεται εναντίον του θύματος μια ολόκληρη ομάδα συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του οργανισμού, που με τις διαδικασίες του και την δυναμική του διευκολύνει στην απομάκρυνση του εν λόγω ατόμου, ενώ στον εκφοβισμό μπορεί ναι μεν να υπάρχει μια κατάσταση κακοποίησης (σωματικής ή συναισθηματικής) που συμβαίνει από ένα ή πολλά άτομα ωστόσο δεν υπάρχει απαραίτητα η πρόθεση απομάκρυνσης ή η συμμετοχή του οργανισμού μέσα στο οποίο συμβαίνει αυτή η κατάσταση.
Συνοπτικά ένας από τους ορισμούς της ηθικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο (που θα μπορούσε με κάποιες παραλλαγές να επεκταθεί και σε άλλες δομές ή συνθήκες, π.χ. οικογένεια) είναι ο παρακάτω:
H ηθική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο είναι μία (μη σεξουαλικού τύπου) ομαδική παρενόχληση που έχει σκοπό την απομάκρυνση ενός στοχευόμενου ατόμου από τον οργανισμό ή μία συγκεκριμένη μονάδα του οργανισμού. Η ηθική παρενόχληση περιλαμβάνει δυναμικές και αλληλεπιδράσεις που έχουν να κάνουν με τα άτομα, τις ομάδες αλλά και τον ίδιο τον οργανισμό. Τα αποτελέσματά του περιλαμβάνουν τον εξευτελισμό, την απαξίωση, τη δυσφήμιση, την αποδόμηση της προσωπικότητας του ατόμου, την απώλεια της επαγγελματικής φήμης και πολύ συχνά την απομάκρυνση του ατόμου από τον οργανισμό μέσω της απόλυσης, της παραίτησης ή της εκτεταμένης αναρρωτικής άδειας που αυτό μπορεί να λαμβάνει.
Τα αποτελέσματα στο άτομο που υφίσταται αυτήν την τραυματική εμπειρία έχουν συνήθως αρνητικές συνέπειες στην ψυχική ή τη σωματική του υγεία, στην οικονομική του κατάσταση καθώς και σε άλλους τομείς επαγγελματικής του καριέρας ή της προσωπικής του ζωής.
Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και στη φύση σε διάφορες ομάδες ζώων όπου εκεί συμβαίνει είτε όταν κάποια άλλα ζώα προσπαθούν να ενταχθούν στην ομάδα και στοχοποιούνται από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, τα οποία συμμαχούν για την απομάκρυνσή των πρώτων, είτε όταν υπάρχει ένα αδύναμο μέλος που αποτελεί απειλή για την επιβίωση της ομάδας, είτε όταν έχουν να αντιμετωπίσουν έναν θηρευτή όπου και πάλι ενώνονται προσπαθώντας να εκδιώξουν τον εχθρό.
Πώς ξεκινάει όμως η ηθική παρενόχληση μέσα σε μία ομάδα ή έναν οργανισμό;
Είναι φυσιολογικό σε μία δομή που εμπλέκονται πολλά άτομα να υπάρχουν διαφωνίες και αναπόφευκτα κάποιες συγκρούσεις. Ανάλογα με το βαθμό ψυχολογικής ωριμότητας της ομάδας, και τις ικανότητες διαχείρισης του ηγέτη της, οι διαφωνίες μπορούν να εξελιχθούν είτε σε μία ισχυρή και πιθανώς διαρκή σύγκρουση, είτε να χρησιμοποιηθούν δημιουργικά και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ομάδας και τη βελτιστοποίηση του αναμενόμενου αποτελέσματος.
Αν στη φάση της διαφωνίας, αυτή αρχίσει σταδιακά να κλιμακώνεται χωρίς επιτυχή παρέμβαση του ηγέτη ή της διοίκησης του οργανισμού, τότε αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μία τοξική κατάσταση κατά την οποία μπορεί να στοχοποιηθεί ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων και να καταλήξουν ο αποδιοπομπαίος τράγος για ότι συμβαίνει. Τα άτομα που έχουν πάρει το ρόλο του κατήγορου αρχίζουν να εμπλέκουν και άλλα άτομα που αρχικά ήταν εκτός (π.χ. έναν ανώτερο προϊστάμενο ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας) δημιουργώντας σιγά σιγά μία ‘συμμορία’ η οποία αρχίζει να συνωμοτεί εναντίων των ατόμων που έχουν στοχοποιηθεί.
Τα άτομα του υπόλοιπου οργανισμού αρχίζουν να γίνονται θεατές της κατάστασης και να παίρνουν το μέρος κάποιου.
Σε αυτή τη φάση ξεκινούν τα κουτσομπολιά, οι φήμες, η διάδοση ψευδών πληροφοριών, η αποκάλυψη προσωπικών ή εμπιστευτικών πληροφοριών με κύριο σκοπό την υποτίμηση, τον εξευτελισμό και την αποδόμηση της αξιοπιστίας των εμπλεκόμενων ατόμων.
Ποια η θέση του θύματος
Τα θύματα εμφανίζονται αδύναμα να αντικρούσουν όλα τα παραπάνω και ξεκινάει η απομόνωσή τους μέσω ψυχρότητας και της αγνόησής του από τα άλλα μέλη του οργανισμού. Πολλές φορές μπορεί να μετατεθούν σε μία θέση ‘ψυγείο΄ που να μην έχει σχέση με τις ικανότητές τους και το αντικείμενο τους με σκοπό την ψυχολογική τους εξάντληση.
Στο τέλος τα στοχοποιημένα άτομα παραιτούνται ή διώκονται από τον οργανισμό αφού έχουν υποστεί μεγάλες ψυχικές απώλειες που μπορεί να εκτείνονται εκτός από τον επαγγελματικό χώρο και στην προσωπική τους ζωή.
Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της παραπάνω κατάστασης παίζει και η στάση της διοίκησης του οργανισμού η οποία ανέχεται και ακολουθεί την προαναφερόμενη κλιμάκωση, έχοντας επηρεαστεί από τους ενορχηστρωτές της αρχικής επίθεσης αλλά και από το όλο κλίμα που έχει δημιουργηθεί.
Ποια είναι τα άτομα που συνήθως υφίστανται το mobbing;
Βασικός παράγοντας για να στοχοποιηθεί κάποιος φαίνεται να είναι η διαφορετικότητα από τα άλλα μέλη της ομάδας.
Έτσι θύματα του mobbing μπορεί να γίνουν:
- Άτομα του οργανισμού τα οποία δεν συμμορφώνονται με υπάρχουσες διαδικασίες (προβληματικές ή μη) και τις αμφισβητούν ανοιχτά.
- Άτομα με διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας.
- Άτομα του οργανισμού που αποκαλύπτουν διαφθορά ή ανήθικες πρακτικές.
- Άτομα που η εργασία τους έχει να κάνει με αλλαγές μέσα στον οργανισμό.
- Εξωτερικοί συνεργάτες ή άτομα που δεν ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των εργαζομένων στον οργανισμό (π.χ. συμβασιούχοι, ή υπάλληλοι συνεργαζόμενων εταιρειών).
- Άτομα που διαφέρουν από την καθιερωμένη κουλτούρα του οργανισμού (καταγωγή, φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός).
Από αυτές τις ομάδες είναι σύνηθες να στοχοποιούνται τα άτομα που προκειμένου να αποφύγουν την ενδεχόμενη σύγκρουση επιλέγουν να μην αντιδρούν στα πρώτα στάδια της παρενόχλησης.
Ποιες οι επιπτώσεις
Τα άμεσα αποτελέσματα στο άτομο που υφίσταται την ηθική παρενόχληση μπορεί περιλαμβάνουν:
- Επιρροή στον τρόπο έκφρασής του και την επικοινωνία του (π.χ. το θύμα διακόπτεται συνεχώς, κριτικάρεται, δέχεται βίαιη επικοινωνία με φωνές και χαρακτηρισμούς)
- Επιρροή στις κοινωνικές του επαφές (π.χ. οι συνάδελφοί του ενθαρρύνονται στο να μην μιλάνε στο στοχοποιημένο άτομο)
- Επιρροή στη φήμη του, καθώς κυκλοφορούν ανεπιβεβαίωτες φήμες, προσωπικά του δεδομένα ή διαρρέουν εμπιστευτικές του συνομιλίες και απόψεις που έχει εκφράσει κατά καιρούς για άλλα άτομα.
- Επιρροή στην επαγγελματική του κατάσταση (π.χ. του αναθέτονται ασήμαντες εργασίες που του μειώνουν την αυτοεκτίμησή του)
- Επιρροή στην σωματική του ακεραιότητα (απειλές για σωματική βία, ή ζημιές στα προσωπικά του αντικείμενα).
Σημαντικά είναι και τα έμμεσα αποτελέσματα στην ζωή του θύματος τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την σωματική του και την ψυχολογική του υγεία αλλά και την ευημερία του.
Το άτομο μπορεί να εμφανίσει πονοκεφάλους, αϋπνίες, εξάντληση, προβλήματα με το ανοσοποιητικό του σύστημα και άλλα συμπτώματα παρόμοια με αυτά του χρόνιου στρες.
Η ψυχική του υγεία μπορεί να διαταραχθεί, καθώς το άτομο μπορεί να εμφανίσει κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχή μετατραυματικού στρές (PTSD).
Μπορεί επίσης να νιώσει μοναξιά και να καταφύγει στην περαιτέρω απομόνωσή του. Η απώλεια σημαντικών κοινωνικών σχέσεων που είχαν αναπτυχθεί στο εργασιακό περιβάλλον του είναι επίσης ένα σημαντικό πλήγμα όπως επίσης και η απώλεια της αυτοεκτίμησής του και της εμπιστοσύνης του στους άλλους.
Άλλα προβλήματα που πιθανόν να αντιμετωπίσει περιλαμβάνουν την απώλεια της επαγγελματικής του ταυτότητας, τη δυσκολία του να επανενταχθεί σε εργασιακό χώρο λόγω του φόβου του για παρόμοιες καταστάσεις ή λόγω του πλήγματος που έχει δεχθεί η φήμη του οδηγώντας το έτσι και σε οικονομικές δυσκολίες.
Τα άτομα του προσωπικού του χώρου είναι επίσης πολύ πιθανόν να βιώσουν τις συνέπειες του mobbing που έχει υποστεί ο άνθρωπός τους, καθώς επηρεάζεται αρνητικά ο ρόλος τους σαν σύντροφος και σαν γονέας.
Με ποιον τρόπο μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει το mobbing;
Η ηθική παρενόχληση είναι ένα φαινόμενο με πολύ σύνθετη δυναμική στο οποίο εμπλέκονται πολλά άτομα τα οποία δρουν κάποια συνειδητά και κάποια ασυνείδητα. Επιπρόσθετα στην όλη εξέλιξη της κατάστασης ρόλο παίζει και η ίδια η δυναμική του οργανισμού, ο τρόπος διοίκησης αλλά και τα αντανακλαστικά όσων είναι υπεύθυνοι για το προσωπικό που εμπλέκεται. Αυτό κάνει πολύ δύσκολη την αντιμετώπιση της κατάστασης από το άτομο που την υφίσταται καθώς αν έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό που να έχει ξεφύγει από τα όρια 2-3 ατόμων, εμφανίζεται το φαινόμενο της χιονοστιβάδας κάνοντας την κατάσταση μη αναστρέψιμη τις περισσότερες φορές. Σε αυτήν την περίπτωση η καλύτερη λύση είναι η απόσυρση του ατόμου από το τοξικό περιβάλλον, είτε με προσωρινή άδεια, είτε με μεταφορά του σε κάποιο άλλο τμήμα που δεν θα έχει επηρεαστεί από την πιο πάνω δυναμική, είτε ακόμα και με την παραίτηση.
Ο πιο ασφαλής τρόπος αντιμετώπισης είναι η προφύλαξη της κλιμάκωσης της κατάστασης όταν αυτή βρίσκεται στην αρχή της, είτε με την έκθεση των παράλογων καταστάσεων σε ένα τρίτο άτομο που μπορεί να επέμβει, είτε με τη σύναψη συμμαχιών με ανθρώπους που μπορούν να μας καταλάβουν έτσι ώστε τελικά να μη συμμετέχουν στην ‘συμμορία’ η οποία επιχειρείται να συσταθεί εναντίον μας.
Η αρχική επιλογή του οργανισμού που θα ενταχθούμε εργασιακά είναι επίσης μια σημαντική παράμετρος, καθώς αν οι αξίες και ο τρόπος που λειτουργεί ο οργανισμός είναι αντιδιαμετρικός με τις προσωπικές μας αξίες τότε οι πιθανότητες να πέσουμε θύματα μιας τέτοιας συμπεριφοράς αυξάνουν εκθετικά.
Βοηθός μας στα παραπάνω μπορεί να είναι ένας ειδικός ψυχικής υγείας ο οποίος με τις εξειδικευμένες γνώσεις του και την εμπειρία του μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε όλα αυτά τα δύσκολα συναισθήματα που μπορεί να βιώσουμε κατά τη διάρκεια ή και μετά την ηθική παρενόχληση.
Αντιστοίχως ένας Career ή Life Coach μπορεί να μας ενδυναμώσει στο επαγγελματικό κομμάτι, ώστε να διαχειριστούμε με τον κατάλληλο τρόπο τις όποιες επαγγελματικές αλλαγές προκύψουν είτε από την μετάθεσή μας σε μια άλλη θέση μέσα στον οργανισμό, είτε βοηθώντας μας να θέσουμε τα σωστά βήματα για την μετάβασή μας σε ένα άλλο επαγγελματικό περιβάλλον που θα είναι σε συμφωνία με τις προσωπικές μας αξίες.
Τι είναι σημαντικό να θυμάστε
Συμπερασματικά, η ηθική παρενόχληση είναι ένα φαινόμενο συστηματικής ομαδικής ψυχολογικής κακοποίησης που μπορεί να οδηγήσει στην απομόνωσή μας και την απομάκρυνσής μας από μία ομάδα στην οποία είμαστε μέλη ή στην οποία προσπαθούμε να ενταχθούμε, μέσω της προσβολής της ηθικής υπόστασής μας, της αξιοπρέπειάς και της προσωπικότητάς μας . Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας κατάστασης είναι δυνατόν να επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στην απόδοσή μας, στις σχέσεις μας, στην σωματική και ψυχική μας υγεία και την ευημερία μας.
Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι παρόλο που μπορεί να πέσουμε θύματα, πολύ πιθανόν είναι να γίνουμε και εμείς θύτες συμμετέχοντας έστω και ασυνείδητα σε μία τέτοια διαδικασία εναντίον κάποιου τρίτου.
Η ανάπτυξη της αυτογνωσίας μας, η δημιουργία ενός ισχυρού κύκλου αξιόπιστων ανθρώπων που συναναστρεφόμαστε και μας υποστηρίζουν και η αναζήτηση βοήθειας είναι οι καλύτεροι σύμμαχοί μας στην περίπτωση που αντιληφθούμε ότι βρισκόμαστε σε μία τέτοια κατάσταση έτσι ώστε να βγούμε σοφότεροι, ικανότεροι και ευθυγραμμισμένοι με τις αξίες μας χωρίς εκπτώσεις σε αυτές.
Διάβασε ακόμα:
Πώς να είσαι ηγέτης με ενσυναίσθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας