Η σημασία της μέτριας έντασης άθλησης για την καρδιαγγειακή υγεία, είναι αδιαμφισβήτητη, σύμφωνα με τα ευρήματα πληθώρας μελετών, τόσο σε υγιείς ανθρώπους, όσο και σε ασθενείς με διάφορα καρδιαγγειακά νοσήματα, κατά τη γνωστή ρήση : «η άσκηση είναι φάρμακο»… Επίσης, στις μέρες μας φαίνεται ότι αυξάνεται το ποσοστό των ανθρώπων, ιδιαίτερα των νεαρότερων, οι οποίοι επιδιώκουν να αθλούνται στα πλαίσια υιοθέτησης ενός εν γένει υγιεινότερου τρόπου διαβίωσης. Ωστόσο, ευτυχώς σπάνια, γινόμαστε αποδέκτες τραγικών ειδήσεων που αφορούν στον αιφνίδιο θάνατο κατά τη διάρκεια άθλησης. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος κατά τη διάρκεια της άθλησης, παρότι σπάνιος, αποτελεί ένα τραγικό γεγονός, υπό την έννοια πως αφορά ως επί το πλείστο σε άτομα νεαρής ηλικίας, φαινομενικά «υγιή»…..
Ως αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε αθλητές ορίζεται ο απροσδόκητος θάνατος ο οποίος συμβαίνει κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά την άσκηση, εντός διαστήματος 24 ωρών, και ο οποίος επιβεβαιώνεται με την κατάθεση ενός παρατηρητή ή/και συνέβη σε ένα προηγουμένως υγιές άτομο. [1] Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο, 1 έως 4 (Malhotra A et al. New England J Med) στους 100.000 αθλητές ηλικίας μεταξύ 12 και 35 ετών πεθαίνουν ξαφνικά. Επίσης υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο η συχνότητα εμφάνισης αιφνίδιου καρδιακού θανάτου είναι τρεις φορές συχνότερη σε αθλητές (2,3 ανά 100000 άτομα ανά έτος) συγκριτικά με μη αθλητές (0,9 ανά 100000 άτομα ανά έτος) [1].
Κοινός στόχος τόσο των ιατρικών όσο και των αθλητικών οργανισμών είναι η ασφάλεια των αθλητών, κυρίως όσον αφορά στην καρδιαγγειακή λειτουργία, όλων των ηλικιών και επιπέδων αθλητικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να προληφθούν περιστατικά αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. [2] Οι βασικοί στόχοι του προ-αθλητικού ελέγχου σε αθλητές είναι οι εξής: 1) η αποτροπή του αιφνίδιου θανάτου, 2) η αποτροπή τραυματισμών, καθώς και 3) η πρόληψη παροξύνσεων μιας νόσου κατά τη διάρκεια της άθλησης. [3]
Πού οφείλεται ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλητές
Ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλητές οφείλεται κυρίως σε ένα ευρύ φάσμα καρδιαγγειακών διαταραχών. [3] Ειδικότερα, σε αθλητές ηλικίας άνω των 35 ετών, κυρίως άντρες, η αθηροσκληρωτική στεφανιαία νόσος (στένωση των στεφανιαίων αρτηριών, οι οποίες τροφοδοτούν την καρδιά μας με αίμα), αποτελεί την συχνότερη αιτία αιφνίδιου θανάτου. Σε αθλητές κάτω των 35 ετών το μεγαλύτερο ποσοστό αιφνίδιων θανάτων οφείλεται κυρίως σε γενετική ή συγγενή καρδιακή διαταραχή, με συχνότερη την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, τις συγγενείς ανωμαλίες που αφορούν στις στεφανιαίες αρτηρίες, και διάφορες άλλες γενετικά καθοριζόμενες παθήσεις του καρδιακού μυός, γνωστές και ως μυοκαρδιοπάθειες [3], [2] Ωστόσο, αν και οι καρδιαγγειακές παθήσεις ευθύνονται για τα περισσότερα περιστατικά αιφνίδιου θανάτου σε αθλητές, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι υπάρχουν και άλλες αιτίες αιφνίδιου θανάτου, συμπεριλαμβανομένων της χρήσης αναβολικών ουσιών, της κρίσης βρογχικού άσθματος, της θερμοπληξίας, του τραυματισμού του αυχένα, καθώς και του τραυματισμού του θώρακα στο επίπεδο της καρδιάς. [3], [4]
Οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας συνιστάται η εφαρμογή του προ-αθλητικού ελέγχου πριν από τη συμμετοχή του ατόμου σε οποιοδήποτε είδος αγωνιστικής αθλητικής δραστηριότητας. Η πλειοψηφία των αθλητικών δραστηριοτήτων ξεκινά σε άτομα ηλικίας 8-14 ετών όπου και συνιστάται η έναρξη του προαθλητικού ελέγχου. Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια ή σε διάστημα που καθορίζεται από τον υπεύθυνο καρδιολόγο έτσι ώστε να γίνεται έγκαιρη αναγνώριση της εξέλιξης ορισμένων ασθενειών με την πάροδο του χρόνου. [5]
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η πρόωρη ανίχνευση ενδεχόμενων θανατηφόρων παθήσεων στους αθλητές συμβάλλει στην μείωση της καρδιαγγειακής θνητότητας. [2] Το πρωτόκολλο προ-αθλητικού καρδιαγγειακού ελέγχου το οποίο προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία αποτελείται από ένα ολοκληρωμένο ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, την φυσική εξέταση, και το ηλεκτροκαρδιογράφημα. [3], [5] Αν και και ο ρόλος του στον προ-αθλητικό έλεγχο δεν είναι όσο ξεκάθαρος όσο του ΗΚΓ για τον ενδελεχή έλεγχο των ατόμων που πρόκειται να ξεκινήσουν αθλητική δραστηριότητα, συστήνεται το υπερηχοκαρδιογάφημα (Triplex καρδιάς),
Ποιοι θεωρούνται αθλητές υψηλού κινδύνου
Η σημασία του οικογενειακού ιστορικού είναι μεγάλη και αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος μπορεί να οφείλεται σε πολλές παθήσεις οι οποίες είναι γενετικά καθορισμένες. Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας τονίζουν ότι ως αθλητές υψηλού κινδύνου για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο θεωρούνται εκείνοι στους οποίους έχει αναφερθεί περιστατικό πρόωρου εμφράγματος ή αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε πρώτου βαθμού συγγενικό πρόσωπο. Ειδικότερα, ως πρόωρο περιστατικό για τους άντρες θεωρείται αυτό που συμβαίνει σε ηλικία κάτω των 55 ετών, ενώ στις γυναίκες κάτω των 65 ετών. [6] Όσον αφορά στο προσωπικό ιστορικό του ατόμου, αυτό θεωρείται θετικό όταν υπάρχει αναφορά ανεξήγητης δύσπνοιας και κόπωσης κατά τη διάρκεια της άσκησης, ανεξήγητης απώλειας αισθήσεων, ακανόνιστου καρδιακού παλμού, αισθήματος παλμών, καθώς και πόνου στο στήθος. Επίσης, άτομα με ιστορικό διαβήτη, υπέρτασης, δυσλιπιδαιμίας, παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών παθήσεων θεωρούνται υψηλού κινδύνου για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο κατά τη διάρκεια της άσκησης. [7] Τέλος, η φυσική εξέταση είναι θετική όταν εντοπιστούν τα εξής: καρδιακό φύσημα, ακανόνιστος καρδιακός παλμός, υπέρταση[6].
Σύμφωνα με τις οδηγίες προληπτικού ελέγχου του Αμερικάνικου Κολλεγίου Αθλητικής Ιατρικής, άτομα τα οποία συμμετέχουν σε κάποιο είδος αθλητικής δραστηριότητας μπορούν να συνεχίσουν την άθληση εφόσον είναι ασυμπτωματικά και χωρίς κάποια γνωστή καρδιαγγειακή, νεφρική ή μεταβολική πάθηση. Ωστόσο, αν είναι ασυμπτωματικά και έχουν κάποια γνωστή καρδιαγγειακή, νεφρική ή μεταβολική πάθηση, τότε μπορούν να συνεχίσουν την άθληση εφόσον τους έχει δοθεί προηγουμένως ιατρική γνωμάτευση μέσα στον τελευταίο χρόνο και για όσο χρονικό διάστημα παραμένουν ασυμπτωματικά. Στην περίπτωση ενός συμπτωματικού ατόμου με ή χωρίς κάποια γνωστή καρδιαγγειακή, νεφρική ή μεταβολική πάθηση, συνιστάται η διακοπή της άθλησης και η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής, προκειμένου να γίνεται έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση τυχόν υποκείμενης παθολογίας [8].
Τα τελευταία χρόνια, ειδικοί καρδιολόγοι ασχολούνται επισταμένως με τον προαθλητικό έλεγχο και την αντίστοιχη παρακολούθηση ατόμων που επιθυμούν να ξεκινήσουν αθλητική δραστηριότητα ή /και επαγγελματιών αθλητών, ενώ φαίνεται να αποκτά ξεχωριστή οντότητα και η εξειδίκευση της αθλητικής καρδιολογίας (sports cardiology). Στα πλαίσια λοιπόν της ασφαλούς και αποτελεσματικής άσκησης, συνιστάται ο προαθλητικός έλεγχος και η κατάλληλη καρδιολογική συμβουλή και παρακολούθηση, ώστε να αποφεύγονται τα δυσάρεστα συμβάντα και να διασφαλίζεται η υγεία των αθλουμένων, αποκομίζοντας παράλληλα τα μέγιστα οφέλη της αθλητικής δραστηριότητας.
Το άρθρο επιμελήθηκε και η Ιατρός Δρ. Καλλιόπη Μαγουνάκη.
ΠΗΓΕΣ
[1]
L. Mont, A. Pelliccia, S. Sharma, A. Biffi, M. Borjesson and J. B. Terradellas, “Pre-participation cardiovascular evaluation for athletic participants to prevent sudden death: Position paper from the EHRA and the EACPR, branches of the ESC. Endorsed by APHRS, HRS, and SOLAECE,” Europace, vol. 19, pp. 139-163, 2017.
[2]
A. Pelliccia, S. Sharma, S. Gati, M. Back, M. Bo¨rjesson and S. Caselli, “2020 ESC Guidelines on sports cardiology and exercise in patients with cardiovascular disease,” European Heart Journal, vol. 42, 2021.
[3]
D’Silva A, Papadakis M. Sudden death in athletes Eur Cardiol. 2015 Jul;10(1):48-53.
[4]
B. J. Maron, J. J. Doerer, T. S. Haas, D. M. Tierney and F. O. Mueller, “Sudden Deaths in Young Competitive Athletes Analysis of 1866 Deaths in the United States, 1980 –2006,” Circulation, vol. 119, no. 8, 2009.
[5]
D. Corrado, A. Pelliccia, H. H. Bjørnstad, L. Vanhees, A. Biffi and M. Borjesson, “Cardiovascular pre-participation screening of young competitive athletes for prevention of sudden death: proposal for a common European protocol. Consensus Statement of the Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and,” vol. 26, pp. 516-24, 2005.
[6]
P. Fritsch, R. D. Pozza, D. Ehringer-Schetitska, E. Jokinen, V. Herceg-Cavrak and E. Hidvegi, “Cardiovascular pre-participation screening in young athletes: Recommendations of the Association of European Paediatric Cardiology,” Cardiology in the Young, vol. 27, p. 1655–1660, 2017.
[7]
D. J. Casa, K. M. Guskiewicz, S. A. Anderson, R. W. Courson, J. F. Heck and . C. C. Jimenez, “National Athletic Trainers’ Association position statement: preventing sudden death in sports.,” J Athl train , vol. 41, no. 1, pp. 96-118, 2012.
[8]
M. Magal and R. Deborah, “NEW PREPARTICIPATION HEALTH SCREENING RECOMMENDATIONS What Exercise Professionals Need to Know,” ACSM’s Health & Fitness Journal, vol. 20, no. 3, pp. 22-27, 2016.
Για να λαμβανεις τα καλύτερα άρθρα μας στο email σου, γράψου στο Newsletter μας.
Διάβασε ακόμα:
Ιός της γρίπης: Ανησυχίες για ισχυρή ανάκαμψη
Βιταμίνη D3: H σημασία της στον οργανισμό και στο ανοσοποιητικό