Στα επόμενα 4 λεπτά θα μάθεις:
– Προστατεύουν οι ιοί του κοινού κρυολογήματος;
– Ποιος ο ρόλος της εξασθένησης του ανοσοποιητικού και του ενζύμου ACE2;
Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο νέος κορονοϊός, μόλις πριν από 3 μήνες, η αρχική υπόθεση ήταν ότι τα παιδιά δεν προσβάλλονται από τον ιό SARS-CoV-2. Στη συνέχεια, αποδείχτηκε ότι και τα παιδιά μολύνονται, αλλά μπορεί είτε να μην εκδηλώσουν συμπτώματα είτε να μη νοσήσουν σοβαρά, πλην σπανίων εξαιρέσεων. Υπάρχει επομένως μια μεγάλη αντίθεση σε σχέση με τους ηλικιωμένους, στους οποίους ο ιός προκαλεί συχνά σοβαρή νόσο και είναι δυνητικά θανατηφόρος. Το σίγουρο πια είναι ότι τα παιδιά μολύνονται και μεταδίδουν τον ιό εύκολα σε ενήλικες, είτε νοσήσουν είτε όχι, αποτελώντας σημαντική πηγή μετάδοσης. Ισχύει επίσης ότι οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν από την επαφή με τα παιδιά, γι΄ αυτό και πρέπει να παραμένουν σε κοινωνική απόσταση η μία ομάδα από την άλλη. Το μυστήριο, όμως, γιατί τα παιδιά δε νοσούν ή αρρωσταίνουν λιγότερο σοβαρά από τον ιό, παραμένει. Ή μήπως όχι; Υπάρχουν ήδη πιθανές εξηγήσεις αλλά και υποθέσεις. Ο Παιδίατρος Γιώργος Τρίμης, υπεύθυνος Ιατρικού Τμήματος Εμβολίων και Λοιμωδών Νοσημάτων της MSD Ελλάδας, είναι ο ειδικός που επιλέξαμε για να μας μιλήσει σχετικά με αυτές.
Τι μας έχουν δείξει μέχρι τώρα τα νούμερα για τον νέο κορονοϊό και τα παιδιά;
Στην κινεζική πόλη Wuhan, όπου ξεκίνησε η επιδημία, κανένα παιδί δε βρέθηκε θετικό μεταξύ Νοεμβρίου 2019 και δεύτερης εβδομάδας του Ιανουαρίου 2020, ενώ οι ηλικιωμένοι αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευάλωτοι. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Κίνας ανέφερε στα μέσα Φεβρουαρίου του 2020 ότι από 44.672 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις της νόσου COVID-19, το 86.6% αφορούσαν άτομα μεταξύ 30 και 79 ετών. Ο κίνδυνος θανάτου αύξανε ευθέως ανάλογα με την ηλικία. Και σε μια μελέτη 1.099 ασθενών στην Κίνα, μόνο το 0,9% των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων ήταν παιδιά μικρότερα των 9 ετών και μόνο το 1,2% ήταν έφηβοι μεταξύ 10 και 19 ετών.
Όσο προχωράει η πανδημία σε όλο τον κόσμο, αποδεικνύεται ότι, ενώ λίγα παιδιά υποφέρουν σοβαρά από νόσο COVID-19, παρά πολλά προσβάλλονται, αλλά είτε δεν έχουν καθόλου συμπτώματα είτε η νόσος διαδράμει πολύ ήπια ως ένα απλό κρυολόγημα. Στην Ελλάδα ως το τέλος Μαρτίου είχαν καταγραφεί κρούσματα σε 32 παιδιά και εφήβους, ενώ λίγα από αυτά, κυρίως με υποκείμενα νοσήματα, χρειάστηκαν νοσηλεία. Μια πρόσφατη μελέτη βρήκε μάλιστα στοιχεία που αποδεικνύουν την απέκκριση του ιού όχι μόνο από τις αναπνευστικές εκκρίσεις, αλλά και από τα κόπρανα των παιδιών για διάστημα ως και μεγαλύτερο των 2 εβδομάδων, καθιστώντας τα παιδιά ίσως το κυριότερο όχημα μετάδοσης του ιού. Επίσης, όσο ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται, έχουμε μεμονωμένα σοβαρά κρούσματα και θανάτους δυστυχώς και στην παιδική ηλικία, ενώ τα βρέφη συγκριτικά εμφανίζονται πιο ευάλωτα από τα μεγαλύτερα παιδιά.
Ποιος θα μπορούσε να είναι ένας απλός λόγος που να εξηγεί ότι τα παιδιά – και να κολλήσουν τον ιό – είτε δεν νοσούν είτε νοσούν με ήπια συμπτώματα;
Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενή μας συνέντευξη, στην οικογένεια των κορονοϊών περιλαμβάνονται πολύ μεταδοτικοί ιοί που προκαλούν συμπτώματα κοινού κρυολογήματος και είναι γνωστοί από τη δεκαετία του 1960. Από αυτή την οικογένεια έχουν αναδυθεί και πιο επικίνδυνοι ιοί που προκαλούσαν σοβαρές αναπνευστικές επιπλοκές όπως ο SARS-CoV που εμφανίστηκε το 2003 και ο ιός MERS-CoV που εμφανίστηκε το 2012, που όμως ήταν λιγότεροι μεταδοτικοί και οι επιδημίες τους περιορίστηκαν κυρίως στην Κίνα και στη Μέση Ανατολή αντιστοίχως. Οι ιοί του κοινού κρυολογήματος είναι τέσσερις και είναι πολύ συνηθισμένοι στα παιδιά. Μία υπόθεση, που όμως δεν έχει τεκμηριωθεί, είναι ότι η έκθεση σε αυτούς τους ιούς επάγει μία διασταυρούμενη ανοσία έναντι του νέου κορονοϊού, με αποτέλεσμα να μετριάζεται η συμπτωματολογία του SARS-CoV-2, όταν αυτός προσβάλλει έναν οργανισμό που πρόσφατα έχει αρρωστήσει από κορονοϊό του κοινού κρυολογήματος. Ακούγεται λογικό, όμως χρειάζεται έρευνα πάνω στο είδος και τη διάρκεια της ανοσολογικής απάντησης που επάγουν όλοι αυτοί οι ιοί. Ακόμη, χρειάζεται να διερευνηθεί κατά πόσο η συγγένεια των αντισωμάτων που παράγονται από έναν ή περισσότερους από τους ιούς του κοινού κρυολογήματος με αυτών του ιού SARS-CoV-2 είναι αρκετά ισχυρή, ώστε να υπάρχει μερική έστω προστασία.
Το σίγουρο πια είναι ότι τα παιδιά μολύνονται και μεταδίδουν τον ιό εύκολα σε ενήλικες, είτε νοσήσουν είτε όχι, αποτελώντας σημαντική πηγή μετάδοσης.
Τι πιθανό ρόλο παίζει η εξασθένηση του ανοσοποιητικού στη μεγαλύτερη βαρύτητα της νόσου σε ηλικιωμένους;
Είναι γεγονός ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, που είναι υπεύθυνο για την άμυνα απέναντι στα μικρόβια, εξασθενεί με την πάροδο της ηλικίας, είναι το αποκαλούμενο φαινόμενο της ανοσολογικής γήρανσης. Όμως αδύναμο ανοσολογικό σύστημα, λόγω ανωριμότητας, έχουν και τα βρέφη και παιδιά ως 2 ετών, για αυτό παρατηρείται το φαινόμενο πολλές λοιμώξεις, όπως αυτές του πνευμονιόκοκκου, του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού και άλλων, να έχουν αυξημένη βαρύτητα σε αυτές τις δύο ηλικιακές ομάδες. Όσον αφορά όμως τον ιό SARS-Cov-2, δεν παρατηρείται ανάλογη ευαισθησία στα βρέφη και μικρά παιδιά, έστω κι αν αναμενόμενα τα μεγαλύτερα παιδιά είναι ακόμη περισσότερο οχυρωμένα έναντι του ιού. Φαίνεται ότι τα T κύτταρα των μικρών παιδιών έχουν το δυναμικό να επιτεθούν αποτελεσματικά στον ιό SARS-CoV-2. Να εξηγήσω ότι τα Τ κύτταρα, μαζί με τα Β κύτταρα, είναι αυτά που καθορίζουν την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε ένα εισβολέα-μικρόβιο και το παράδοξο είναι ότι κατά κανόνα αυτά τα Τ κύτταρα στα μικρά παιδιά δεν είναι ώριμα και ιδιαιτέρως αποτελεσματικά.
Όσον αφορά τη συχνότερη εκδήλωση πνευμονίας από τον ιό SARS-CoV-2 στους μεγαλύτερους ανθρώπους, αυτή σχετίζεται και με την προοδευτική εξασθένηση με την ηλικία της τοπικής ανοσολογικής απόκρισης στους πνεύμονες, ως μηχανισμός άμυνας στην αποτροπή αλλεργικών αντιδράσεων που οδηγούν σε άσθμα. Το υπολειτουργόν ανοσολογικό σύστημα στους πνεύμονες ευνοεί τη διείσδυση και ανάπτυξη του ιού SARS-CoV-2, ο οποίος κυριαρχεί και καταστρέφει τον ιστό των πνευμόνων, προκαλώντας σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια.
Συζητείται ο πιθανός ρόλος ενός ενζύμου στη βαρύτητα της νόσου COVID-19. Παίζει τελικά ρόλο;
Οι ιοί SARS-CoV και SARS-CoV-2 χρησιμοποιούν την ίδια «κλειδαρότρυπα» για να εισέλθουν στα κύτταρα, τον υποδοχέα ACE2. Υπάρχει αφθονία αυτού του υποδοχέα στα κύτταρα των πνευμόνων, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει την υψηλή συχνότητα εμφάνισης πνευμονίας και βρογχίτιδας σε ασθενείς με σοβαρή λοίμωξη από COVID-19. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ο υποδοχέας ACE2 υπάρχει επίσης σε αφθονία στο στόμα και τη γλώσσα, παρέχοντας στον ιό εύκολη πρόσβαση σε ένα νέο ξενιστή, άρα υψηλή μεταδοτικότητα. Η αφθονία των υποδοχέων ACE2 μειώνεται στους ηλικιωμένους σε όλους αυτούς τους ιστούς, αλλά, παραδόξως, αυτό μπορεί να τους θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης σοβαρής νόσησης.
Η εξήγηση για αυτό το φαινόμενο είναι ότι το ένζυμο ACE2, η πρωτεΐνη δηλαδή που συνδέεται με την παρουσία αυτών των υποδοχέων είναι ένας σημαντικός ρυθμιστής της ανοσολογικής απόκρισης, ειδικά της φλεγμονής. Σε ερευνητικά δεδομένα που αφορούσαν τη γρίπη των πτηνών, ασθενείς με υψηλότερα επίπεδα αυτής της πρωτεΐνης είχαν πιο ήπια νόσηση. Πράγμα που ισχύει για τα παιδιά. Φαίνεται λοιπόν ότι η πτώση της δραστηριότητας του ενζύμου ACE2 στους ηλικιωμένους είναι εν μέρει υπεύθυνη για τη μειωμένη ικανότητα αυτών των ανθρώπων να θέσουν φρένο σε μία φλεγμονώδη ανταπόκριση που οδηγεί σε καταστροφή των πνευμόνων από τον ιό. Και αυτή όμως η εξήγηση εξακολουθεί να χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να αποδειχθεί.
Μπορούμε, λοιπόν, να εφησυχάζουμε όσον αφορά στα παιδιά;
Κατηγορηματικά όχι. Ναι, είναι σίγουρο ότι στις συντριπτικά περισσότερες περιπτώσεις η λοίμωξη από ιό SARS-CoV-2 στα παιδιά θα είναι ασυμπτωματική ή με ήπια συμπτώματα και οι λόγοι, όπως αναλύσαμε παραπάνω, δεν έχουν πλήρως διακριβωθεί. Όμως χρειάζεται επικοινωνία με τον Παιδίατρο σε κάθε εκδήλωση αναπνευστικής λοίμωξης, καθώς μεμονωμένα δεν μπορεί να αποκλειστεί και σε ένα παιδί μία σοβαρή λοίμωξη από το νέο κορονοϊό, ειδικά αν έχει κάποιο υποκείμενο νόσημα. Όχι λοιπόν πανικός αλλά ούτε εφησυχασμός.
Ο Γιώργος Τρίμης είναι Παιδίατρος, απόφοιτος της Ιατρικής σχολής του Ε.Κ.Π.Α, στην οποία ολοκλήρωσε και τη διδακτορική του διατριβή. Το επιστημονικό του έργο απαρτίζεται από πλήθος δημοσιεύσεων τόσο σε ελληνικά όσο και σε διεθνή περιοδικά. Έχει διατελέσει κριτής επιστημονικών περιοδικών και έχει συμμετάσχει συστηματικά σε ερευνητικά προγράμματα και πρωτόκολλα. Αφού απέκτησε πλούσια κλινική εμπειρία στην Παιδιατρική και στις Λοιμώξεις στην Ά Παιδιατρική Κλινική του Ε.Π.Κ.Α στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία και στο Respiratory Unit of Royal Brompton Hospital, London, από το 2005 εντάχθηκε στο Ιατρικό Τμήμα Εμβολίων της φαρμακευτικής εταιρείας ΒΙΑΝΕΞ-Sanofi Pasteur MSD, ενώ από το 2017 μετακινήθηκε στο αντίστοιχο Τμήμα της MSD Greece.
Διάβασε ακόμα:
15+1 ερωτήσεις στον Γιώργο Τρίμη για τον κορονοϊό
Πόσο κινδυνεύουν τα παιδιά από τον κορονοϊό; Ο Δρ. Μαζάνης απαντά