“Τι όμορφο κοριτσάκι”, λένε συχνά στην κόρη μου. “Και παίζει και όμορφα”, απαντώ εγώ και φαίνομαι σαν να αποζητώ παραπάνω κομπλιμέντα. Στην πραγματικότητα, προσπαθώ να αλλάξω θέμα. Δεν θέλω να λένε στην κόρη μου ότι είναι όμορφη.
Ποιο είναι το πρόβλημα, θα ρωτήσει κανείς. Και εύλογα – δεν είναι καλό να είμαστε όμορφοι; Σίγουρα είναι – και η επιστήμη το υποστηρίζει αυτό με συστηματικά ευρήματα. Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι που θεωρούνται πιο ελκυστικοί έχει βρεθεί ότι είναι πιο πιθανό να προσληφθούν, να πάρουν προαγωγή, αλλά και να κερδίσουν μεγαλύτερους μισθούς σε σχέση με μη ελκυστικά άτομα. Τα πιο ελκυστικά άτομα αξιολογούνται επίσης ως πιο ικανά από τους δασκάλους τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να λάβουν ψήφους σε εκλογικές αναμετρήσεις και, τέλος, στους πιο ελκυστικούς πολιτικούς δίνεται περισσότερος τηλεοπτικός χρόνος.
Παρά, όμως, το θετικό αυτό πρόσημο, είναι θεμιτό να τονίζουμε την ομορφιά στην αλληλεπίδρασή μας με τις κόρες μας; Η επιστημονική βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι το να δίνουμε έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση, ακόμα και μέσα από “αθώα” σχόλια, μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα σοβαρές αρνητικές συνέπειες για τα κορίτσια, όταν αυτά τα σχόλια επαναλαμβάνονται συχνά.
Παραπλανητικά μηνύματα
Να γιατί: όταν περνάμε πολύ χρόνο μιλώντας για κάτι, στέλνουμε μήνυμα ότι το θέμα αυτό είναι σημαντικό. Αν μιλάμε τακτικά στα παιδιά μας για την καλοσύνη, τα ενημερώνουμε ότι η καλοσύνη έχει σημασία. Αν επαινούμε συχνά τα παιδιά για το μοίρασμα, αυτό δείχνει πόσο εκτιμούμε τη γενναιοδωρία. Και όταν λέμε συνεχώς στα μικρά κορίτσια πόσο όμορφα είναι, δείχνουμε ότι η καλή εμφάνιση έχει σημασία.
Όταν, λοιπόν, σχολιάζουμε την εμφάνιση ενός κοριτσιού πριν ή πιο συστηματικά από οτιδήποτε άλλο, της λέμε ότι η ομορφιά της σημαίνει περισσότερα από τις άλλες ιδιότητές της. Η καλοσύνη, η εξυπνάδα, η αποφασιστικότητα, η ενσυναίσθηση, η γενναιοδωρία, η γενναιότητα περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Γνωρίζουμε, ακόμα, από την ψυχολογική έρευνα ότι καλό είναι να αποφεύγουμε τους επαίνους που μιλούν για ένα χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να εκληφθεί ως έμφυτο ή έξω από τον έλεγχο του ατόμου. Λέγοντας στα μικρά κορίτσια ότι είναι όμορφα, τους εμπνέουμε στην πραγματικότητα την ανασφάλεια ότι μπορεί να μην είναι πάντα το ίδιο όμορφες.
Η εμμονή στην εικόνα
Σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την εικόνα, το να σχολιάζεις την εμφάνιση ή τα ρούχα των μικρών κοριτσιών μπορεί μόνο να ενισχύσει την ήδη αυξανόμενη πεποίθησή τους ότι η εικόνα είναι το παν, ότι το πώς φαίνεσαι -όχι ποιος είσαι ή τι λες- είναι σημαντικό.
Ειδικά τα κορίτσια, αλλά και τα αγόρια όλο και περισσότερο, βομβαρδίζονται από μηνύματα στα μέσα ενημέρωσης και στα κοινωνικά δίκτυα που τους λένε ότι η εμφάνισή τους είναι αυτή που τους καθορίζει. Τελικά, όταν ο κόσμος λέει συνεχώς στα κορίτσια (και στις μετέπειτα γυναίκες) ότι η αξία τους πηγάζει από την εμφάνισή τους, αποκτούν εμμονή με το πώς φαίνονται στον έξω κόσμο.
Αυτό-αντικειμενοποίηση
Ανησυχούν συνεχώς για το αν είναι αρκετά αδύνατες, λαμπερές, γυμνασμένες. Αυτό το φαινόμενο έχει και όνομα: αυτό-αντικειμενοποίηση. Η αρνητική εικόνα για το σώμα μας (κανείς δεν είναι πραγματικά τέλειος, σίγουρα όχι με το Photoshop που προβάλλεται στα μέσα) βρίσκεται απλά στη γωνία. Η αρνητική αυτή εικόνα με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη ή σε διαταραχές πρόσληψης τροφής, όπως η ανορεξία ή η βουλιμία.
Ακόμα και αν δεν μιλάμε για διαταραχές, η έρευνα έχει δείξει ότι η αρνητική εικόνα σώματος μπορεί να επηρεάσει με άλλους τρόπους την καθημερινότητα των γυναικών, όπως να επηρεάσει αρνητικά την σεξουαλική τους ζωή.
Τα συναισθήματα μετράνε περισσότερο
Τι πρέπει, λοιπόν, να λέμε στις κόρες μας (και τις κόρες των άλλων); Για πολλούς από εμάς όταν συναντάμε ένα κοριτσάκι, το να κάνουμε ένα κομπλιμέντο για την εμφάνισή του μπορεί να είναι αυτόματο. Το κάνουμε χωρίς δεύτερη σκέψη και σίγουρα καλοπροαίρετα.
Όμως, με λίγη πρακτική, μπορούμε να μάθουμε πώς να στέλνουμε ένα διαφορετικό μήνυμα στα κορίτσια της ζωής μας. Όταν συναντήσουμε ένα κορίτσι, ίσως μπορούμε να της πούμε ότι την σκεφτόμασταν, ότι αναρωτιόμαστε τι κάνει. Μπορούμε να της κάνουμε ερωτήσεις που να δείχνουν ότι ενδιαφερόμαστε για τη ζωή της – τι της αρέσει, τι μαθαίνει, πώς περνάει το χρόνο της. Ίσως ακόμα μπορούμε να ζητήσουμε να μας περιγράψει κάτι ή να μας δείξει ένα αγαπημένο παιχνίδι ή βιβλίο.
Εξάλλου, αυτές οι ανοιχτές ερωτήσεις βοηθούν επίσης στην ανάπτυξη δεξιοτήτων γλώσσας και μνήμης. (Όλες αυτές οι ιδέες λειτουργούν φυσικά εξίσου καλά για τα αγόρια!).
Το πώς σκέφτονται, αισθάνονται ή συμπεριφέρονται τα μικρά κορίτσια είναι πιο σημαντικό από το πώς φαίνονται. Για αυτό δε λέω στην κόρη μου ότι είναι όμορφη. Τουλάχιστον όχι τόσο συχνά όσο το σκέφτομαι!
Αρχική δημοσίευση από την Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού στην αθηΝΕΑ.