Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:
– Πότε η απιστία συνδέεται με τη διπολική διαταραχή.
– Πώς και γιατί η μανία για τα ψώνια μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα.
Μα επιτέλους; Τι δεν πάει καλά με εσένα; Μήπως το αναρωτιέσαι αρκετά συχνά αυτό; Από τη μία, δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς σε όσα κάνεις και ταυτόχρονα προσπαθείς να μαζέψεις το μυαλό σου από τα μεγαλεπίβολα σχέδιά σου. Δεν μπορείς να καταλάβεις γιατί αρπάζεσαι με το παραμικρό, γιατί έχεις τσακωθεί με όλους στη δουλειά και στο σπίτι. Κι από την άλλη, απορείς γιατί δυσκολεύεσαι να αντισταθείς στις παρορμήσεις σου που είναι τόσο έντονες που αδυνατείς να τους βάλεις όρια. Μήπως τελικά κάτι δεν πάει καλά με σένα; Ή μήπως αναγνωρίζεις στα παραπάνω κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο;
Το πιθανότερο είναι ότι έχεις ακούσει για τη διπολική διαταραχή, την ψυχική ασθένεια από την οποία πάσχουν αρκετοί διάσημοι καλλιτέχνες και πολιτικοί, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες σε ισόποσο ποσοστό. Χαρακτηρίζεται από εναλλαγή περιόδων με συμπτώματα κατάθλιψης από τη μια και ευφορίας (μανίας, όπως είναι ο επιστημονικός όρος) από την άλλη. Υπάρχουν, όμως, μορφές που μπορεί να έχουν πιο συχνή διακύμανση διάθεσης, ακόμα και μέσα στη μέρα ή και μορφές που η ευφορία εκφράζεται με έντονο θυμό.
Πρόκειται για μια σοβαρή νόσο που μπορεί να αποδιοργανώσει σημαντικά αυτόν που πάσχει και να απειλήσει – στη σοβαρή της μορφή – ακόμα και τη ζωή του. Αυτό, ίσως, που δεν ξέρεις είναι ότι η φάση με τα πρόδρομα συμπτώματα (τα σημάδια που προμηνύουν την έναρξή της), που αφορά στο 6% του πληθυσμού, μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 8 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ζεις με μια υποβόσκουσα διπολική διαταραχή και να μην το ξέρεις, μέχρι που ένα γεγονός, όπως η πίεση ενός διαζυγίου, η απώλεια εργασίας, ένα έντονο στρες ή ακόμα και η χρήση ουσιών μπορεί να την πυροδοτήσουν. Αν, όμως, την αναγνωρίσεις, μπορεί να προλάβεις ακόμα και την εκδήλωση της νόσου.
Ο Δρ. Ιωάννης Μάλλιαρης, Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με εξειδίκευση στη διάγνωση και θεραπεία της διπολικής διαταραχής είναι ο ειδικός που επιλέξαμε για να συζητήσουμε για αυτά τα “καμπανάκια”, που μπορεί να υποδηλώνουν ότι ίσως κάτι δεν πάει καλά.
Κύριε Μάλλιαρη, μια έντονη δυσκολία συγκέντρωσης στην εργασία που δεν προϋπήρχε μπορεί να αποτελεί πρόδρομο σημάδι διπολικής διαταραχής;
Δεν θα το διατύπωνα ακριβώς έτσι. Συνήθως το άτομο με διπολικά στοιχεία καταπιάνεται με πολλά και διαφορετικά πράγματα, όμως δεν μπορεί να δεσμεύσει τη συγκέντρωσή του σε αυτά, με αποτέλεσμα τελικά να μην καταφέρνει ή να δυσκολεύεται να τα ολοκληρώσει. Αυτό συχνά συμβαίνει και λόγω διακύμανσης της ενέργειας. Το άτομο μπορεί τη μία να νιώθει ότι έχει υπερβολική ενέργεια και την άλλη ότι έχει στερέψει από ενέργεια. Άλλο ένα τυπικό της πρόδρομης φάσης.
Ευερεθιστότητα και συγκρούσεις αποτελούν “καμπανάκια”;
Η ευερεθιστότητα θα έλεγα ότι είναι ένα σημαντικό πρόδρομο σημάδι στις μικρές ηλικίες. Κυρίως στην εφηβεία. Και αποτελεί ένα προειδοποιητικό καμπανάκι. Σε μεγαλύτερες ηλικίες μπορεί να διαπιστωθεί ότι το άτομο έχει συχνές και έντονες συγκρούσεις με τους συναδέλφους στη δουλειά ή τα αφεντικά του, με τον ή τη σύντροφό του, με συγγενικά του πρόσωπα, με τους γείτονές του ή ακόμα και με αγνώστους.
Ο εθισμός με τα ψώνια; Είναι ύποπτος;
Μόνο όταν βλέπουμε ότι κάποιος χρεώνεται με υπέρογκες αγορές. Αυτό μπορεί να αποτελεί πρόδρομο σημάδι αλλά και σύμπτωμα της νόσου που έχει εγκατασταθεί. Το άτομο με στοιχεία διπολικά έχει ανάγκη στην ευφορική φάση να νιώσει ακόμα καλύτερα. Όταν υπάρχουν σκαμπανεβάσματα στη διάθεση ή η διάθεση είναι πεσμένη, μπορεί να καταφύγει εύκολα σε οτιδήποτε βελτιώνει, έστω και για για σύντομο χρονικό διάστημα τη διάθεσή του, όπως στα ψώνια ή το σεξ.
Μια και αναφέρατε το σεξ, θεωρώ ότι σίγουρα δεν είναι κακό να σου αρέσει το σεξ και να το αναζητάς. Τι είναι αυτό, όμως, που χτυπάει καμπανάκι ότι ίσως κάτι δεν πάει καλά;
Η μείωση των ηθικών αναστολών και η μειωμένη αίσθηση του κινδύνου. Τα άτομα με διπολικά στοιχεία μπορεί να απατήσουν πιο εύκολα. Μπορεί να μην παίρνουν προφυλάξεις ή να έχουν μια υπερσεξουαλικότητα και να λειτουργούν πιο παρορμητικά και με μειωμένα όρια. Βλέπουν το παγωτό και επειδή το βλέπουν θέλουν να το φάνε. Πολλές φορές δεν μπορούν να αντισταθούν στην παρόρμηση.
Είπατε ότι έχουν μειωμένες ηθικές αναστολές. Θα μπορούσαμε, επομένως, να πούμε ότι ένας άπιστος μπορεί να είναι διπολικός;
Όχι κάθε άπιστος. Ένας συστηματικά όμως άπιστος μπορεί να είναι. Ή κάποιος που αλλάζει ξαφνικά και εγκαταλείπει τους ηθικούς του φραγμούς μπορεί να είναι σε μία προδρομική φάση. Κατά κανόνα οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή είναι ιδιαίτερα ευσυνείδητοι και πιστοί στους συντρόφους τους, ειδικά όταν η διάθεσή τους βρίσκεται σε ισορροπία.
Μιλάς πολύ και ασταμάτητα χωρίς να μπορείς πραγματικά να ακούσεις τον άλλον. Αυτό μπορεί να είναι ένα σημάδι στην προδρομική φάση εκδήλωσης της νόσου;
Ναι. Όμως μπορεί να είναι ακόμα και σύμπτωμα εγκατεστημένης διαταραχής. Γενικά, οι άνθρωποι με διπολικά στοιχεία έχουν ευφράδεια λόγου και είναι καλοί ομιλητές και έχουν την ικανότητα να πείθουν τους άλλους (δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί διπολικοί είναι πολιτικοί ή καλλιτέχνες). Συχνά είναι η ψυχή της παρέας. Και ναι, δυσκολεύονται να ακούσουν τον άλλον. Κι αν το κάνουν, το κάνουν μόνο για να επανέλθουν σε αυτά που έχουν εκείνοι να πουν, ειδικά στη φάση της υπομανίας και μανίας.
Είναι πιο… έξυπνοι;
Ναι, είναι. Η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι, που στο σχολείο ήταν πολύ καλοί μαθητές, έχουν πιο αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν διπολική διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή τους. Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι είναι συνήθως μορφωμένοι, αρκετά ικανοί στη δουλειά τους και κατέχουν συνήθως υψηλά ιστάμενες θέσεις ή θέσεις κλειδιά στο επαγγελματικό στερέωμα. Ένας λόγος μεταξύ άλλων είναι ότι αναπτύσουν πολλές δεξιότητες λόγω του ότι ο εγκέφαλός τους λειτουργεί διαφορετικά, τρέχει με διαφορετικές ταχύτητες. Κι ένας άλλος έχει να κάνει με το γεγονός ότι χρειάζεται να προσαρμοστούν στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, πράγμα που τους ωθεί να αναπτύξουν δεξιότητες για να τα καταφέρουν. Δυστυχώς, όμως, όταν και αν εκδηλωθεί η διαταραχή, ένας στους δύο θα καταλήξουν αποδιοργανωμένοι επαγγελματικά, με συχνά σοβαρές αρνητικές συνέπειες στην επαγγελματική τους εξέλιξη. Φυσικά αυτό είναι αναστρέψιμο με την έναρξη και συνέχιση της θεραπείας.
Είναι και πιο δημιουργικοί;
Ναι. Η δημιουργικότητα συνδέεται και είναι πιο αυξημένη σε ανθρώπους με διπολική διαταραχή. Και στην πρόδρομη φάση και στην εκδηλωμένη διαταραχή. Γενικά κατεβάζουν ιδέες, όμως λόγω της αποδιοργάνωσης που προκαλεί η διαταραχή μπορεί να μην καταφέρνουν να τις υλοποιήσουν ή ολοκληρώσουν.
Μιλήστε μας για τον ρόλο του ύπνου.
Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή στην καταθλιπτική φάση μπορεί να κοιμούνται υπερβολικά πολύ, όμως, στη φάση της μανίας να κοιμούνται ελάχιστα. Γενικά όμως μια οποιαδήποτε διαταραχή ύπνου, ακόμα και η δυσκολία να κοιμηθεί κάποιος ή η μείωση του ύπνου, μπορεί να υπάρχουν στην πρόδρομη φάση. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι όσο παραμένει μειωμένος ο ύπνος, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα υποτροπής, ειδικά προς τη μανία.
Όσα περισσότερα γνωρίζουμε για τη διπολική διαταραχή και τις διάφορες εκφάνσεις της, τόσο καλύτερα μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, προλάβουμε, οριοθετήσουμε και να γίνουμε φίλοι και όχι εχθροί της.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος διάβασε αυτό το άρθρο και διαπιστώνει ότι τα περισσότερα από αυτά τον αφορούν. Τι πρέπει να κάνει;
Πρώτα απ’ όλα να ξεκαθαρίσουμε ότι ακόμα κι αν έχει όλα αυτά τα σημάδια δεν σημαίνει ότι πάσχει από διπολική διαταραχή. Ούτε είναι βέβαιο ότι θα την εκδηλώσει στο μέλλον. Επειδή, όμως, όλα αυτά αποτελούν σημάδια, το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να επισκεφτεί έναν ειδικό για να αποκλείσει ότι πάσχει ή κι ότι βρίσκεται σε κάποια πρόδρομη φάση της διαταραχής.
Στην περίπτωση που έχει εκδηλωθεί η διπολική διαταραχή, μπορεί να χρειαστεί να πάρει φαρμακευτική αγωγή, που όμως μαζί με ειδική ψυχοθεραπεία θα του εξασφαλίσουν μια ισορροπημένη ζωή και τη λειτουργικότητα που ίσως τώρα στερείται. Στην περίπτωση που απλά έχει σημάδια της διπολικής διαταραχής, υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει και να αναστρέψουν την πιθανότητα εξέλιξής της. Πολλές φορές και χωρίς να χρειαστεί να πάρει φάρμακα. Η ψυχοθεραπεία πρέπει να είναι πάλι ειδική και να στοχεύει στην καλύτερη διαχείριση του άγχους, στην αντιμετώπιση των παρορμήσεων, σε καλύτερη αυτοφροντίδα και σε ένα διπολικά φιλικό τρόπο ζωής. Αν και θα πρέπει σ’ αυτό το σημείο να τονίσω ότι μερικές φορές οι άνθρωποι με τα πρόδρομα συμπτώματα δεν πάνε τόσο καλά όσο οι διαγνωσμένοι με τη διαταραχή. Πολλές φορές δεν καταλαβαίνουν πόσο σοβαρή μπορεί να είναι η εξέλιξη μιας τέτοιας κατάστασης ή μπερδεύονται με τα προσωπικά τους προβλήματα πιο πολύ.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, θεωρώ ότι όσα περισσότερα γνωρίζουμε για τη διπολική διαταραχή και τις διάφορες εκφάνσεις της, τόσο καλύτερα μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, προλάβουμε, οριοθετήσουμε και να γίνουμε φίλοι και όχι εχθροί της.
Μάθε και αυτό!
Στο ManioKatathlipsi.gr υπάρχει ειδική ενότητα που μπορεί κάποιος να κάνει δωρεάν κάποιες ενημερωτικές αξιολογήσεις για να δει εάν έχει κάποια από τα σημάδια της διπολικής διαταραχής και σε τι φάση βρίσκεται η διάθεσή του. Οι όποιες πληροφορίες θα πρέπει να αξιολογούνται σε δεύτερη φάση με κάποιον ειδικό που γνωρίζει καλά τη διπολική διαταραχή.
Ο Δρ. Ιωάννη Μάλλιαρης είναι ψυχολόγος, διδάκτωρ κλινικής ψυχολογίας, με εξειδίκευση στη διάγνωση και θεραπεία της διπολικής διαταραχής (μανιοκατάθλιψη) και της κατάθλιψης. Είναι ιδρυτής της Ελληνικής Διπολικής Οργάνωσης, που είναι η πρώτη εταιρεία στήριξης στην Ελλάδα με θέμα τη διπολική διαταραχή και την κατάθλιψη. Έχει ιδρύσει επίσης την Εταιρεία Ψυχικής Υγείας του Δρ. Ιωάννη Γ. Μάλλιαρη & συνεργάτες, μέσα από την οποία συνεχίζει την κλινική και ερευνητική του δουλειά σε ιδιωτική βάση. Τα ερευνητικά και κλινικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη φαινομενολογία, διάγνωση και στη Γνωσιακή & Διαλεκτική Συμπεριφορική θεραπεία της διπολικής διαταραχής, κατάθλιψης και των συναφών διαταραχών της διάθεσης και της προσωπικότητας (οριακή, ναρκισσιστική), καθώς και στους κλινικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που μπορεί να προβλέψουν την πορεία τους. Έχει αναπτύξει μια νέα συμπεριφορική ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση της διπολικής κατάθλιψης και έχει δημιουργήσει το πρώτο πρόγραμμα ημέρας στην Ελλάδα για ανθρώπους με διαταραχές της προσωπικότητας, που χρειάζονται πιο εντατική θεραπεία και φροντίδα.