«Οι άνθρωποι έχουν ένα ιδανικό εαυτό τον οποίο θέλουν να φτάσουν». Carl Rogers
Το ιδανικό εγώ, η ιδανική εικόνα (του εαυτού σου), έχει να κάνει με όλα εκείνα που θα ήθελες να είσαι, συμπεριλαμβανομένων των φιλοδοξιών, των αρχών και των ιδανικών σου.
Είναι ωστόσο μια ξεχωριστή προσωπική κατασκευή, δηλαδή μπορεί να βρίσκεται σε αντίθεση με την πραγματική εικόνα του εαυτού σου, τη συνηθισμένη δηλαδή εικόνα του εαυτού σου και την εικόνα που οι άλλοι έχουν για σένα.
Ο ιδανικός σου εαυτός, η ιδανική εικόνα που έχεις δηλαδή για τον εαυτό σου, ενδέχεται να επηρεάζεται από τις διάφορες κοινωνικές, πολιτισμικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της ζωής σου.
Δεν είναι κακό να θέλει κανείς να βελτιώσει τον εαυτό του, φτάνει αυτό να μην καταντά εμμονή και να οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Είναι σημαντική η αυτογνωσία σε αυτή την περίπτωση. Να γνωρίζει δηλαδή κανείς τον εαυτό του όπως πραγματικά είναι και να αποδέχεται τη μοναδικότητά του ως ένα ον ξεχωριστό με προσωπικές εμπειρίες και επιτεύγματα.
Σε αυτό το άρθρο αναφέρομαι στον ιδανικό εαυτό, και στα χαρακτηριστικά που θέλουμε να έχουμε, τις δεξιότητες που επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε, τις αξίες και πεποιθήσεις που θέλουμε να υιοθετήσουμε προκειμένου να νιώθουμε πλήρεις και ευτυχισμένοι στο μέλλον.
Όλοι λίγο πολύ έχουμε νιώσει την ανάγκη για αλλαγή, την ανάγκη να πετυχαίνουμε στόχους, για να αισθανθούμε ικανοποίηση και πληρότητα.
Πώς όμως θα φτάσουμε από το «είμαι» στο «θέλω να γίνω»;
Εδώ ίσως μας βοηθήσει το παράδειγμα ενός πεζοπόρου: για το ταξίδι ενός πεζοπόρου χρειάζεται ακριβής προσδιορισμός του προορισμού και ένας καλός χάρτης, προκειμένου να γνωρίζει τους δρόμους και τα δύσβατα μονοπάτια που θα διαβεί, αλλά και τις στροφές που θα πάρει μέχρι να φτάσει στον προορισμό, στον στόχο του.
Έχει μελετήσει τον προορισμό του, γνωρίζει καλά πού θέλει να φτάσει και γιατί. Προσδοκά να βιώσει έντονα συναισθήματα. Μένει συγκεντρωμένος στον χάρτη και τη διαδρομή, για να μη χαθεί και συλλέγει εμπειρίες μέχρι να φτάσει στο τέλος της διαδρομής. Αν δεν ήξερε πού θέλει να φτάσει θα περιπλανιόταν άσκοπα στα μονοπάτια και πιθανόν να χανόταν.
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του «ιδανικού» μας εαυτού. Είναι σημαντικό ο άνθρωπος να έχει πλήρη εικόνα του τι συνθέτει τον ιδανικό του εαυτό, ποια συναισθήματα θέλει να βιώσει, ποιος θέλει να γίνει.
Οι περισσότεροι άνθρωποι επιθυμούν να αλλάξουν. Φαντάζονται την αλλαγή ως μία μεταμόρφωση που θα επηρεάσει αντίστοιχα και τις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους. Όσο όμως παιδεύονται να γίνουν πιο δυναμικοί, πιο διαλλακτικοί, πιο θαρραλέοι, πιο ευαίσθητοι, πιο προσεκτικοί, σύντομα και με πολύ άγχος επιστρέφουν στην συνηθισμένη προηγούμενη κατάσταση και συμπεριφορά τους.
Δράσε
Ναι! Θέλω να πετύχω!
Και αυτό γιατί η αλλαγή δεν είναι κάτι που γίνεται με βία, ούτε μπορείς να γίνεις κάτι που δεν είσαι. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αναπτύξει έναν ψευδή εαυτό, γιατί αυτό τους βοήθησε κάποτε να επιβιώσουν και να λάβουν αποδοχή από τους σημαντικούς άλλους της ζωής τους.
Πολλές φορές αναζητάς την αλλαγή, ενώ βρίσκεσαι σε μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα σε αυτό που θα έπρεπε να είσαι και σε αυτό που νομίζεις ότι είσαι.
Έχεις κάποιες πεποιθήσεις για τον εαυτό σου σε σχέση με αυτά που έχεις ακούσει ή βιώσει στο παρελθόν χωρίς να είσαι σε θέση να δεις τα σκιασμένα κομμάτια της ύπαρξης σου.
Πόσο εύκολο είναι για κάποιον που άκουγε συνεχώς ότι είναι ντροπαλός ή που λάμβανε διαρκή κριτική με το παραμικρό να σταθεί με θάρρος και να εκφράσει ανοιχτά την άποψή του; Πόσο εφικτό είναι για κάποιον να εκφράσει τα συναισθήματά του, όταν έχει εσωτερικεύσει ότι η ευαισθησία είναι αδυναμία;
Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα τέτοιων εσωτερικευμένων πεποιθήσεων, που επηρεάζουν την ύπαρξη σου στο σήμερα, με αποτέλεσμα να νομίζεις ό,τι δεν έχεις τις απαραίτητες δεξιότητες. Έτσι παλεύεις να πετύχεις το ακριβώς αντίθετο, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά σου να είναι επιτηδευμένη, και να προσπαθείς να εφεύρεις έναν νέο ιδανικό για σένα, ψευδή όμως και πάλι, εαυτό.
Όσο υπάρχει ακόμη στο φόντο η “ταμπέλα” που σου είχε κάποτε χρεωθεί είναι αδύνατον να αναγνωρίσεις ότι κάποιες από τις ιδιότητες που παλεύεις να αποκτήσεις υπάρχουν ήδη μέσα στο δυναμικό σου χωρίς να τις έχεις εξασκήσει ή χωρίς να τις έχεις συνειδητοποιήσει.
Υπάρχει μία υπέροχη ιστορία, που αναφέρεται σε ένα περιστατικό, όπου η μητέρα ενός εξάχρονου παιδιού και ενός μωρού αναγκάζεται να τα αφήσει με μία babysitter. Η τελευταία κλειδώνει την πόρτα του δωματίου τους, ενόσω αυτά κοιμούνται, για να βγει με το φίλο της, σχεδιάζοντας να επιστρέψει πριν ξυπνήσουν.
Κάποια στιγμή το διαμέρισμα παίρνει φωτιά και το εξάχρονο αγόρι ανακαλύπτει ότι δεν μπορεί να ανοίξει την πόρτα. Προς το τέλος της ιστορίας οι πυροσβέστες που έσβησαν την φωτιά έχουν μείνει έκπληκτοι από το πως τελικά το μικρό παιδί κατάφερε να σπάσει το παράθυρο με μία κρεμάστρα, να φορτωθεί το μωρό στην πλάτη του, και να κατέβει από το δέντρο, με τον συγγραφέα να αποδίδει αυτό το κατόρθωμα στο ότι δεν ήταν κάποιος εκεί να του πει ότι δεν μπορεί.
Όταν ανακαλύψεις ότι η ευαλωτότητα σου είναι υπαρκτή και ότι είχες μάθει να την καταπιέζεις για να μην σε θεωρήσουν αδύναμο, θα αρχίσεις σταδιακά να έρχεσαι σε επαφή με αυτή την ιδιότητα του εαυτού σου και θα αποδεχτείς ότι δεν μπορείς ακόμη τουλάχιστον να την εξασκήσεις.
Τη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι ότι η ντροπή σου συνδέεται με την κριτική, που έχεις λάβει, αντιλαμβάνεσαι ότι η έλλειψη θάρρους που καταλογίζεις στον εαυτό σου είναι μία μαθημένη συμπεριφορά, ώσπου να επιτρέψεις κάποτε στον εαυτό σου να φανεί προς τα έξω και να εκφραστεί.
Πραγματικά, μη αποδεχόμενος ποιος αλήθεια είσαι, η αλλαγή δεν είναι εφικτή. Αντίθετα γίνεται δυνατή, όταν εγκαταλείψεις την προσπάθεια να γίνεις κάτι που δεν είσαι. Και αυτό γιατί για να μπορέσεις να βαδίσεις προς μία κατεύθυνση, είναι σημαντικό να δεις που πραγματικά βρίσκεσαι. Μόνο έτσι θα βρεθείς μπροστά σε μία πληθώρα δυνατοτήτων που μπορείς σιγά, σιγά να εξερευνήσεις.
Ανακάλυψε το κλειδί του μυαλού σου
Οραματίσου την εικόνα του ιδανικού εαυτού σου, απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις:
- Πόσο καλά αρθρωμένος είναι ο ιδανικός σου εαυτός;
- Πόσο σημαντικό είναι για σένα να επιτύχεις τον ιδανικό εαυτό;
- Πότε σχεδιάζεις να κάνεις τις αλλαγές που σχετίζονται με την επίτευξη του ιδανικού σου εαυτού;
- Τι αποθέματα και ευκαιρίες έχεις, που θα σε βοηθήσουν να εργαστείς προς τον ιδανικό σου εαυτό;
- Ποια εμπόδια περιμένεις; Πώς μπορούν αυτά να ενταχθούν στη διαδικασία της προσωπικής σου ανάπτυξης; Από πού μπορείς να ζητήσεις βοήθεια για αυτά;
- Ποιοι παράγοντες κρατάνε ζωντανό το όραμά σου για τον ιδανικό σου εαυτό;
- Πόσο εσωτερικές (σε αντίθεση με τις εξωτερικές) είναι οι αξίες που προσδιορίζουν τον ιδανικό σου εαυτό;
- Ποιο άτομο, είτε είναι στη ζωή είτε όχι, είναι παρόμοιο με τον ιδανικό σου εαυτό;
Εντόπισε μια μεμονωμένη, μικρή συμπεριφορά που μπορείς να αλλάξεις, ως το πρώτο βήμα προς τον ιδανικό σου εαυτό.
Τι περιλαμβάνουν αλήθεια, οι έννοιες, της «αυτοεικόνας» και του «ιδανικού εαυτού»;
Αυτοεικόνα είναι ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας, η εικόνα που έχουμε για εμάς η οποία χτίζεται από σκέψεις και συναισθήματα, σχετικά με το ποιοι είμαστε, τι μπορούμε να πετύχουμε και πόσο αξίζουμε την αγάπη των γύρω μας.
Σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, αγωνιζόμαστε να βελτιώσουμε αυτή την εικόνα, να αυξήσουμε τις ικανότητές μας και να αισθανθούμε ότι είμαστε σημαντικοί, δηλαδή ότι αξίζουμε.
Με άλλα λόγια, αγωνιζόμαστε να φτάσουμε, την εικόνα του «ιδανικού εαυτού», δηλαδή του εαυτού που θα θέλαμε να είμαστε, αλλά νιώθουμε ότι δεν είμαστε.
Όταν αυτό που είσαι απέχει πολύ από αυτό που θα ήθελες να είσαι, όταν δηλαδή υπάρχει μεγάλη απόσταση, από το πώς αισθάνεσαι τον εαυτό σου με το πώς θα ήθελες να τον αισθανθείς, τότε νιώθεις μέσα σου, μια σύγχυση, μια ασυμφωνία, που έχει σαν αποτέλεσμα να σε εγκλωβίζει στην μέγγενη της χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Ας δούμε όμως μερικά χαρακτηριστικά ανθρώπων (σκέψεις, συναισθήματα, πεποιθήσεις κ.λ.π) που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση:
#1 «Όλοι οι άλλοι είναι καλύτεροι από μένα»
Αισθήματα κατωτερότητας. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση αναφέρονται συχνά στον εαυτό τους με αρνητικούς χαρακτηρισμούς και δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα θετικά τους στοιχεία. Κριτικάρουν συνεχώς τον εαυτό τους για κάθε λάθος και έχουν την τάση να είναι αυτοκαταστροφικοί.
#2 «Πώς πρέπει να γίνω για να μ’ αγαπάς;»
Βασίζονται στη γνώμη των άλλων, για να αποδεχθούν τον εαυτό τους και εμφανίζουν υπερβολική ανησυχία σχετικά με το τι σκέφτονται οι άλλοι για αυτούς ή μήπως ενοχλήθηκαν από τις πράξεις τους. Παρουσιάζουν έντονη ανάγκη για αποδοχή και υποστήριξη, για να μπορέσουν να εκτιμήσουν τις ικανότητές τους.
#3 «Σημασία έχει, εσύ να είσαι ευτυχισμένος/η…»
Έντονη τάση να ευχαριστήσουν τους άλλους. Νιώθουν καλά μόνο όταν κάνουν τους γύρω τους ευτυχισμένους παραμελώντας τις προσωπικές τους ανάγκες.
#4 «Σίγουρα θα πάρω τη λάθος απόφαση…»
Παρουσιάζουν έλλειψη προσωπικών ορίων. Αφήνουν τους άλλους να παρεμβαίνουν στη ζωή τους και να παίρνουν τις αποφάσεις για λογαριασμό τους.
#5 «Το ξέρω ότι θα αποτύχω…»
Φόβος να αντιμετωπίσουν νέες καταστάσεις ή αλλαγές. Έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους ότι θα τα καταφέρουν.
Έντονη ανασφάλεια που έχει ως αποτέλεσμα να μην παίρνουν πρωτοβουλίες, έχοντας τη βεβαιότητα ότι θα αποτύχουν.
Αυτή η σκέψη τους κάνει να είναι παθητικοί, καθώς βλέπουν ακόμη και τις πιο απλές εργασίες ως πολύ μεγάλες και απειλητικές.
#6 «Απέτυχα σε αυτή την προσπάθεια, άρα είμαι ανίκανος/η…»
Υπερβολικές αντιδράσεις στην απόρριψη ή την αποτυχία. Είναι απαραίτητο για αυτούς να είναι τέλειοι, αλλά αντιλαμβάνονται ότι απέχουν πολύ από την τελειοποίηση του εαυτού τους.
Αυτό τους οδηγεί σε συναισθήματα κατάθλιψης και υπερβολικού άγχους, τα οποία κάνουν την εμφάνισή τους μέσω ψυχοσωματικών προβλημάτων (πονοκέφαλοι, έλκος, αϋπνίες κτλ), επηρεάζοντας την καθημερινή λειτουργικότητά τους.
#7 «Έχεις δίκιο. Δεν κάνω τίποτα σωστά!»
Είναι υπερευαίσθητοι στην κριτική. Δεν δέχονται την κριτική ακόμα και όταν είναι εποικοδομητική, επειδή δημιουργεί δυσβάσταχτο άγχος.
Επηρεάζονται πολύ από τα αρνητικά σχόλια των άλλων, καθώς επιβεβαιώνεται η αρνητική εικόνα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
#8 «Δεν αξίζω να με αγαπούν»
Ζητούν συνέχεια συγνώμη από τους άλλους και είναι ανίκανοι να συγχωρήσουν τον εαυτό τους για λάθη του παρελθόντος.
Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συνήθως νιώθουν έντονα συναισθήματα ενοχής, φόβου και απόρριψης που τους αποθαρρύνουν να εκφράσουν τις πραγματικές τους ανάγκες στους άλλους για να μη τους χάσουν από τη ζωή τους.
Σίγουρα όλοι μας κάποιες στιγμές έχουμε κάνει τις παραπάνω σκέψεις ή έχουμε αισθανθεί, κάπως έτσι.
Η εκτίμηση του εαυτού μας είναι ένα δύσκολο έργο που απαιτεί συνεχή προσπάθεια σε όλη τη ζωή μας.
Το πρώτο βήμα σε αυτό το μακρύ δρόμο, είναι να συνειδητοποιήσουμε πόσο δυσλειτουργικές και τοξικές είναι αυτές οι πεποιθήσεις και πόσο απειλούν την ψυχική μας ισορροπία, την ηρεμία και την προσωπική μας ελευθερία και ευτυχία.…
Πώς μπορείς να καταγράψεις την πρόοδό σου προς τον ιδανικό σου εαυτό;
Δημιούργησε τον φανταστικό ιδανικό σου εαυτό στο μέλλον:
- Μπορεί να είναι το άμεσο μέλλον ή αρκετά χρόνια από τώρα.
- Φαντάσου ότι πρόκειται για ένα μέλλον στο οποίο έχεις πάρει πολλά από τα πράγματα που θέλεις από τη ζωή και έχεις πετύχει πολλά από τα πράγματα που επιθυμείς.
- Πάρε μερικά λεπτά για να φανταστείς πώς είσαι και πώς είναι η ζωή σου.
- Φαντάσου πού θα ζεις, πού θα δουλεύεις.
- Φαντάσου πώς είναι η δική σου αλλαγή, η υγεία σου, οι φιλίες σου.
- Φαντάσου τις δεξιότητες που έχεις, και τις ευκαιρίες που έχεις για ανάπτυξη.
- Φαντάσου τους τύπους των αποφάσεων που έχεις πάρει και τους στόχους που έχεις πετύχει.
- Περιέγραψε, γραπτά κατά προτίμηση:
- Πού θα ζούσες;
- Ποια είναι η αξία που δίνεις στις συνθήκες και στις καταστάσεις της ζωής σου, τις οποίες θα ήθελες να πετύχεις;
- Σε ποιο βαθμό είναι αυτό το όραμα των μελλοντικών συνθηκών διαβίωσής σου εσωτερικό, και σε ποιο βαθμό προϊόν κάποιου εξωτερικού παράγοντα ή προϊόν των αξιών κάποιου άλλου;
- Περιέγραψε την εργασιακή σου ζωή: τη μετάβαση, το γραφείο σου, τη θέση σου, τον τύπο εργασίας που θα κάνεις.
- Τι αξίζει στην εργασία, που θα ήθελες να το πετύχεις σε αυτό το ιδανικό μέλλον;
- Σε ποιο βαθμό αυτό το όραμα της μελλοντικής σου εργασίας είναι προϊόν εσωτερικό, και σε ποιο βαθμό προϊόν κάποιου εξωτερικού παράγοντα ή προϊόν των αξιών κάποιου άλλου;
Τώρα που έχεις ένα όραμα για ένα επιθυμητό μέλλον και έναν ιδανικό εαυτό, επίλεξε και θέσε τον πρώτο σου μικρό στόχο και προσδιόρισε ποιο θα είναι το πρώτο σου βήμα δράσης προς την επίτευξή του.
Αρχική δημοσίευση στο site του Μανώλη Ισχάκη.