Στα επόμενα 2 λεπτά θα μάθεις:
– Τι είναι τα συναισθηματικά βαμπίρ.
– Με τι τρέφονται.
Να ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η μαμά σου (κι ο μπαμπάς σου) σ’ αγαπάει και θέλει μόνο το καλό σου. Η κολλητή σου φίλη είναι πάντα εκεί για σένα. Ο ή η σύντροφός σου σε υποστηρίζει σε ό,τι κάνεις και δε ζει παρά μόνο για σένα. Ποια είμαι εγώ, εξάλλου, που θα τολμήσω να αμφισβητήσω την ποιότητα σχέσης με τα πρόσωπα που αγαπάς περισσότερο; Αν όμως υπάρχουν στιγμές που νιώθεις ότι η σχέση με αυτά τα πολυαγαπημένα πρόσωπα δε σου δίνει αυτό ακριβώς που θέλεις ή έχεις ανάγκη ή ακόμα χειρότερα σε εξαντλεί και σου “ρουφά” την ενέργεια, τότε μάλλον θα πρέπει να προβληματιστείς. Ιδιαίτερα αν αυτό συμβαίνει συχνά ή αρκετά συχνά, βρίσκεσαι μάλλον στο κρίσιμο σημείο, όπου πρέπει ν’ αναρωτηθείς αν κάποιο από αυτά τα υπεράνω υποψίας πρόσωπα ανήκουν στην κατηγορία του συναισθηματικού βαμπίρ.
Η Δρ. Λίζα Βάρβογλη με αφορμή την κυκλοφορία του νέου της βιβλίου με τον τίτλο “Συναισθηματικά Βαμπίρ” είναι πρόθυμη να σε βοηθήσει να κάνεις την απαραίτητη αναγνώριση, εντοπίζοντας τα πρόσωπα στη ζωή σου που μπορεί πραγματικά να σε πάνε χιλιόμετρα πίσω.
Παλιότερα μιλούσαμε για τις τοξικές σχέσεις. Ποια η διαφορά με τα συναισθηματικά βαμπίρ;
Στις τοξικές σχέσεις έχουμε δύο ενήλικες που κρατάνε την ισορροπία. Το μέλος της σχέσης που έχει την κακή συμπεριφορά, αλλά και το μέλος που την αποδέχεται. Στις τοξικές σχέσεις το πρόβλημα είναι ολοφάνερο και διαγιγνώσκεται «δια γυμνού οφθαλμού». Ο άντρας χτυπάει τη γυναίκα του και αυτή το ανέχεται. Ή η σύζυγος βρίζει τον σύζυγο και αυτός σκύβει το κεφάλι και “τρώει παντόφλα”. Οι συμπεριφορές είναι ξεκάθαρα αρνητικές, προβληματικές και αντικειμενικές. Το άτομο που είναι αποδέκτης της κακής συμπεριφοράς την αναγνωρίζει, παραδέχεται ότι υπάρχει πρόβλημα, αλλά, για διάφορους λόγους που θα τους συζητήσουμε άλλη φορά, δεν κάνει κάτι. Επίσης, το άτομο με την προβληματική συμπεριφορά το ξέρει ότι δεν φέρεται σωστά, αλλά μέσα σε αυτή τη σχέση υπάρχει μια ισορροπία τρόμου που την κρατάει και την τρέφει.
Τι διαφορετικό υπάρχει στα συναισθηματικά βαμπίρ;
Τα συναισθηματικά βαμπίρ είναι πολύ συχνά άτομα «υπεράνω πάσης υποψίας», δηλαδή άτομα που δεν θα τα χαρακτήριζε κανείς με την πρώτη ματιά ως αρνητικά. Οι άνθρωποι που έχουν ένα συναισθηματικό βαμπίρ στη ζωή τους τις περισσότερες φορές δεν το καταλαβαίνουν καν, επειδή οι συμπεριφορές του είναι ύπουλες, υπόγειες και στοχεύουν στο να κατατροπώσουν το άλλο μέλος της σχέσης ψυχολογικά. Το άτομο που συναναστρέφεται ένα συναισθηματικό βαμπίρ αντιλαμβάνεται ότι κάτι πάει στραβά, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να βρει τι ακριβώς είναι λάθος στη σχέση. Συχνά δηλώνει «πάω να τρελαθώ, δε ξέρω τι μου συμβαίνει» και αμφισβητεί τον εαυτό του. Αν ρωτήσει τους γύρω του για επιβεβαίωση, συχνά ούτε και αυτοί μπορούν εύκολα να εντοπίσουν το συναισθηματικό βαμπίρ. Αλλά αυτό είναι εκεί, παρόν καθημερινά και ρουφάει ενέργεια και θετικότητα.
Πόσο πιθανό είναι να υπάρχει στη ζωή του καθενός από εμάς ένα συναισθηματικό βαμπίρ. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο;
Το φαινόμενο είναι πολύ πιο συνηθισμένο απ’ ότι νομίζουμε, αφού οι συμπεριφορές αυτές δεν είναι απαραιτήτως εμφανείς, άρα χρειάζεται πολύς καιρός μέχρι κάποιος να αντιληφθεί τι του συμβαίνει. Από την κλινική εμπειρία μου, θα έλεγα ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα συναισθηματικό βαμπίρ στη ζωή τους καθενός μας. Πολλές φορές όμως, ένας ενστικτώδης μηχανισμός άμυνας μας επιτρέπει να παραμείνουμε μακριά του, ειδικά αν πρόκειται για άτομο με το οποίο δεν έχουμε ιδιαίτερα στενή συναισθηματική σχέση.
Οι άνθρωποι που έχουν ένα συναισθηματικό βαμπίρ στη ζωή τους τις περισσότερες φορές δεν το καταλαβαίνουν καν, επειδή οι συμπεριφορές του είναι ύπουλες.
Ποιοι μπορεί να είναι; Πρόσωπα που κανονικά πιστεύουμε ότι μας αγαπούν και νοιάζονται για μας;
Τα συναισθηματικά βαμπίρ είναι διπρόσωπα και ύπουλα – πολλές φορές είναι άτομα που δεν τα υποψιάζεται κανείς: η μητέρα, ο πατέρας, ένα ενήλικο παιδί, ένα συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο, ο κολλητός ή η κολλητή μας, ο προϊστάμενος ή η χαμογελαστή συνάδελφος….
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του φίλου που μπορεί να είναι συναισθηματικό βαμπίρ;
Είναι πολλά. Το βασικότερο ίσως είναι αυτό. Παίρνει, αλλά δεν δίνει. Απαιτεί τον χρόνο, μια χάρη, ή τη βοήθειά σου, αλλά, όταν του τα ζητήσετε εσείς αντίστοιχα, ποτέ δεν είναι εκεί. Δεν συμμερίζεται τα προβλήματα ή τις δυσκολίες σου, αρχίζει να μιλάει για τα δικά του, που είναι πάντα μεγαλύτερα, σοβαρότερα, χειρότερα από τα δικά σου προβλήματα.
Για ποιο λόγο ένας φίλος ή αγαπημένο πρόσωπο καταλήγει να μας “ρουφάει” την ενέργεια και τα συναισθήματα;
Τα άτομα αυτά, όπως και τα βαμπίρ, δεν έχουν τη δική τους εσωτερική ενέργεια, οπότε «αναγκάζονται» να ρουφήξουν την ενέργεια των γύρω τους, για να διατηρήσουν την προσωπική τους ψυχολογική ισορροπία και λειτουργικότητα. Πρόκειται για άτομα που δε γνωρίζουν άλλον τρόπο συσχέτισης με τους ανθρώπους γύρω τους. Τα συναισθηματικά βαμπίρ έχουν ανάγκη τον στόχο τους, για να είναι τα ίδια καλά και δεν ενδιαφέρονται αν έτσι προκαλούν ζημιά στον άλλον. Να τονίσω εδώ ότι οι συμπεριφορές αυτές είναι έντονα αρνητικές και συνεχόμενες. Δεν εμφανίζονται δηλαδή μια στο τόσο, σε έναν καυγά ή με κάποια αφορμή. Ο λόγος είναι επειδή σχετίζονται με το βαθύτερο πρόβλημα που έχει το ίδιο το συναισθηματικό βαμπίρ, το οποίο ούτε καταλαβαίνει, ούτε παραδέχεται.
Πώς μπορούμε να υποψιαστούμε αν ανήκει ο ή η σύντροφός μας σ’ αυτή την κατηγορία;
Τα συναισθηματικά βαμπίρ έχουν την τάση να “ρουφάνε” τη συναισθηματική ενέργεια των ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Με τον τρόπο τους δημιουργούν στον άλλον έντονη συναισθηματική αντίδραση και τρέφονται από αυτή, νιώθοντας έτσι επιβεβαίωση, δύναμη και υπεροχή. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε δίπλα σε ένα άτομο και κάθε φορά φεύγουμε και νιώθουμε εξουθενωμένοι, ψυχικά κουρασμένοι, έχουμε πονοκέφαλο, εξάντληση, ή γενική δυσφορία, αυτό σημαίνει ότι ήμαστε κοντά σε ένα συναισθηματικό βαμπίρ. Όταν βρίσκουμε δικαιολογίες για να μη βρεθούμε, ή να κάνουμε σύντομη τη συνδιαλλαγή μαζί του, ή φεύγοντας κάθε φορά από τη συνάντηση με αυτό το άτομο, ή κλείνοντας το τηλέφωνο μαζί του, μας βγαίνει ένα αυθόρμητο «ουφ», τότε ξέρουμε ότι κάτι δεν πάει καλά.
Τα συναισθηματικά βαμπίρ έχουν την τάση να “ρουφάνε” τη συναισθηματική ενέργεια των ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε επαφή.
Οι γονείς; Μπορεί κι αυτοί να “ρουφούν” την ενέργειά μας; Για ποιο λόγο; Δεν υποτίθεται ότι θέλουν το καλό μας;
Και οι γονείς είναι άνθρωποι με τα προβλήματά τους! Το ότι κάποιος έγινε γονιός δεν σημαίνει ότι χαίρει άκρας ψυχικής υγείας ή ότι έχει λύσει όλα τα υπαρξιακά του προβλήματα ή ότι είναι ώριμος. Οι γονείς-συναισθηματικά βαμπίρ είναι είτε οι νάρκισσοι είτε οι συναισθηματικά άδειοι που θέλουν να γεμίσουν το κενό τους. Ο γονιός νάρκισσος είναι τόσο απορροφημένος με τον εαυτό του που “ρουφάει” την ενέργεια του παιδιού του, για να επιβιώσει ψυχολογικά. Οι συναισθηματικά άδειοι γονείς ασυνείδητα παίρνουν αυτό το ρόλο, επειδή θέλουν να έχουν κάποιον στη ζωή τους να τους αγαπάει, δηλαδή το ίδιο τους το παιδί. Και γι’ αυτό γίνονται συναισθηματικά βαμπίρ. Έτσι, δεν αφήνουν το παιδί τους να ενηλικιωθεί συναισθηματικά, να ανεξαρτητοποιηθεί και να αυτονομηθεί συναισθηματικά ή πρακτικά, από φόβο μήπως αυτό απομακρυνθεί και έτσι χάσουν την αγάπη του. Επιλέγουν λοιπόν ακυρωτικές συμπεριφορές από την πολλή τους αγάπη. Και φυσικά η σχέση παθαίνει αυτό ακριβώς που φοβούνται: πάσχει και δεν είναι καλή.
Μπορούμε να σπάσουμε αυτή την προβληματική σχέση ή ο χωρισμός και η απομάκρυνση είναι η μόνη λύση;
Ο χωρισμός και η απομάκρυνση είναι η ευκολότερη, γρηγορότερη και πιο αποτελεσματική λύση. Για να αλλάξει μια σχέση, πρέπει και τα δύο μέλη να επιθυμούν την αλλαγή. Το συναισθηματικό βαμπίρ δεν έχει ούτε την αίσθηση ότι κάνει κάτι λάθος, αλλά ούτε και την επιθυμία να αλλάξει, για τον απλό λόγο ότι, αν αλλάξει η ισορροπία της σχέσης, τότε το ίδιο δεν θα είναι ικανοποιημένο, αφού με τη νέα κατάσταση δεν θα ικανοποιούνται οι ψυχικές του ανάγκες. Θα πρέπει να παραδεχτεί ότι κάνει κάτι λάθος, ότι η λανθασμένη του συμπεριφορά έχει βαθύτερες ρίζες και ότι θα πρέπει να δουλέψει με τον εαυτό του για ν’ αλλάξει. Αυτό θέλει χρόνια ψυχοθεραπείας και μεγάλη προσπάθεια.
Αν για κάποιους λόγος ο χωρισμός ή η απομάκρυνση δεν είναι εφικτά, τότε υπάρχει η λύση της ‘συναισθηματικής ασπίδας’. Με αυτό τον τρόπο το άτομο δηλώνει στον εαυτό του ότι κρατάει μια συναισθηματική ασπίδα που το προστατεύει από τα πλήγματα που του δίνει το πρόσωπο αυτό. Έτσι, το άτομο αυτό μπορεί να διατηρήσει μια ποιότητα ζωής και την ψυχική του ηρεμία, παίρνοντας την απόφαση ότι το συναισθηματικό βαμπίρ δεν αλλάζει.
Το συναισθηματικό βαμπίρ δεν έχει ούτε την αίσθηση ότι κάνει κάτι λάθος, αλλά ούτε και την επιθυμία να αλλάξει.
Οι σχέσεις βαμπίρ είναι καταδικασμένες; Ή μπορεί να αλλάξουν;
Οι σχέσεις αλλάζουν δύσκολα, αλλά μπορούμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας από τα συναισθηματικά βαμπίρ. Σταδιακά, καθώς αλλάζουμε εμείς αλλάζει και η σχέση μας με το άλλο άτομο, αφού εμείς δεν είμαστε ίδιοι πια. Ορίστε τι μπορεί να βοηθήσει:
–Μάθε να λες «όχι» και να βάζεις όρια.
–Απόφυγε τα συναισθηματικά βαμπίρ, όταν μπορείς.
–Χαμογέλασε και επιβεβαίωσε μέσα σου ότι δεν θα του κάνεις το «χατίρι» να του δώσεις την ενέργειά σου.
–Περιόρισε τη συζήτηση και αν αρνητικότητα γίνει έντονη, διάκοψε ευγενικά τη συζήτηση και απομακρύνσου (π.χ. στην οικογενειακή συγκέντρωση: «Ναι θεία, χάρηκα που σε είδα, πάω τώρα να βοηθήσω στο σερβίρισμα”.)
–Με τον θετικό σου τρόπο και την οριοθέτηση κόψε τη δύναμη του συναισθηματικού βαμπίρ, που θα αναγκαστεί ν’ αναγνωρίσει τη δική σου δύναμη και το γεγονός ότι την προφυλάσσεις, οπότε δεν μπορεί να σου την κλέψει.
–Επίλεξε να έχεις θετικούς ανθρώπους γύρω σου.
Η ∆ρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D., είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, που έχει κάνει τη μεταπτυχιακή της εκπαίδευση στα Πανεπιστήµια της Βοστώνης Tufts, Northeastern και Harvard (πτυχία Μάστερ, ∆ιδακτορικό και Μεταδιδακτορική Εκπαίδευση). Είναι μέλος του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ΜΠΣ «Επιστήµη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας». Τα άρθρα της δημοσιεύονται σε σημαντικά ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
Εργάζεται με ενήλικες, παιδιά, εφήβους, φοιτητές και τις οικογένειές τους στην Αμερική και την Ελλάδα, καλύπτοντας ευρύ φάσμα δυσκολιών. Έχει εκτενή εμπειρία με περισσότερες από 10.000 ώρες ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής, ατομικά ή ομαδικά, στο γραφείο της, σε σχολεία και στο παιδιατρικό νοσοκομείο Children’s Hospital του Harvard.
Είναι συγγραφέας των βιβλίων: Το Μυστήριο του Σοκολατένιου Αυγού, Το Μυστήριο του Μεγάλου Μαύρου Σκύλου, Το Μυστήριο Των Χριστουγέννων, Γιαγιά Σ΄ Αγαπώ, Παππού Σ΄ Αγαπώ, Καταπληκτική Μαμά, Φανταστικά Ταξίδια, Το Κάστρο Της Αυτοπεποίθησης, Το Κάστρο Της Χαράς, Το Κάστρο Του Φόβου, Το Κάστρο Του Θυμού, Συναισθηματικά Βαμπίρ.