Στα επόμενα 3 λεπτά θα μάθεις:
-Γιατί είναι τόσο δύσκολη η διάγνωση της οριακής διαταραχής.
-Πώς να αναγνωρίσεις έναν οριακό.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ξέρεις να αναγνωρίσεις τα συμπτώματα της κατάθλιψης, έτσι ώστε να στραφείς χωρίς καθυστέρηση για βοήθεια εκεί που πρέπει. Και το πιθανότερο είναι ότι ξέρεις – λίγο πολύ – τι είναι η διπολική διαταραχή ή η κρίση πανικού. Έχουν τόσα γραφτεί και ακουστεί για όλα αυτά εξάλλου.
Για την οριακή διαταραχή, όμως; Πόσα ξέρεις;
Και γιατί θα έπρεπε να ξέρεις, θα μου πεις. Όμως, η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Επειδή, αν ήξερες, θα μπορούσες να καταλάβεις τι δεν πάει καλά στη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων που πιθανόν να είναι οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή σου. Ή ακόμα να συνειδητοποιήσεις τι δεν πάει μερικές φορές καλά και με τον εαυτό σου, πράγμα που πιθανόν να σου δημιουργεί προβλήματα.
Με τον ψυχοδυναμικό ψυχολόγο Γιώργο Παπαγεωργίου, διευθυντή στην εταιρεία ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ, αποφασίσαμε να μιλήσουμε για τους Οριακούς με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Προσεγγίζοντας περισσότερο την προσωπικότητά τους και λιγότερο τη συμπτωματολογία που τους αφορά. Κάνοντας μια βουτιά, εξάλλου, στο μυαλό του Οριακού μπορεί κανείς να καταλάβει πολλά.
Κύριε Παπαγεωργίου, γιατί πρέπει οπωσδήποτε να μάθουμε περισσότερα για την οριακή διαταραχή;
Πρώτον, επειδή είναι μια ψυχική διαταραχή όχι ιδιαίτερα γνωστή, που όμως φαίνεται να αφορά στο 1,8% έως και 4% του συνολικού πληθυσμού. Δηλαδή, 1 στους 25 έως 35 ανθρώπους, στο γενικό πληθυσμό, φαίνεται να πάσχει από αυτήν. Και λέω φαίνεται, διότι υπάρχουν λόγοι που μας υποψιάζουν πως είναι συχνότερη από όσο τη διαπιστώνουμε. Είναι η ψυχική διαταραχή με το μεγαλύτερο ποσοστό αδιάγνωστων εξάλλου. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να ζει για πολλά χρόνια, ακόμα και ολόκληρη τη ζωή του, με αυτήν και να τον ταλαιπωρεί αρκετά έως πολύ, όμως εκείνος να μην υποψιάζεται το γιατί. Και πρέπει να μάθουμε για αυτήν επειδή μπορεί κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο να έχει τη διαταραχή, πράγμα που καθιστά τη σχέση μας μαζί του ιδιαίτερα δύσκολη έως και πρόκληση.
Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος είναι Οριακός;
Εννοούμε ότι πάσχει από οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Η λέξη διαταραχή δείχνει ότι πρόκειται για παθολογία. Φανερώνει δηλαδή ότι κάτι δεν πάει καλά με τον ψυχισμό του ατόμου. Και ο όρος διαταραχή προσωπικότητας υποδεικνύει ότι αυτό που δεν πάει καλά είναι βαθιά ριζωμένο στον ψυχισμό του, περιλαμβάνει άκαμπτα πρότυπα συμπεριφοράς που επηρεάζουν τον τρόπο που σκέφτεται, τον τρόπο που νιώθει, το πώς σχετίζεται με τους άλλους, καθώς και τον τρόπο που ελέγχει τις παρορμήσεις του.
Ποια η διαφορά μεταξύ της διαταραχής προσωπικότητας και της διαταραχής διάθεσης;
Ο διπολικός ή ο καταθλιπτικός για παράδειγμα, πάσχει από διαταραχή της διάθεσης, δεδομένου ότι η διαταραχή του επηρεάζει το πώς “νιώθει” τον κόσμο. Στη διαταραχή προσωπικότητας όμως, στην οποία ανήκει η οριακότητα, επηρεάζεται η εσωτερική αντίληψη, το “μέσα” του ατόμου, το πώς στέκεται από ψυχική άποψη στον κόσμο και πώς συμπεριφέρεται και ελέγχει τα συναισθήματά του και τις παρορμήσεις τους.
Μπορείτε να το πείτε με πιο απλά λόγια, για να καταλάβω τη διαφορά;
Ναι, θα στο πω πιο απλά. Αν οδηγούσες αυτοκίνητο, στη διαταραχή προσωπικότητας όπως στην περίπτωση οριακής διαταραχής, το πρόβλημα είναι ο τρόπος που οδηγείς στον δρόμο (πιθανόν και στη ζωή σου). Όπως για παράδειγμα, ο τρόπος που πατάς το φρένο.
Ενώ στη διαταραχή διάθεσης το πρόβλημα προκύπτει από κάτι που έχει “πάθει” το αυτοκίνητό σου λόγω μιας βλάβης, π.χ. επειδή τα λάστιχα είναι φθαρμένα ή το τιμόνι έχει στραβώσει ή τα φρένα είναι αδύναμα.
Οριακός είναι ένας που οδηγεί άσχημα, επικίνδυνα, χωρίς κανόνες, ενώ διπολικός είναι ένας που έχει πάθει ζημιά στο αυτοκίνητό του αλλά επιλέγει να μην την φτιάχνει.
Και τι πρόβλημα έχει δηλαδή ένας Οριακός με τα “φρένα”; Ή για να το πω πιο σωστά, με το φρένο στις παρορμήσεις του;
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε παρορμήσεις που μας ωθούν να αντιδράσουμε με έναν τρόπο που μας βολεύει ή που μας αρέσει. Οι Οριακοί, σε ό,τι αφορά τις παρορμήσεις, τα πάνε πιο καλά με το γκάζι και λιγότερα καλά με το φρένο. Ακόμα κι όταν οι άλλοι προσπαθούν να οριοθετήσουν έναν Οριακό, θα ακούσεις τελικά εκείνον ή εκείνη να λέει: “Ό,τι θέλω θα κάνω”. Μια φράση που χαρακτηρίζει θα έλεγα τους Οριακούς.
“Ό,τι θέλω θα κάνω”… Μου θυμίζει έφηβο αυτό.
Μα ναι. Ο Οριακός ταιριάζει συχνά με το προφίλ του αιώνια έφηβου. Δεν τηρεί τα όρια ή πολύ εύκολα τα σπάει. Θέλει να κάνει – και συχνά κάνει – ό,τι θέλει. Μπορεί πιο εύκολα από τους άλλους να φτάσει σε παραβατική ή ριψοκίνδυνη συμπεριφορά … Πράγματι, λοιπόν, από άποψη ψυχικής ωριμότητας, ο Οριακός είναι ο αιώνιος έφηβος, ακόμα κι όταν είναι μεγάλη η βιολογική ηλικία του. Αυτή η συχνά επαναστατική του διάθεση, όμως, τον κάνει ταυτόχρονα και απίστευτα γοητευτικό στους άλλους.
Οι Οριακοί, σε ό,τι αφορά τις παρορμήσεις, τα πάνε πιο καλά με το γκάζι και λιγότερα καλά με το φρένο.
Πληρώνει όμως κι ένα τίμημα εκείνος που επιλέγει να μείνει αιώνια έφηβος …
Ισχύει αυτό. Κι εδώ είναι που μπορεί να βοηθήσει ο θεραπευτής. Που είναι το μόνο κατάλληλο πρόσωπο για να πείσει έναν Οριακό ότι υπάρχει συμφερότερος τρόπος για να πορευτεί στη ζωή του, αν μάθει να περιορίζει την οριακότητα στη συμπεριφορά του. Αυτό μπορεί να συμβεί, εφόσον καταφέρει ο Οριακός να εμπιστευτεί τον θεραπευτή του, πράγμα δύσκολο.
Τι εννοείτε; Ότι οι Οριακοί δεν εμπιστεύονται εύκολα;
Πράγματι, δεν εμπιστεύονται εύκολα τους άλλους. Και η άρνησή τους να εμπιστευτούν, μεταξύ άλλων, τον θεραπευτή τους μπορεί να είναι τεράστια. Προσέξτε, δεν έχουν άρνηση προς τη θεραπεία. Οι Οριακοί θα στραφούν πιο εύκολα από τους υπόλοιπους ανθρώπους προς την ψυχοθεραπεία. Σε αυτούς που φτάνουν στα γραφεία των ειδικών, Οριακός είναι περίπου ο 1 στους 10, μεγάλη διαφορά από 1 στους 25 έως 35 στον γενικό πληθυσμό που ανέφερα. Θα δυσκολευτούν όμως να εμπιστευτούν τον θεραπευτή τους και είναι πιθανό να συγκρουστούν πιο συχνά μαζί του.
Ο θεραπευτής τους, όμως, γνωρίζει αυτή τη δυσκολία τους. Ας φροντίσει, λοιπόν, να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους.
Χμμ, εδώ έχω άσχημα νέα. Ξέρεις είναι αρκετοί οι ψυχοθεραπευτές που αποφεύγουν τον οριακό ασθενή, αν και δεν είναι εύκολο να το παραδεχτούν δημόσια. Μεταξύ τους τον περιγράφουν ως τον “δύσκολο” θεραπευόμενο. Όχι μόνο λόγω της δυσκολίας που έχει εκείνος να τους εμπιστευτεί, αλλά επειδή μπορεί συχνά να τους προκαλεί, να τους εκνευρίζει ή να τους φτάνει στα δικά τους … όρια. Γι’ αυτό θα έλεγα ότι ο ιδανικός θεραπευτής για έναν οριακό ασθενή είναι ένας επίσης … Οριακός. Δεδομένου ότι θα μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον θεραπευόμενο.
Παρόλα αυτά, οι ψυχολόγοι σχεδόν πάντα επιδιώκουν να έχουν έναν με δύο Οριακούς στις ψυχοθεραπευτικές ομάδες τους. Και επειδή σίγουρα θα με ρωτήσεις το γιατί, σου απαντώ προκαταβολικά: επειδή έτσι κρατιέται η ομάδα … σε φόρμα!
Πείτε μου ένα βασικό σημάδι της οριακής διαταραχής.
Η φυγή από την πραγματικότητα. Οριακός είναι εκείνος που σε έντονα ψυχοπιεστικές καταστάσεις αρχίζει να “φρικάρει” όπως λέμε. Μπορεί δηλαδή σε έναν χωρισμό, σε μια χρεοκοπία, σε μια απόλυση, σε μία απόρριψη, να περάσει σε σχεδόν ψυχωτικό στάδιο. Να χάσει την επαφή με το τι συμβαίνει γύρω του και να μην μπορεί να αντιληφθεί ποια είναι η πραγματική διάσταση στο πρόβλημά του.
Διαλέγει να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις που τον στρεσάρουν με το να “φύγει” σε έναν άλλο κόσμο μη ρεαλιστικό. Παλαιότερα τον αποκαλούσαμε μεταιχμιακό, ακριβώς επειδή βρίσκεται πάντα στο όριο τού να χάσει την επαφή με την πραγματικότητα, όταν έρχεται αντιμέτωπος με μια ψυχοπιεστική κατάσταση.
Πάντως,το σήμα κατατεθέν, με το οποίο οι περισσότεροι συνδέουν τους Οριακούς, είναι το ότι μπορεί να αυτοτραυματίζονται, “να κόβονται” για παράδειγμα.
Σήμα κατατεθέν δεν είναι, αλλά πάντως είναι μια συχνή συμπεριφορά. Υπάρχουν πάρα πολλοί Οριακοί που κάνουν αυτοκαταστροφικές χειρονομίες τραυματισμού τους, π.χ. δυνατές γροθιές σε τοίχο ή τραπέζι, ή ακόμη και να κόβονται. Επειδή δεν αντέχουν το “μέσα” τους, χαράζονται για να ηρεμήσουν. Αυτό δε σημαίνει ότι κάποιος που δεν το κάνει αυτό αποκλείεται να είναι Οριακός. Γενικά, μπορεί να έχουν αυτοκαταστροφικά ξεσπάσματα, να χτυπήσουν τον εαυτό τους πάνω σε τοίχους, να σπάσουν πράγματα, να βρίσουν σε βαθμό χυδαιότητας, κάθε φορά που νιώθουν ότι χάνουν το πλαίσιο της αναφοράς τους.
Και πότε συμβαίνει αυτό;
Όταν θυμώνουν και στρεσάρονται. Αλλά κι όταν απογοητεύονται. Θα ήθελα να επισημάνω ότι ο Οριακός παθαίνει ζημιά σε ένα μόνο πολύ μικρό ποσοστό χρόνου της ζωής του. Δηλαδή, όντως ισχύει στην περίπτωσή του ότι “ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΑ”. Όμως, το πόσο κάποιος είναι “γενικά καλά” μετράει κι από την ποιότητα της συμπεριφοράς του, στον λίγο χρόνο όταν “φρικάρει”, δηλαδή όταν πιεστεί ψυχικά από κάτι έντονο. Μια και είναι τότε, σε αυτόν τον “Οριακό” χρόνο, που θα χρειαστεί να αποφασίσει ποια δουλειά να επιλέξει, αν θα χωρίσει, αν θα παραμείνει σε έναν γάμο. Και είναι συνήθως τότε που καταλήγει να γίνεται ασύμφορος, αλλά κι ανυπόφορος για τους άλλους. Επειδή, όταν στρεσάρεται, περνάει σε ψυχωτικό επίπεδο λειτουργίας, είναι τότε που ζει “στον δικό του κόσμο” και δρα πολύ βιαστικά. Διότι πρέπει να πούμε πως οι Οριακοί είναι συχνότατα και πολύ βιαστικοί άνθρωποι, σχεδόν ορμητικοί.
Κύριε Παπαγεωργίου, σε ποια ηλικία είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί η διαταραχή;
Σύμφωνα με ψυχαναλυτική θεώρηση, εγκαθίσταται πολύ νωρίς. Γύρω από τα 3 έως 5 έτη ζωής ή πάντως πριν τα έξι. Η διάγνωση της οριακότητας όμως μπορεί να γίνει με σιγουριά μετά τα είκοσι. Ας μην ξεχνάμε ότι νωρίτερα μπορεί να μπερδευτεί με τη συμπεριφορά που χαρακτηρίζει τους έφηβους.
Ο Οριακός διαλέγει να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις που τον στρεσάρουν με το να “φύγει” σε έναν άλλο κόσμο μη ρεαλιστικό.
Και τι έγινε λάθος σε εκείνα τα πρώτα χρόνια ζωής;
Δεν τον μεγάλωσαν με συνέπεια. Αυτό είναι που έχει γίνει λάθος. Δεν τον μεγάλωσαν, δηλαδή, με τρόπο που να ξέρει ως παιδί τι να αναμένει. Το παιδί που μεγάλωσε μέσα σε μπλόφα συμπεριφοράς από αυτούς που το ανέθρεψαν, συχνότατα καταλήγει να αποκτά οριακό χαρακτήρα.
Για πείτε ένα παράδειγμα …
Μία μητέρα που δηλώνει ότι “τα δίνει όλα για το παιδί της”, ότι γίνεται “θυσία” για αυτό, όμως τελικά αποδεικνύεται ότι κοιτάει τον εαυτό της και δεν είναι δίπλα του σε συναισθηματικό επίπεδο, όταν εκείνο την έχει ανάγκη. Ή ένας πατέρας που αντιδρά με έναν μη αναμενόμενο θυμό ή κάποιες φορές ακόμα και με ένα βίαιο ξέσπασμα, εκεί που το παιδί δεν το περιμένει. Οι ξαφνικοί θυμοί των γονέων και οι ψεύτικες συμπεριφορές τους σε στυλ “άλλα λέω κι άλλα κάνω”, παράγουν πολλά κακά προς το παιδί.
Υπάρχει τρόπος να αναγνωρίσουμε όλοι οι υπόλοιποι τους Οριακούς;
Θα σου πω έναν εύκολο τρόπο. Οριακοί είναι αυτοί που χαρακτηρίζονται από λέξεις που ξεκινούν από τρία Α (άλφα) και το λέω κυριολεκτικά και όχι ως αστεϊσμό.
Είναι απρόβλεπτοι. Αυτό είναι το πρώτο Α. Είναι δηλαδή ασταθείς, μία έτσι – μία αλλιώς, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά τους. Όχι όμως και στη διάθεσή τους, όπως οι διπολικοί. Απέναντι σε έναν Οριακό, είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσεις πότε θα είναι στα καλά του και πότε στα άσχημά του. Άλλες φορές συγχωρούν τραγωδίες, κι άλλες φορές λεπτολογούν με επίμονη γκρίνια κολλώντας σε λεπτομέρειες.
Είναι απότομοι ή ακόμα και αγενείς. Αυτό είναι το δεύτερο Α. Οι Οριακοί γίνονται αγενείς ακόμη και χωρίς να το θέλουν, αφού συνήθως δεν αντιλαμβάνονται την αγένειά τους. Το κάνουν επειδή τους αρέσει πολύ να εκφράζονται με άμεσο τρόπο και κάποιες στιγμές αυτό που θέλουν να εκφράσουν το κάνουν άμεσα κι εκρηκτικά. Εκείνοι θεωρούν ότι απλά εκφράζονται με ειλικρίνεια. Συχνά απολογούνται με το ότι απλώς λένε την αλήθεια. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι οι άλλοι δεν καλωσορίζουν τέτοια αγένεια συμπεριφοράς και συνήθως αναστατώνονται από το γεγονός της απότομης εκφραστικότητάς τους.
Και το τρίτο Α; Ανυπόφοροι. Οι Οριακοί μπορεί πράγματι να γίνουν ανυπόφοροι (όταν νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο και νιώθουν πως τους πνίγει το συναίσθημα), επειδή συχνότατα αντιδρούν υπερβολικά προς τους άλλους. Γίνονται αυτό που λέμε Drama Queen.
Δύσκολοι άνθρωποι μου φαίνονται οι Οριακοί. Φαντάζομαι δε θα τους πλησιάζει κανείς …
Πράγματι, χαρακτηρίζονται ως δύσκολοι άνθρωποι. Όμως θα πρέπει να σου υπενθυμίσω ότι αυτά τα τρία Α που προανέφερα, οι Οριακοί τα επιδεικνύουν μόνο όταν στρεσάρονται ή είναι σε σύγχυση. Σε αντίθεση με το γρήγορο συμπέρασμα που έβγαλες, θα σου έλεγα ότι οι Οριακοί μάλλον είναι εξαιρετικά ξεχωριστοί και ιδιαίτερα γοητευτικοί.
Πώς ακριβώς είναι γοητευτικοί;
Ο Οριακός είναι πολύ πιο γοητευτικός σε σχέση με τις άλλες προσωπικότητες. Στις συναναστροφές με τους άλλους σπάει εύκολα τον πάγο και αναπτύσσει γρήγορα οικειότητα. Ένα χαρακτηριστικό του είναι, για παράδειγμα, ότι του αρέσει να μιλάει στον ενικό, προσπερνώντας γρήγορα τον πληθυντικό ευγενείας, και ως εκ τούτου γίνεται εύκολα φιλικός. Γενικά, είναι γοητευτικός στο πώς μιλάει, στο πώς συμπεριφέρεται, στο πώς κάνει σχέσεις, ακόμα και στο πώς κάνει σεξ. Επίσης, η αντισυμβατικότητα με την οποία αντιμετωπίζει τη ζωή του και το “να ζει στα όρια” αυξάνει τη γοητεία του. Ο Οριακός, επομένως, συχνά ξεχωρίζει εύκολα, επειδή είναι πάρα πολύ γοητευτικός. Μάλιστα αυτό για τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας αποτελεί ένα κλινικό στοιχείο για να τον εντοπίσουν. Όταν κάποιος θεραπευόμενος φαντάζει πολύ γοητευτικός από τις πρώτες συνεδρίες, αρχίζουν να τον υποψιάζονται …
Παρόλα αυτά η διάγνωση ενός Οριακού είναι δύσκολη;
Ναι, είναι. Επειδή πάρα πολύ συχνά ένας Οριακός διαγιγνώσκεται ως διπολικός αλλά και το αντίστροφο. Αυτό μάλιστα αποτελεί αιτία μεγάλων παρεξηγήσεων στην ψυχολογία και το συνηθέστερο λάθος διαγνώσεων. Μια λάθος διάγνωση όμως μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες για τη θεραπεία και για τη ζωή των πασχόντων, όχι μόνον επειδή “είναι άλλο το ένα και άλλο το άλλο”, αλλά επειδή απαιτείται εντελώς διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση. Ο διπολικός πολύ συχνά – αν κι όχι πάντα – χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή, ενώ ο Οριακός σπανιότατα μπορεί να βοηθηθεί από αυτήν.
Είναι, πάντως, μεγαλύτερη η μερίδα των Οριακών που διαγιγνώσκονται λάθος. Μερίδα, που αφορά σχεδόν το 60% των περιπτώσεων, καθώς εκτιμάται ότι έχουν κάτι άλλο.
Και ποιος φταίει, κύριε Παπαγεωργίου, για το αυξημένο ποσοστό λάθους διάγνωσης;
Στη θεωρία, είναι απολύτως διακριτές κατηγορίες, η οριακότητα και η διπολικότητα. Κυριολεκτικά είναι “άλλο το ένα, άλλο το άλλο”. Όμως στην πράξη, είναι αλήθεια ότι δεν είναι καλά εκπαιδευμένοι όλοι οι θεραπευτές που χρειάζεται να κάνουν τη διάγνωση. Διότι, όταν ο ειδικός μαζεύει τα κλινικά του στοιχεία και προσπαθεί να διακρίνει τα συμπτώματα ώστε να βρει το “τι έχει ο απέναντί του” άνθρωπος, υπάρχει κι ένα μεγάλο overlapping συμπτωμάτων – στα ελληνικά το λέμε συννοσηρότητα – που μπερδεύει. Ένας άνθρωπος, ας μην ξεχνάμε, μπορεί να έχει και λίγο από το ένα και λίγο από το άλλο. Για παράδειγμα, μπορεί να έχει κατάθλιψη μαζί με στοιχεία χρόνιου άγχους, αλλά να έχει και στοιχεία οριακής προσωπικότητας. Το θέμα, όμως, είναι κάθε φορά να εντοπιστεί ποιο είναι το κυρίαρχο.
Το παιδί που μεγάλωσε μέσα σε μπλόφα συμπεριφοράς από αυτούς που το ανέθρεψαν, συχνότατα καταλήγει να αποκτά οριακό χαρακτήρα.
Υπάρχουν και οι αδιάγνωστοι και … ανυποψίαστοι Οριακοί. Έτσι δεν είναι;
Ναι. Κι αυτοί κυριολεκτικά παλεύουν με την οριακή διαταραχή χωρίς να το γνωρίζουν και χωρίς να υποψιάζονται τι είναι αυτό ακριβώς που τους πάει “πίσω” στη ζωή τους. Και φυσικά ούτε υποψιάζονται πως υπάρχει τρόπος να βοηθηθούν.
Κι αν τελικά μείνουν χωρίς θεραπεία;
Εντάξει … θα επιζήσουν. Όμως δε θα ευτυχήσουν. Ή για να το πω πιο σωστά, θα ευτυχήσουν δυσκολότερα από ότι οι άλλοι. Με την ψυχοθεραπεία, δίνεται η ευκαιρία στον Οριακό να εκμεταλλευτεί τη γοητεία του, το πόσο ασυνήθιστος είναι, τα όσα έχει μάθει να κάνει καλύτερα από τους άλλους λόγω των ιδιαιτεροτήτων της προσωπικότητάς του. Για παράδειγμα, πάρα πολλοί εξαιρετικοί καλλιτέχνες είναι Οριακοί. Το ήξερες αυτό;
Και σε ποια άλλα επαγγέλματα μπορεί να είναι καλοί οι Οριακοί;
Τα τρία επαγγέλματα όπου συναντάμε πιο συχνά Οριακούς είναι πολιτικοί, επιχειρηματίες και … δημοσιογράφοι.
Πείτε μου με λίγα και απλά λόγια πώς και γιατί δυσκολεύεται ένας Οριακός λόγω της διαταραχής του.
Παρεξηγούνται εύκολα από τους άλλους, οι οποίοι θα τους κατηγορήσουν ότι είναι ναρκισσιστές, ενώ δεν είναι. Ή, λόγω των δραματικών τους αντιδράσεων, θα τους περάσουν για διπολικούς (μανιοκαταθλιπτικούς), ενώ επίσης δεν είναι. Στην πραγματικότητα, ο Οριακός ανήκει σε μια συστάδα παθολογίας που τη λέμε “δραματική ασταθής” και σημαίνει πως η προσωπικότητά τους κυριαρχείται από μια ασταθή διάθεση που μπορεί να καταλήξει σε έναν ψευδή διπολικό χαρακτήρα.
Επίσης, ένας οριακός χαρακτήρας μπορεί να οδηγηθεί συχνότερα σε προβλήματα λόγω των περιορισμένων ορίων του, αλλά και σε διαρκείς συγκρούσεις στις σχέσεις του με τους γύρω του, κάνοντας τελικά τη ζωή του δύσκολη. Είναι αρκετά συνηθισμένο, όταν μιλάς με κάποιον με οριακή προσωπικότητα, να τον ακούς να έχει πάντα προβλήματα ή παράξενα μπλεξίματα να σου διηγηθεί. Αυτό που χρειάζεται να καταλάβει ένας Οριακός (εφόσον συνειδητοποιήσει ή διαγνωστεί με αυτή τη διαταραχή) είναι ότι με τη βοήθεια της θεραπείας μπορεί να μειώσει την οριακότητά του ή και να μάθει απολύτως να ελέγχει την οριακότητα του, ώστε να κάνει τη ζωή του πολύ καλύτερη.
Από ό,τι κατάλαβα, είναι σε επίπεδο σχέσεων τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Είναι αλήθεια ότι ο Οριακός έχει πάρα πολύ έντονες, σχεδόν θυελλώδεις, διαπροσωπικές σχέσεις. Πολύ συχνά δημιουργεί σχέσεις που χαρακτηρίζονται από απόλυτη αγάπη ή απόλυτο μίσος. Τσακώνεται έντονα, με το παραμικρό και πολύ εύκολα. Με την ίδια ευκολία όμως κάνει κολλητούς φίλους, επειδή σπάει εύκολα τον πάγο και μιλάει χωρίς αναστολές. Θυμώνει όμως εύκολα, αν και οι θυμοί του, ενώ είναι πάρα πολύ έντονοι, είναι πάρα πολύ σύντομοι. Του “περνάει” δηλαδή. Παρόλα αυτά καταλήγει να είναι απρόβλεπτος για τους γύρω του. Κάποιοι, επίσης, θα τον κατηγορήσουν ως χειριστικό.
Είναι χειριστικός ο Οριακός;
Είναι χειριστικός. Όμως τη χειριστικότητά του, την εξασκεί με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από ότι οι ξεκάθαρα χειριστικοί τύποι όπως είναι οι ιστριονικοί (drama queen – εκείνοι που αντιδρούν δραματικά) ή οι ψυχοπαθείς. Ο Οριακός γίνεται χειριστικός, όχι επειδή θέλει να εκμεταλλευτεί, αλλά διότι χρειάζεται να επιζήσει. Και αυτό από μόνο του οφείλει να μας κάνει να του δείχνουμε συμπόνια.
Ο Οριακός δυσκολεύεται σε όλες τις σχέσεις του ή μόνο στις ερωτικές;
Σε όλες τις σημαντικές σχέσεις. Δυσκολεύεται στις σχέσεις με τους γονείς του και μπορεί να δηλώνει μάλιστα ανοιχτά ότι δεν τους αγαπά και τόσο. Ή μπορεί να μην μπορεί να συνδεθεί καλά με τα παιδιά του. Ή μπορεί να νιώθει μεγάλη εξάρτηση από τον ή τη σύζυγό του, ενώ δηλώνει ότι δεν ταιριάζει και τόσο μαζι του. Ένα παράδοξο, που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των Οριακών, είναι ότι, ενώ αναφέρουν πως μπορεί να μην έχουν καλές σχέσεις με κάποιους από τους σημαντικούς άλλους στη ζωή τους, κυριολεκτικά μπορεί να κατακλύζονται από αυτούς. Έχουν δηλαδή μία αυξημένη τάση να αναπτύσσουν σχέσεις εξάρτησης. Την ίδια ώρα όμως που δυσκολεύονται να αποχωριστούν αυτούς τους σημαντικούς άλλους, προσπαθούν να εξατομικευτούν, να προσδιορίσουν τα θέλω τους και να καταλάβουν τι τους αξίζει. Αν και τελικά πολύ συχνά ωθούν του άλλους να τους συμπεριφερθούν ακριβώς όπως οι γονείς τους. Δηλαδή, με ασυνέπεια.
Κάποια άλλα χαρακτηριστικά που επιδεικνύουν στις σχέσεις τους;
Αναζητούν την επιβεβαίωση και τον θαυμασμό των άλλων, όχι όμως με παράλογο τρόπο όπως οι ναρκισσιστές. Προκαλούν με το σκοτεινό, προκλητικό, οριακό θα έλεγα κομμάτι τους, το οποίο έχουν ανάγκη να αποδεχτεί ο άλλος. Για παράδειγμα, τους αρέσει να ξεκινούν συχνά έντονα προκλητικές συζητήσεις.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό τους στις σχέσεις είναι ότι δεν είναι αυστηρά προσανατολισμένοι σε βασικές αξίες ζωής, αξίες δηλαδή που καθορίζουν ποιος είμαι, τι έχω στη ζωή, τι προστατεύω. Σε τέτοια θέματα, συχνά τους ακούμε να λένε γενικότητες του στυλ “είμαι ό,τι θέλω”, “έχω αυτά που μπορώ”, “κρατάω όσα μου αρέσουν”. Στο πρακτικό τομέα, εννοείται φυσικά ότι είναι πιο επιρρεπείς στην απιστία όπως και στο risky sexual behavior (σεξ αυξημένου ρίσκου) λόγω των αυξημένων παρορμήσεών τους.
Μπορεί τελικά να απολαύσει υγιείς και ήρεμες σχέσεις ένας οριακός;
Ναι. Αρκεί να αποδεχτεί ότι μπορεί να αποδεχτεί στη ζωή του ανθρώπους με τους οποίους μπορεί να διαπληκτίζεται, χωρίς να χρειάζεται να τους μισεί για αυτό. Να καταλάβει ότι μπορεί να τσακωθεί, αλλά η σχέση να παραμείνει ζωντανή. Ότι είναι προτιμότερο ο ίδιος να παραμείνει σε μια σχέση και να τη δουλέψει, από το να την παρατήσει και να φύγει. Το να αντισταθεί στο να “ξεκόβει” απότομα, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν Οριακό.
Ξέρουν, τελικά, να αγαπάνε;
Είναι αλήθεια ότι ο Οριακός μπορεί να αγαπήσει πάρα πολύ δυνατά. Κι αν τον ερωτευτείς ή αγαπήσεις, το πιθανότερο είναι ότι δε θα τον ξεχάσεις ποτέ.
Παρότι παθαίνουν πολλά στη ζωή τους, η αλήθεια είναι πως δεν τους βαριέσαι. Υπάρχει βλέπεις και μία τέταρτη λέξη από Α (άλφα) που τους χαρακτηρίζει, σε σχέση με τους πολλούς: είναι ασυνήθιστοι!