Αν είσαι μοναχοπαίδι, σίγουρα το έχεις βιώσει. Να σε κοιτάξουν στραβά, απαξιωτικά ή στην καλύτερη των περιπτώσεων με προβληματισμό. Να σου κολλήσουν ένα σωρό ταμπέλες για ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα σου που θεωρούν ότι κουβαλάς, λόγω του ότι μεγάλωσες χωρίς αδέρφια. Κι αν μεγαλώνεις μοναχοπαίδι, είναι βέβαιο ότι κάποιοι από τον περίγυρό σου θα σε κάνουν επανειλημμένα να νιώσεις άσχημα για το γεγονός ότι έχεις ένα μόνο παιδί. “Θα αφήσεις το παιδί σου χωρίς αδερφάκι;” θα σου πουν. “Δε θα κάνεις δεύτερο;”, “Μα ένα ίσον κανένα …”.
Πού τα ξέρω όλα αυτά; Είμαι μονοχοπαίδι. Κι όχι μόνο αυτό. Είμαι μητέρα ενός και μόνο παιδιού.
Αυτό, όμως, που έχω να σου πω είναι ότι, παρόλο που στο παρελθόν το ένα παιδί εθεωρείτο κατά κάποιο τρόπο “λίγο”, τα τελευταία 15 χρόνια κάτι έχει αλλάξει. Πολλά ζευγάρια επιθυμούν να κάνουν από επιλογή ένα παιδί, προκειμένου να του προσφέρουν περισσότερα εφόδια. Φυσικά, πάντα υπάρχουν εκείνοι που θα μείνουν στο ένα παιδί, ενώ θα ήθελαν δεύτερο είτε για οικονομικούς λόγους είτε γιατί δεν τους έτυχε να αποκτήσουν δεύτερο παιδί. Σε αυτούς προστίθενται και οι γυναίκες που γίνονται μητέρες σε μεγαλύτερη ηλικία λόγω σπουδών και καριέρας, πράγμα που τις οδηγεί οριακά να προλάβουν να κάνουν ένα παιδί. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα μοναχοπαίδια είναι περισσότερα συχνά από ποτέ.
Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι ο τρόπος που τα βλέπουν οι άλλοι έχει αλλάξει. Ή μήπως έχει; Η Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος και Συγγραφέας, είναι η ειδικός που επέλεξα για να μιλήσουμε για όλους τους μύθους και τις αλήθειες που συνδέονται με τα μοναχοπαίδια, όχι μόνο επειδή είναι εξαιρετική επαγγελματίας στο είδος της, αλλά επειδή είναι κι η ίδια μαμά με ένα και μοναδικό παιδί. Ξεκίνησα την πρώτη ερώτηση με την πιο άδικη – κατά την άποψή μου – ταμπέλα που συχνά κολλά ο περίγυρος στα μοναχοπαίδια …
Κακομαθημένα; Είναι;
Είναι μία ταμπέλα. Ένας μύθος, όμως θα έλεγα. Επειδή ακόμα κι αν σε κάποιες περιπτώσεις ισχύει αυτό, είναι θέμα ορίων που δεν έχουν τεθεί επαρκώς από τους γονείς. Εγώ, όμως, από την εμπειρία μου βλέπω ότι οι περισσότεροι γονείς είναι πλέον πιο ενημερωμένοι σχετικά με την ανατροφή του παιδιού τους. Γνωρίζουν τις ιδιαίτερες ανάγκες που μπορεί να έχει ένα μονοχοπαίδι. Όπως για παράδειγμα ότι έχει ανάγκη όπως όλα τα παιδιά από όρια. Φυσικά ένα ζευγάρι που προσπαθούσε για χρόνια να κάνει παιδί και τα κατάφερε μετά από καιρό μπορεί να είναι πιο ενδοτικό …
Δυσκολεύονται να κάνουν φίλους και δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά; Έτσι λένε κάποιοι …
Αυτό έχει να κάνει με την οικογένεια, τον τρόπο που μεγαλώνουν το παιδί τους και πόσες ευκαιρίες του παρέχουν για κοινωνικοποίηση. Η αλήθεια είναι ότι τα μοναχοπαίδια μπορεί στην αρχή να δυσκολευτούν στις φιλίες. Δυσκολεύονται να πάρουν μπροστά, επειδή δεν έχουν μεγάλη εξοικείωση με συνομήλικα. Αν όμως ο γονιός φέρνει συχνά σε επαφή το παιδί του με συνομήλικα, θα αναπτύξει τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες για να κάνει πιο εύκολα φίλους. Συνήθως τα μοναχοπαίδια γίνονται κοινωνικά, αποκτούν παρέες τις οποίες χαίρονται πολύ και το κυριότερο δημιουργούν σταθερές φιλίες. Οι φίλοι, εξάλλου, είναι πολύτιμοι για τα μοναχοπαίδια. Γι’ αυτό συνήθως γίνονται εξαιρετικοί και σταθεροί φίλοι.
Αποτελούν πόλο έλξης;
Θα σου εξηγήσω τι συμβαίνει. Τα μονοχαπαίδια μπορεί να εξελιχθούν εξαιρετικά, μια και είναι τα παιδιά που απολαμβάνουν το αποκλειστικό ενδιαφέρον και την υποστήριξη και των δύο γονιών, αφού δεν υπάρχει άλλος στην οικογένεια να τα μοιραστούν. Επίσης, επειδή εισπράττουν απλόχερα την αποδοχή από τους γονείς τους χωρίς να υπάρχει καμία σύγκριση με αδέλφια, μπορεί να αναπτύσσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους και κατά συνέπεια αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Λειτουργούν συνεργατικά και συχνά γίνονται αρχηγικά έχοντας έντονο αίσθημα δικαίου. Έτσι γίνονται πιο ελκυστικά στους συνομηλίκους. Αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι οι γονείς τους δίνουν κατάλληλες ευκαιρίες για την ανάπτυξη της κοινωνικότητάς τους και την ικανότητα ανάληψης πρωτοβουλιών.
Υπάρχουν έρευνες που επιβεβαιώνουν ότι έχουν πιο πολλές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές επιτυχίες. Ισχύει;
Ισχύει. Όχι επειδή κληρονομούν κάποιο γονίδιο εξυπνάδας. Έχει να κάνει με το περιβάλλον. Οι γονείς τους δίνουν εκτός από την αμέριστη προσοχή τους και περισσότερα ερεθίσματα από την αρχή της γέννησής τους. Φροντίζουν ιδιαίτερα για τη μόρφωσή τους και τους παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους, να αναπτύξουν δεξιότητες και να ασχοληθούν με πολλά και διαφορετικά πράγματα. Λόγω της επαφής με ενήλικες έχουν μεγαλύτερο γλωσσικό πλούτο και έχουν μάθει να αναλαμβάνουν ευθύνες. Φαίνονται συνεπή, υπεύθυνα, τα ενδιαφέρει η εικόνα τους και φυσικά ο έπαινος. Εκτός εάν έχουμε πέσει στην περίπτωση του γονιού που θέλει να αφήσει το παιδί του για πάντα … παιδί. Είναι λογικό ότι του προσφέρονται πιθανόν περισσότερα εφόδια σε σύγκριση με παιδιά από πολυπληθέστερες οικογένειες, παρότι πάντα οι γονείς προσπαθούν για το καλύτερο κι αυτό συχνά έχει αντίκρισμα στην επαγγελματική του ανέλιξη.
Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα μοναχοπαίδι όσο είναι μικρό;
Συχνά αισθάνεται μόνο του σε ένα κόσμο μεγάλων, δεν έχει σύντροφο στο παιχνίδι και στη σκανταλιά. Δυσκολεύεται να μοιραστεί και μερικές φορές δεν είναι καλά οριοθετημένο. Όντας στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των γονιών του, συχνά είναι υπερπροστατευμένο και δέχεται τις προσδοκίες τους. Παράλληλα δεν είναι σπάνιο να το εμπλέκουν στη σχέση τους και να αποτελεί συνδετικό κρίκο. Πλέον οι γονείς είναι αρκετά ενημερωμένοι κι ευαισθητοποιημένοι για την αναγκαιότητα της οριοθέτησης στη διαπαιδαγώγησή του , για την καλλιέργεια σχέσεων με συνομηλίκους, αλλά και να μάθει να μοιράζεται. Αν τα λάβουν αυτά υπόψη από νωρίς, τα μονοχοπαίδια εξελίσσονται τελικά σε γενναιόδωρους ενήλικες.
Το άγχος του γονιού για το ένα και μοναδικό πολύτιμο παιδί του οδηγεί στην υπερπροστασία;
Η υπερπροστασία είναι ίσως η σοβαρότερη παρενέργεια με την οποία έρχονται αντιμέτωπα τα μονοχοπαίδια. Δεν τους επιτρέπεται να αυτονομηθούν, ούτε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, ενώ δεν είναι σπάνιο να δυσκολεύονται στη διαχείριση των σχέσεων με συνομηλίκους. Οι υπερπροστατευτικοί γονείς γίνονται πνιγηροί και ευνουχιστικοί. Πάνε εξαιρετικά πίσω με αυτό τον τρόπο το παιδί τους.
Είναι απαιτητικά τα μοναχοπαίδια;
Η αλήθεια είναι πως κάποιες φορές είναι. Μην ξεχνάς ότι από μικρά έχουν συνηθίσει να ικανοποιούνται οι επιθυμίες τους και να φροντίζουν οι άλλοι άμεσα για τις ανάγκες τους. Αυτό όμως έχει να κάνει και με το πώς μεγάλωσε ένα μοναχοπαίδι, πράγμα που ισχύει για όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως. Το πώς μεγαλώνουν οι γονείς το παιδί τους είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Κι αυτός ο κανόνας ισχύει για όλα τα παιδιά. Όχι μόνο για τα μονοχοπαίδια.
Η υπερπροστασία είναι ίσως η σοβαρότερη παρενέργεια με την οποία έρχονται αντιμέτωπα τα μονοχοπαίδια.
Τα μοναχοπαίδια έρχονται αντιμέτωπα με πιο υψηλές προσδοκίες από τους γονείς τους;
Ναι. Δυστυχώς εδώ ο κανόνας που ισχύει είναι μαθηματικός. Δεν υπάρχει κανένας άλλος για να μοιραστούν οι προσδοκίες των γονιών, οπότε αναγκαστικά θα τις επιφορτιστεί όλες εκείνο. Υπάρχει ένα παιδί και σε αυτό θα επενδύσουν όλα τα όνειρά τους. Αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε πέλεκυ στον ψυχισμό ενός παιδιού, όταν ξέρει ότι ο γονιός έχει μονίμως υψηλές προσδοκίες από αυτό. Ναι μεν οι γονείς φροντίζουν να του δώσουν πολλά ερεθίσματα, από την άλλη πλευρά όμως το παιδί αισθάνεται ότι πρέπει να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να ικανοποιησει τους γονείς του. Και φυσικά να τους δώσει χαρά, δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος για να το κάνει αυτό. Αυτό είναι τεράστιο φορτίο για τα μοναχοπαίδια.
Ποτέ μην παντρευτείς μοναχοπαίδι … έτσι μου είπε πρόσφατα κάποιος, και ακόμα σπάω το κεφάλι μου να καταλάβω ποιο είναι το κρυφό νόημα αυτής της φράσης.
Θα σου εξηγήσω. Το έλεγαν αυτό παλιότερα, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι μαζί με το μονοχοπαίδι παντρεύεσαι και τους γονείς του. Που σημαίνει ότι το μοναχοπαίδι θα πρέπει να αναλάβει την φροντίδα τους όταν γεράσουν. Ταυτόχρονα, υπάρχει ο φόβος ότι το μονοχοπαίδι κατά βάθος αποζητά έναν σύντροφο γονιό, προκειμένου να διασφαλίσει ότι κάποιος θα συνεχίζει να το φροντίζει.
Ισχύει αυτό;
Δε θα έλεγα ότι ισχύει έτσι ακριβώς. Τα μοναχοπαίδια είναι συνήθως δοτικά και ξέρουν να φροντίζουν τους άλλους. Είναι επίσης πολύ υπεύθυνα. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν πάρει πολλή φροντίδα και αγάπη από τους γονείς τους και είναι αναμενόμενο να επαναλάβουν αυτό που έχουν βιώσει: πολλές αγκαλιές, πολλά φιλιά, πολλή υποστήριξη. Εξαρτάται βέβαια κι από το πώς έχει μεγαλώσει ένα παιδί, είτε είναι μοναχοπαίδι είτε έχει αδέρφια, Θα το τονίζω καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης αυτό.
Στις σχέσεις τους πώς είναι;
Εξαρτάται πώς έχουν μεγαλώσει. Μπορεί να είναι πολύ πιστοί και συνεπείς ως σύντροφοι. Μπορεί όμως να είναι και το αντίθετο. Συνήθως πάντως δημιουργούν σχέσεις βαθιές και ουσιαστικές. Μην ξεχνάς ότι οι σχέσεις είναι κάτι σημαντικό για τα μονοχοπαίδια.
Κάποιοι λένε ότι τα μοναχοπαίδια δεν μπορούν να είναι ευτυχισμένα …
Είναι λάθος αυτός ο ισχυρισμός. Ίσως μπερδεύονται με τη μοναχικότητα που τα διακρίνει μερικές φορές. Δε γνωρίζουν όμως ότι τα μοναχοπαίδια έχουν ανάγκη να είναι και μόνα τους. Από μικρά έχουν μάθει να αυτοαπασχολούνται και να είναι δημιουργικά μέσα από τον χρόνο που περνούν μόνα τους, κάτι που έχουν ανάγκη να το κάνουν και μεγαλώνοντας. Το ότι θέλουν κάποιο ατομικό χρόνο δε σημαίνει ούτε ότι δεν μπορούν να κάνουν σχέσεις ούτε ότι δεν είναι ευτυχισμένα. Ίσα ίσα που, επειδή συνήθως έχουν πάρει πολλή αγάπη από τους γονείς τους, είναι ευχαριστημένα και κατακτούν καλά επίπεδα ευτυχίας και ευεξίας. Κι όπως τόνισα πιο πάνω, συνήθως απολαμβάνουν καλές και σταθερές σχέσεις. Άλλωστε είναι γνωστό οι ποιοτικές σχέσεις αποτελούν πηγή ευτυχίας.
Τους λείπουν τελικά τα αδέρφια; Πάντα αναρωτιόμουν πώς μπορεί να σου λείπει κάτι που δεν είχες ποτέ;
Τα αδέρφια τούς λείπουν μόνο όταν οι γονείς βιώνουν ενοχικά το γεγονός ότι έχουν ένα παιδί. Δεν είναι στην πραγματικότητα τα αδέρφια που λείπουν σε ένα μοναχοπαίδι, αλλά η παρέα με συνομήλικα. Αυτή θα την αναπληρώσει όμως καθ’ οδόν. Ιδιαίτερα αν οι γονείς φροντίζουν να φέρνουν το μοναχοπαίδι τους σε επαφή με συνομήλικα. Να φροντίζουν επίσης να κάνει κάποιο σπορ ή εξωσχολική δραστηριότητα ή να του πάρουν ένα κατοικίδιο για παρέα. Κι αυτό βοηθάει. Τα μοναχοπαίδια συνήθως αγαπούν τα ζώα πολύ και αναπύσσουν στενή σχέση μαζί τους, επειδή είναι ακούραστοι σύντροφοι τους στο παιχνίδι.
Τα μονοχοπαίδια επιθυμούν να αποκτήσουν πολλά παιδιά;
Θα σου φανεί παράξενο, αλλά είναι πιθανό να επαναλάβουν το ίδιο πρότυπο οικογένειας. Φυσικά, υπάρχει και η μερίδα εκείνων που θα θελήσουν να διευρύνουν την οικογένεια, κάνοντας περισσότερα παιδιά.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που είχατε ως μητέρα που μεγαλώνει μοναχοπαίδι;
Η αλήθεια είναι ότι η πρόκληση δε συνδεόταν με το γεγονός ότι ο Έκτορας ήταν μονοχοπαίδι. Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισα ήταν η σχέση με τα μαθήματα. Διάβαζε μόνο ό,τι άρεσε σε εκείνον. Ήθελε να έχει ευρεία πληροφόρηση πέρα από το στενό πλαίσιο των μαθημάτων του σχολείου. Αυτό ήταν εξαιρετικό, αλλά σε βάρος των μαθημάτων του σχολείου. Το προφίλ του ως μαθητή ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με το προφίλ που είχα εγώ ως μαθήτρια. Φυσικά, το παιδί βρήκε τον δρόμο του και προχωράει εξαιρετικά κι εξελίσσεται σε έναν φιλομαθή και ευρυμαθή νέο που του αρέσει η επιστήμη του.
Μία ακόμα πρόκληση ήταν όταν έφυγε από το σπίτι για να σπουδάσει. Αυτό με έκανε να συνειδητοποιήσω απότομα ότι το παιδί μου μεγάλωσε, εγώ δεν τον χάρηκα χρονικά όσο είχα ανάγκη, ίσως και εκείνος, κι ότι η φωλιά άδειασε. Πέρασα μια φάση από τη μία έντονου προβληματισμού και θλίψης, σκεφτόμενη το χρόνο που πέρασε, αλλά από την άλλη χαράς που είχε ανοίξει τα φτερά του αυτόνομα κι είχε μια εξαιρετική προσαρμογή.
Και τι ήταν αυτό που απολαύσατε περισσότερο στη σχέση με το ένα και μοναδικό παιδί σας;
Πρώτα από όλα να πω ότι ήμουν πάρα πολύ συνειδητοποιημένη στο ότι ήθελα να κάνω ένα μόνο παιδί. Ήξερα ότι είχα απαιτητική καριέρα και περιορισμένο χρόνο. Μου πήρε χρόνο να αποφασίσω πότε θα ήμουν έτοιμη να φέρω ένα παιδί στον κόσμο. Η ευτυχία που ένιωσα όταν τον πρωτοκράτησα στην αγκαλιά μου διέγραψε κάθε ανησυχία που ως τότε είχα για την ευθύνη του μεγαλώματός του. Μου έδωσε και μου δίνει τόσα πολλά που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ. Επειδή όμως ο περιορισμένος χρόνος ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο στη μεταξύ μας σχέση, έκανα επένδυση στον ποιοτικό χρόνο. Φρόντιζα να υπάρχουν πάντα κάποιες σταθερές ρουτίνες στον χρόνο που περνούσαμε, κάναμε διάφορες συζητήσεις τα βράδια και καταφέραμε να χτίσουμε μια στενή σχέση επικοινωνίας και εμπιστοσύνης. Ήξερε από νωρίς ότι του είχαμε απόλυτη εμπιστοσύνη και μπορούσε να μας εκμυστηρευτεί κάθε τι, ακόμη και πράγματα που δε θα μας άρεσαν. Ακόμα και μέχρι σήμερα μόλις βρίσκουμε ευκαιρία απολαμβάνω τις συζητήσεις μαζί του.
Διάβασε ακόμα:
19+1 ερωτήσεις στον Ματθαίο Γιωσαφάτ για τις δύσκολες μαμάδες